برف تفتان و سپیدی سیاه چادرها

به گزارش ایرنا بارش برف زمستانی سرشار از خیر و برکت است و ان شاءالله آبادانی و نشاط را برای روستائیان و عشایر و بویژه سیاه چادرنشینان همراه دارد.
گدام’ gedam’ که بعضی گدان و به پارسیوانی پلاس و یا همان سیاه چادر می گویند، بخشی از فرهنگ و تاریخ مردم و قوم بلوچ بوده، که امروزه تقریبا تحت تاثیر شهرنشینی در حال نابودی و فراموشی است.
شاید این مسکن عشایر بلوچ در گذشته نه چندان دور را فقط در ایام نوروز در ورودی بعضی شهرها بلوچستان می بینیم و هر مسافری را کنجکاو می کند تا لحظه ای درنگ کرده و در سایه گدام دقایقی را به استراحت بپردازد و شاید بدون اینکه از گذشته و تاریخ گدام و گدام نشینان اطلاعاتی کسب کند به راه خویش ادامه دهد.

کریم بخش کردی تمندانی محقق و پژوهشگر بومی خاش با تشریح پیشینه سیاه چادر (گدام) گفت: گدام تنها یک سرپناه سنتی و بومی برای ما نبوده، بلکه نمادی از خودکفایی در شرایط سخت زندگی، تلاش، زندگی با صفا و صمیمیت و کسب روزی حلال و پاک است.
گرچه امروز گدام به جاذبه ای برای گردشگران و مسافران نوروزی تبدیل شده ولی حکایتهای فراوان از مردمی دارد که سالهای سال در گوشه ای از کویر با عزت و کرامت و در آرامش و صلح وصفا در سایه ی گدام روزگار سپری می کردند.
کردی تمندانی افزود: در گدام بود که واژه های فراموش شده مانند «حشر، پتر، کاسه و باجی، عهد و کلام، بجار، زحم و کپن، میار و میار جلی و غیره» در یک کلام صداقت و انسانیت معنی پیدا می کرد.
گدام هرگز در بر روی میهمان نمی بست و ساکنانش در حصار و چارچوب دیوار زندانی نبودند و گدام گر چه به رنگ سیاه بود ولی ساکنانش قلبی به پاکی انسانیت و سپیدی برف داشتند.
در همسایگی گدام گرسنه ای سر بر بالین نمی گذاشت و غذای ساده ای که در آن پخت می شد سفره ای با سخاوت می گستراند.
و همه گدام نشینان احساس می کردند از یک خانواده اند و در غم و شادی هم شریک اند در گدام کودکانش شاداب و کم توقع، جوانانش سر حال و قبراق و بیگانه با اعتیاد و اهل کار و تلاش.
مردانش اهل ایمان، مقاوم در برابر مشکلات روزگار، زنان و دخترانش پاک و با نجابت و در فصل بهار آنقدر گدام در دشت و دمن بر افراشته می شد که به دشت و صحرا جان و حیات می داد و غلغله ای بر پا می شد از تلاش و کوشش برای بدست آوردن روزی حلال و پاک.
و امروز برای مردمی که از زندگی زندان گونه آپارتمانی خسته و افسرده شده اند، نشستن لحظه ای در گدام به انسان احساس آزادی و رهایی از زندگی بی روح ماشینی می دهد و مسافران نوروزی را با گوشه ایی از فرهنگ ما آشنا می کند تا بدانند این گدام نشینان بودند که در شرایط سخت زندگی اقتصاد مقاومتی که امروز از آن صحبت می کنیم را سالها نه بلکه قرنها پیش در گدام با موفقیت تجربه کرده اند.
اما گرچه زحمت و تلاش عزیزانی که گدام را نماد زندگی گذشته این مردم انتخاب و معرفی می کنند قابل ستایش و تقدیر است ولی آنچه شاید فراموش شده به تصویر کشیدن یک گدام بر اساس واقعیت های آن است، کاش می توانستیم در حین اینکه گدام را برپا می کردیم، زندگی و دکوراسیون گدام را طبیعی و همانطوریکه بوده طراحی می کردیم تا هم مسافران و هم نسل جدید اطلاعات بیشتری از گذشته داشته باشند.

به هر حال شاید با رفتن نوروز گدام هم جمع شود و تنها تصویری از آن در ذهن و خاطر مسافرانی بماند که اندکی در گدام نشستند و یا چند عکس یادگاری گرفتند ولی باید بدانیم که گدام نماد مقاومت در برابر مشکلات زندگی، سخاوت و مهمان نوازی، تعاون و همکاری، انسانیت و محبت، تلاش و کوشش، با هم بودن و همدلی و بسیاری از خوبیهایی است که نسل جدید دارد از آن فاصله می گیرد.
و شاید در آینده ای نه چندان دور دیگر حتی گدامی برای برافراشتن در ورودی شهر نداشته باشیم و فقط به تصاویر و نوشته ها در مورد گدام دل خوش کنیم و یا شاید چنان مسحور زندگی شهری و آپارتمانی شویم که گدام نشینی را نه اینکه مایه فخر و مباهات ندانیم بلکه زندگی در گدام نیاکان مان را مایه خجالت و انکار کنیم.
همه ساله و در آستانه سال نو و نوروز سیاه چادرهای استقبال و پذیرایی از مهمانان در ورودی شهرها و نقاط روستایی شهرستان خاش با هدف معرفی ظرفیتها و توانمندی های منطقه و نمایش مهمان نوازی و زندگی ساده و بی آلایش قوم بلوچ بر پا و در کنار آن نمایشگاههای عرضه صنایع دستی راه اندازی می شود و با اجرای موسیقی محلی و ورزشهای بومی، رقص بلوچی، فروش داروهای گیاهی و نیز پذیرایی از مهمانان با غذاهای بومی و محلی لحظاتی خوش و دلنشین برای مهمانان به ثبت می رسد.
به گزارش ایرنا کوه تفتان از معروف‌ترین کوه‌های ایران در استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته و نزدیک‌ترین شهر به کوه تفتان، خاش است و در حدود ۴۰ کیلومتر تا آن فاصله دارد.
تفتان به‌دلیل ارتفاع زیاد و سابقه آتشفشانی بودن آن در گذشته، از شهرت زیادی برخوردار بوده و بلندترین قله آن در حدود ۴۰۴۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.
کوه تفتان با وجود ارتفاعی که دارد، به‌دلیل قرار گرفتن در منطقه‌ای با اقلیم گرم و خشک، در دوره‌های کوتاهی از سال پوشیده از برف و یخ می‌شود.
پوشش گیاهی دامنه‌های کوه تفتان شامل درختچه‌های کوهی، ارژن، بادام کوهی، گز، سیه چوب و بوته‌هایی مانند آویشن، کاسنی، ریواس و پونه است. گرگ و شغال نیز از حیوان‌های این منطقه هستند.
قله‌های کوه تفتان در گستره‌ای به طول ۱۲ کیلومتر پراکنده هستند، تفتان چهار قله با سه دهانه آتشفشانی دارد. قله آتشفشانی و معروف کوه تفتان قله «چهل تن» نام دارد و ارتفاع آن به حدود ۴۰۴۰ متر از سطح دریا می‌رسد. قله «چهل تن» را با نام کوه «زیارت» نیز می‌شناسند.
نام چهل تن بر مبنای افسانه‌ای قدیمی شکل گرفته شده که بر اساس آن چهل نفر از سالکان مذهبی در این کوه گم شده‌اند.
قله زیارت در جبهه شمالی کوه تفتان قرار دارد و در جبهه جنوبی تفتان قله‌ “مادر کوه” قرار گرفته که کوتاه‌تر بوده و دو قله دیگر در شمال شرقی و غرب به ترتیب “صُبَح کوه” و “نر کوه”نامیده می‌شود.
هم اینک بسیاری از ساکنان مناطق حاشیه تفتان مانند جم چین، کوته، کوشه، نرون، سردریا، تمندان، ولان، بیداستر، خارستان، انجرک، تخت، نارون، سنیب و ترشاب و غیره از نزول این رحمت الهی خرسند و شادمانند.
مرتضی تمندانی از ساکنان منطقه تمندان تفتان به خبرنگار ایرنا گفت: بارش برف با خود نشاط و زیبایی و خیر و برکت به همراه دارد و برای ساکنان منطقه جای خوشحالی است که می توانند پس از تحمل مدتها خشکسالی و بی آبی، رنگ آبادانی و سرسبزی را در بهار سال آتی ببینند.
وی اظهار داشت: آرزوی مردم تفتان این است که دریاچه سردریا و رودخانه های منطقه جان بگیرند و حیات وحش نیز از خطر نابودی نجات پیدا کنند.
یونس کوهبان از نیروهای امداد کوهستان تفتان نیز بیان کرد: به عنوان نیروی امدادی کوهستان از کوهنوردان و گردشگران و صعودکنندگان به قله در کوهستان تفتان انتظار است با درک شرایط برفی تفتان و رعایت جوانب احتیاط به این منطقه عزیمت کنند.
وی اظهار داشت: همراه داشتن راهنما و تجهیزات و امکانات برای صعود به قله و ارتفاعات دارای اهمیت بوده و هرگونه سهل انگاری در این موضوع با خطر مرگ و تهدید جانی روبرو می شود.
گرچه قله آتشفشان نیمه فعال تفتان به عنوان بام شرق ایران برای بیشتر مردم ایران نامی پر آوازه است اما ظرفیت گردشگری این منطقه از سیستان و بلوچستان مغفول و ناشناخته مانده که در صورت آگاهی گردشگران داخلی و خارجی از زیبایی‌ها و طبیعت بکر آن شاهد رشد صنعت گردشگری این استان خواهیم بود.
قله آتشفشانی نیمه فعال تفتان به عنوان اثری ملی و طبیعی فرصتی ارزشمند برای سرمایه گذاری، تولید، اشتغال و کسب درآمد و عاملی موثر برای شکوفایی اقتصادی و تامین معیشت برای مردم محسوب می شود.

تفتان و روستاها و روستاییان اطراف آن در طول سال به ویژه ایام نوروز و تعطیلات تابستانی میزبان هم استانی‌ها و برخی از هموطنان هستند و شادی و نشاط شان را با مسافران و گردشگران و کوهنوردان تقسیم می کنند.
قله زیبا و سربه فلک کشیده تفتان همه ساله پذیرای گردشگران و کوهنوردانی است که از اقصی نقاط کشور به این منطقه سفر می کنند و محو زیبایی آن می شوند، بهار بهترین فصل برای گشت و گذار در این کوه و حاشیه های زیبای آن است، آب و هوای ملایم و پاکیزه همراه با بوی معطر پونه و سایر گیاهان وحشی به زیبایی انسان را مجذوب می کنند.
تفتان دارای پوشش گیاهی با غنای گونه ای زیاد از جمله بنه، کسور، بادام کوهی، انجیر کوهی، زرشک، آویشن، درمنه، شیرین بیان، کاسنی، پونه، آرچین و غیره است.
علاوه بر قله در اطراف تفتان مناظر و باغات زیبا و چشمه های متعددی است که از جمله آنها چشمه های آب معدنی جم چین و چشمه های آب سرد و گرم از جذابیت خاصی برخوردارند.
کوه تفتان در کنار گردشگری و طبیعت گردی بهشتی نهفته برای گردشگران علمی و زمین شناسی بحساب می آید.
کوه آتش‌فشان نیمه فعال تفتان از نظر سوق الجیشی و موقعیت استراتژیک در حوزه سه شهرستان سیستان و بلوچستان واقع شده بطوریکه از جنوب به مرکز شهرستان تفتان، از شمال به میرجاوه و از غرب به خاش متصل است به همین سبب باید سه فرماندار این شهرستان ها در نشست های تخصصی راهکارهای لازم برای توسعه گردشگری و جذب سرمایه گذار علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری ارائه دهند.
فرماندار خاش در گفت وگو با خبرنگار ایرنا در این زمینه گفت: هم اینک مناطق سنگان و ترشاب در جوار تفتان از حوزه های این شهرستان محسوب می شوند که ضرورت دارد برای جذب و هدایت گردشگران به این سمت بایستی چشمه های آب سرد و گرم را به علاقه‌مندان طبیعت برای تفریح و سیاحت و گردشگران معرفی کنیم.
صاحب‌گل صالحی افزود: با توجه به اینکه شرایط آسان صعود به تفتان از مسیر ترشاب و سنگان نیز وجود دارد، باید برنامه ریزی لازم برای صعود به تفتان از این نقاط نیز پیش بینی شود که قطعا ایجاد پناهگاه و گذرهای صعود به قله نیاز است.

فرماندار تفتان نیز گفت: این شهرستان به عنوان جدیدترین شهرستان سیستان و بلوچستان به واسطه حسن همجواری با کوه آتشفشان نیمه فعال تفتان پتانسیل ویژه‌ای در جذب گردشگر به این استان دارد.
جمشید هاشمزهی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: تفتان در کنار قله پوشیده از برف در زمستان و فصل بهار دارای پوشش گیاهی غنی بوده که جذابیت های خود را در فصول مختلف سال برای گردشگران و رهگذران به نمایش می گذارد.
وی اظهار داشت: ایجاد اقامتگاه های بوم گردی، بازارچه های فروش محصولات کشاورزی و صنایع دستی در کنار ایجاد استراحتگاه ها و سرویس های بهداشتی تا حد زیادی به جذب گردشگران داخلی و خارجی کمک می کند اما ظرفیت های گردشگری آن همچنان مغفول مانده است.
فرماندار تفتان ادامه داد: سرمایه گذاری در حوزه های کوهپیمایی و کوهنوردی، نصب تله کابین و پیست های اسکی تا حد زیادی می تواند به بهره گرفتن از ظرفیت های تفتان کمک کند.
وی بیان کرد: ظرفیت های بکر فرهنگی و روستایی، وجود غارها، دریاچه ها و چشمه ها، آثار باستانی و سنگ نگاره ها بیانگر این موضوع بوده که برای شکوفا کردن توانمندی های گردشگری تفتان به حمایت های ویژه دولت و سرمایه گذاران بومی نیاز است.

منبع:ایرنا