کشف بزرگترین سایت فسیلی در غرب خراسان رضوی

علی‌اکبر شایان‌یگانه در گفت‌وگو با ایسنا درخصوص چگونگی کشف سایت فسیلی اظهار کرد: با اطلاع مردم محلی بازدیدی توسط زمین‌شناسان سبزوار از روستای تندک ششتمد به عمل آمد. گستره‌ای به مساحت  حدود ۱۰ هکتار از اراضی جنوب روستای تندک پوشیده از سنگواره‌های دوران‌های مختلف زمین‌شناسی است که با کنکاش بیشتر این عرصه، گستره خیلی بیشتری خواهد داشت.  آقایان رحیمی از اهالی این روستا که عضو کانال پیام‌رسان ژئوپارک سبزوار بزرگ هم هستند به این سایت فسیلی حساس شده و به محققین ژئوپارک اطلاع داده‌اند.

وی ادامه داد: به گفته رحیمی مردم این روستا از نومولیت‌ها که بر روی زمین همانند سکه پخش شده است در گلدان‌ها به عنوان تزئین استفاده می‌کنند. من به همراه مهندس علیرضا شایان‌یگانه کارشناس زمین‌شناسی متوجه شدیم که این سایت، فسیل‌های چندین دوره زمین‌شناسی از اواسط پالئوزوئیک تا عهد حاضر را در بردارد. از انواع این فسیل‌ها می‌توان به «اسپی ریفر»، «گاستروپود»، «حلزون‌های صدفی»، «روزن‌داران»، «نومولیت‌ها» و … اشاره کرد. البته باید گفت که تحقیقات در مرحله ابتدایی بوده و در حال تکمیل شدن است.

این استاد دانشگاه بیان کرد: فسیل‌شناسان می‌توانند در این سایت تازه کشف شده تحقیق کنند و گونه‌های جالب آن را معرفی کنند، چه بسا با تکمیل شدن تحقیقات یکی از بزرگترین سایت‌های فسیلی شرق کشور به جهانیان معرفی شود. این سایت می‌تواند غرب خراسان رضوی را یک پله به مرحله ژئوپارک شدن نزدیک کند.

یورت‌های تندک، روایت‌گر تاریخ کهن دیار سربداران

شایان‌یگانه عنوان کرد: تندک (tondok) روستایی است از توابع بخش مرکزی شهرستان ششتمد استان خراسان ایران که در دهستان تکاب کوه میش قرار داشته و بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت آن ۱۴۳۴ نفر برآورد شده است. شغل اصلی مردم این روستا کشاورزی، دامداری و قالی‌بافی بوده که کشاورزی مردم این روستا را اغلب محصولات دیم تشکیل می‌دهد. این روستا در جوار کوه میش قرار گرفته و از نواحی کوهستانی و سرد بخش ششتمد به حساب می‌آید، در این روستا بافت قدیم خانه‌ها بیشتر به صورت متمرکز و پلکانی بوده ولی بافت جدید اغلب پراکنده و در کنار راه‌های اصلی و فرعی به روستا شکل گرفته است. روستاهای مجاور آن طرسک، مچ و قاسمی است و از جنوب به شهرستان بردسکن متصل است.

وی اضافه کرد: روستای تندک یکی از قطب‌های تولید بادام دیم و روغن زرد حیوانی در خراسان رضوی محسوب می‌شود که می‌تواند به مرکز خرید همگانی این محصولات ارزشمند و مغذی تبدیل شود. فرسایش لانه زنبوری یا تافونی و همچنین گسل راندگی در این روستا می‌تواند مورد توجه بخش اکوتوریسم علمی نیز قرار گیرد.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: یورت، کلمه‌ای ترکی است که وارد زبان فارسی شده است و در فرهنگ لغت دهخدا به معنای جا و مکان، منزل و مسکن و هر یک از اتاق‌های خانه بیان شده است. در روستای تندک حدود ۲۵ یورت در شعاع ۲۰ کیلومتری روستا و با فاصله از هم وجود دارد که افراد گوسفندان خود را در زمستان در این یورت‌ها نگهداری می‌کنند. به یورت در روستا محله نیز می‌گویند.  معمولا هر محله از یک سر طایفه با فرزندان خود است که به عنوان فامیلی از دیگر محله‌ها تشخیص داده می‌شود، به عنوان مثال یورت رحیمی‌ها.

شایان‌یگانه افزود: هر یورت از دو جز اساسی تشکیل می‌شود. یکی از این دو بخش، «میرزاخانه» یا «مرد خانه» نامیده می‌شود که در واقع خانه‌هایی است گلی با تجهیزات کاملا ابتدایی همچون تنورخانه، اجاق گرما در خانه، رَف یا طبقه‌های گلی برای وسایل و غیره. دومین بخش «سم» یا «سمب» نامیده می‌شود که دست‌کندهای مردم در مجموعه یورت در دل تپه است.

وی تصریح کرد: از سم برای نگهداری گوسفندان استفاده می‌شده است. هر سم می‌تواند غاری با ۲۰  متر طول و ۴ متر عرض باشد که ظرفیت نگهداری از ۱۰۰۰ گوسفند را دارد. انتهای سم‌ها کانالی رو به بالا تعبیه شده است تا هم تهویه هوا صورت گیرد و هم نور کافی به سم برسد. در کنار سم‌های بزرگ، سم‌های کوچک نیز ایجاد می‌شود تا بره‌ها از مادرانشان جدا شده و تمامی شیر گوسفندان را نخورند و بره‌های تازه زایمان شده در میرزاخانه نگهداری می‌شوند.

این متخصص ژئوتوریسم و گردشگری گفت: در سم‌ها فضولات گوسفند روی هم انبار می‌شود، بنابراین محل مناسبی برای وجود حشراتی همچون کک شده است. هر یورت بسته به توانایی خرید گوسفند دو یا سه سم دارد.  گاهی برای نگهداری گوسفندان سم زده نمی‌شود و در کنار میرزاخانه، آغلی زده شده و در آنجا نگهداری می‌شوند. داخل این آغل‌ها آخوری برای تغذیه گوسفندان در زمستان تعبیه شده است. در بازدید از یورت رحیمی سه میرزاخانه و سه سم دیده شد که هر کدام متعلق به یکی از فرزندان رحیمی است. هر کدام از فرزندان یا سنی بالغ بر ۷۰ سال دارند و یا درقید حیات نیستند و یورت به وارثین آن‌ها رسیده است.

شایان‌یگانه تشریح کرد: در کنار هر یورت یک میدان به صورت دایره‌ای با دیواره‌های سنگی حدود یک متر چیده شده است تا گوسفندان برای استراحت مقطعی و شیر دوشی ابتدا به آن قسمت رفته و بعد از آن‌جا به سم هدایت شوند. در بازدید از یورت‌ها، زندگی تاریخی و پیشینیان دیار غرب خراسان رضوی به خوبی به چشم می‌آید که با چه سختی‌هایی کسب روزی و گذران زندگی می‌کرده‌اند. به نوعی این بخش از جغرافیا می‌تواند گردشگری تاریخی را به همراه داشته باشد و این پدیده مکشوفه از دل تاریخ را، همگان مشاهده کنند.

منبع:ایسنا