جل جلانی، قدیمی‌ترین آیین سنتی روستای طامه
شهرستان تاریخی نطنز در محدوده تاریخی و گردشگری شمال استان اصفهان و در میانه شاه‌راه تاریخی شمال به جنوب کشور واقع شده، در این منطقه از دیرباز تا کنون یکی از کانون‌های اصلی رشد و توسعه فرهنگ و تمدن در فلات مرکزی ایران به‌شمار می‌رود.
در محدوده شهرستان نطنز و در دامنه کوه کرکس (بزرگ‌ترین کوه فلات مرکزی ایران) از دیرباز تا کنون مردمانی باقی مانده از اقوام گوناگون همراه با خرده فرهنگ‌های متنوع زندگی می‌کنند که امروزه هنوز بسیاری از این خرده فرهنگ‌ها ناشناخته باقی مانده است.
از زیباترین روستاهای تابعه شهرستان نطنز، روستای طامه است، که یکی از زیباترین و خوش آب و هواترین روستاهای نطنز به‌شمار می‌رود.
مراسم «جل جلانی» یکی از قدیمی‌ترین مراسم‌های سنتی روستای طامه است که از سالیان دور سینه به سینه به نسل‌های بعدی منتقل شده است، که در این نوشتار سعی شده تا این آیین سنتی را معرفی کنیم.
روستای طامه از توابع بخش مرکزی نطنز و در ۷ کیلومتری جنوب غربی شهر نطنز و در دامنه شرقی کوه کرکس قرار دارد، و از نقاط خوش آب و هوای این منطقه به‌شمار می‌آید.
از مسیر این روستا می‌توان به قله کرکس دست یافت، البته این مسیر جبهه شرقی بوده که نسبتا مسیر دشواری است.
مردم این روستا دارای مذهب شیعه و بیشتر کشاورز و یا دامدار هستند، همچنین از مهم‌ترین محصولات و سوغات روستای طامه می‌توان به گلابی اشاره کرد که از محبوبیت فراوانی برخوردار است.
در قسمت غربی روستای طامه، دو دره زیبا دیده می‌شود که در انتهای یکی از این دره‌ها به نام «پاپول»، آبشار زیبای طامه با ارتفاع تقریبی ۲۳ متر قرار دارد و باغ‌های روستای طامه و باغ‌شهر تاریخی نطنز را سیراب می‌کند.
در آیین سنتی «جل جلانی» که هر سال مطابق با تقویم شمسی در شب‌هاى هفدهم، هجدهم و نوزدهم دى‌ماه برگزار می‌شود، رسم است جوانان روستا در دسته‌هاى مختلف جمع شده و هر دسته در يکى از بلندى‌هاى آبادى بوته، خار و هيزم را که از پيش جمع کرده‌اند آتش مى‌زنند، به‌طورى که شعله‌هاى آتش سراسر آبادى را روش کند.
آن‌ها معتقدند روشنایى اگر به درخت‌ها برسد آن سال ميوه و سردرختى بيشتر مى‌شود و آفات از بين مى‌رود. بعضی به نیت آن‌که درختان، میوه بیشتری بدهند به قبرستان رفته و سنگ‌های کوچک و بزرگ را جمع می‌کنند و به شاخه درختان می‌آویزند.
پس از آن اهالی روستا به صورت گروهی و با همراهی یکی از اعضا به عنوان استاد گروه در کوچه‌های روستا حرکت کرده و در مقابل خانه‌ها توقف کرده و استاد شروع به خواندن شعر مخصوص این آیین می‌کند و همراهان با کشیدن(هُو) جواب می‌دهند. در این شعر خوانی نام صاحب خانه هم به نشانه ادب و احترام برده می‌شود.
پس از اتمام شعر خوانی توسط استاد گروه، صاحب‌خانه با توجه به اختیارات شخصی و کَرم خود مقداری میوه، آجیل، جوزقند و تنقلاتی که در خانه دارد را در ظرفی می‌گذارد و تقدیم به شخصی می‌کند که مسئول نگهداری هدایا است، و او این هدایا را تحویل گرفته و در خورجین یا توبره‌ای که با خود دارد قرار می‌دهد.
صاحب‌خانه در زمان تحویل دادن هدیه به انباردار، مقداری از تنقلات درون خورجین را به‌عنوان تبرک از او می‌گیرد، سپس گروه پس از تشکر از صاحب‌خانه و ذکر صلوات به سمت منزل بعدی حرکت می‌کنند.
این مراسم گاهی تا نیمه‌های شب ادامه دارد و پس از اتمام مراسم افراد گروه برای تقسیم کردن آجیل‌ها در مکانی مثل مسجد یا حسینه جمع می‌شوند و اگر مقدار قابل توجهی باشد، بین نیازمندان توزیع می‌شود و مازاد آن را به فروش می‌رسانند و صرف امور خیریه می‌کنند.
این آیین سنتی و باستانی امسال نیز با حضور جمعی از اهالی روستا، بخشدار و تعدادی از میهمانان، با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی برگزار شد.
این آیین در فهرست آثار ناملموس کشور با شماره ۱۲۰۱ به ثبت رسیده است.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.