اگر خیابان فلسطین جنوبی ثبت ملی شود…

اتفاقی که در طول چند سال گذشته، همه‌گیری‌اش آن قدر زیاد بوده و مجوزهایش آن‌قدر پر قدرت صادر شده‌اند که کامیون‌های حمل آجر از بناهای تاریخی و صدا کلنگِ آوار شدن تاریخِ پایتخت روی سر مردمانش، دیگر نه شب می‌شناسند و نه روز! حتی دیگر مالکان بناهای تاریخی با در دست گرفتن حکم خروج از ثبت دیوان عدالت اداری، نیازی به کشفِ راهکارهای جدید ندارند تا سقفِ آرزوها برای حفاظت از میراث فرهنگی پایتخت را بالاتر ببرند.

هر چند برای نخستین بار نیست که سیل عظیمی از مجوزهای خروج از ثبت آثار تاریخی پایتخت در یک بازه‌ی زمانی کم و یکی بعد از دیگری منتشر می‌شوند و فقط خبر است که برای چند دقیقه ذهن را درگیر می‌کند و سرانجام لودرها راه‌شان را پیدا می‌کنند؛ اتفاقی که آخرین‌بارش چیزی حدود یک دهه از وقوع رخدادِ آن می‌گذرد و تا کنون در این حجم منتشر نشده بود.

اما امروز خیابان فلسطین جنوبی و بعضا برخی بناهای تاریخی در فلسطین شمالی و چند بنا تاریخی در دو منطقه‌ تحت پوشش پهنه‌ بافت تاریخی تهران، بیش از پیش کابوس لودرها را می‌بینند. لودرهایی که تا کنون خانه ایتالیا را تخریب کرده‌اند، چند بار به جداره‌ زخمی «زند نواب» خورده‌اند و منتظرند تا خانه‌ی «متین دفتری» را پایین بیاورند، بخش‌هایی از بنا ارزشمند «چاپخانه‌ی تابان» را حذف و حتی خانه‌ چوپانی را خالی کرده‌اند.

اما از سوی دیگر به واسطه‌ تعدادِ زیادِ خانه‌های قدیمی در فلسطین جنوبی که تعدادشان بسیار بیشتر از انگشتان دو دست است، خواب از چشمِ مالکان‌اش که هر روز سودای مالکانه برای ساختِ برج‌های آسمان‌خراش دارند، ربوده شده و شاید به همین خاطر است که برخی از کارشناسانِ میراثی پیشنهاد ثبت ملی این خیابان تاریخی را می‌دهند.

پیشنهادی که شاید اگر دستوراتِ مقامات بالایی وزارتخانه را به همراه داشته باشد، در جلسات هر از چندگاهی دفتر ثبت ملی اثار تاریخی، بتوان آن را عملیاتی کرد.

^{خانه تاریخی متین دفتری در خیابان فلسطین جنوبی}

و سرانجام در بحبوحه‌ رو شدن مجوزهای خروج از ثبت آثار تاریخی و بعضا تخریب این بناهای تاریخی در تهران که اغلب آن‌ها فقط حاملِ گذر زمان شده‌اند؛ در اواخر سال گذشته، علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی  در حاشیه‌ افتتاح یک خانه‌ بوم‌گردی درباره‌ شنیده‌ها و دیده‌هایش از مجوزهای تخریب بناهای تاریخی به این جملات بسنده می‌کند: در زمانی که در شرکت توسعه فضاهای فرهنگی تهران حضور داشتم در کتابی پهنه‌های تاریخی پایتخت را ثبت کردیم، تا کسی نتواند به آن‌ها تعرض داشته باشد، موضوع خوبی است که معتقدم می‌توان آن کتاب را در فهرست آثار ملی ثبت کرد.

او تاکید می‌کند: چون بحث بر سر پهنه‌های تاریخی شهر تهران است، اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، همیشه این دقت را دارد که هیچ کس حق تخریب بناهای تاریخی در پایتخت را ندارد و با هر اتفاقی به شدت مقابله می‌شود.

وزیر میراث فرهنگی، حتی درباره‌ی پیشنهادِ ثبت ملی خیابان فلسطین جنوبی اظهار می‌کند: امکان ثبت ملی این خیابان وجود دارد، حتی می‌توان این خیابان را به عنوان یک محور ارزشمند در فهرست آثار ملی به ثبت رساند.

^{بنا تاریخی چاپخانه نور تابان در خیابان ولی عصر (امیریه)}

از سوی دیگر نصرالله آبادیان، شهردار منطقه ۱۱ تهران  نیز در حاشیه همان مراسم، در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: بهترین کار توجه شهروندان به حفاظت از بناهای تاریخی شهر است، در واقع معرفی این بناهای تاریخی به جامعه قدم خوبی است که باید برای شناخت ارزش‌های شهر برداشته شود و متخصصان و کارشناسان در این زمینه وارد شوند.

او با اشاره به وجود قوانین مشخص در این زمینه و معیارهایی که برای شناخت بناهای تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی در این ضوابط مشخص شده‌اند، اظهار می‌کند: این قوانین بر اساس قوانین حاکم و برای نهادهای قضایی مانند دیوان عدالت اداری، به عنوان یکسری معیار، ملاک عمل است.

وی توضیح می‌دهد: از یک سو ذینفعانی که خود مالک هستند، از واجد ارزش بودن بنای تاریخی‌شان اطلاع دارند و به احیای آن علاقمند هستند، اما از سوی دیگر برخی مالکان تمایلی به حفظ اثر دارای ارزش خود ندارند و می‌خواهند ملک خود را به یک ارزش افزوده‌ی بیشتر تبدیل کنند. که در این میان مجموعه‌هایی مانند میراث فرهنگی و شهرداری تلاش می‌کنند تا در برابر این اتفاقات مقاومت کنند. اما از سوی دیگر مالک با پیگیری تلاش می‌کند تا سدِ این مقاومت را بشکند و در این میان به نهادهایی مانند مراجع قضایی و دیوان عدالت اداری مراجعه می‌کند تا در این موضوع دادخواهش باشند.

گفتند عمرِ خانه‌ «متین دفتری» کمتر از دوره زندیه است

آبادیان با اشاره به وضعیت پرونده‌های قضایی برخی از بناهای تاریخی که مجوز تخریب گرفته‌اند، اظهار می‌کند: درخواست صدور پروانه برای بنا تاریخی «متین دفتری» متعلق به سال ۹۲ بود، دو بار پروانه‌ ساخت آن باطل شد و در حال حاضر نیز پروانه به همان صورت است، تا کنون میراث فرهنگی به وضعیت پرونده‌ این بنا ورود کرده و حتی آن را در فهرست آثار ملی ثبت کرد، اما در نهایت به دنبال صدور رأیی از یکی از شعب دیوان عدالت اداری، که شهرداری را الزام به صدور پروانه ساخت کرده است، وضعیت بنا تغییر می‌کند.

به گفته‌ وی؛ در حال حاضر در این زمینه قوانینِ موجود نسبتِ بنا به دوره‌ زندیه را تائید می‌کند که اگر بنایی متعلق به دوره‌ی زندیه نباشد، آن ملک تاریخی نیست.

^{دبستان دهخدا در خیابان صف (باغ سپهسالار)}

او نیاز به برگزاری کارگاهی از سوی میراث فرهنگی با حضورنهادهای ذی‌مدخل مانند شهرداری‌ها، دیوان عدالت اداری و شورای عالی معماری و شهرسازی برای انجامِ یک مشورت همگانی و مطرح کردن پیشنهادهای مناسب با هدف برطرف کردن مشکلات امروزی و ارائه‌ی آن‌ها به مراجع قانونگذاری را در شرایط کنونی مورد نیاز می‌داند.

شهردار منطقه ۱۱ تهران تاکید می‌کند: از سوی دیگر باید فراکسیون‌های مختلفِ موجود در مجلس فعال شوند و پیشنهادات تصویب شده را به قانون تبدیل کنند. از سوی دیگر خود دولت نیز می‌تواند با توجه به اختیارات خود یک با ارائه‌ یک لایحه به مجلس شورای اسلامی، قوانین موجود را به دوره‌های تاریخی بعد از زندیه نیز منتقل کند، تا قاضی دادگاه در زمان صدور رأی بتواند به این قوانین نیز استناد و قوانینی زیر دستی را برای آرای خود فراهم کند.

جنبش‌های مردمی و اجتماعی جوابگوترند

او با اشاره به جنبش عمومی مردم و اجتماعی ایجاد شده برای جلوگیری از تخریبِ خانه‌ی ارزشمند خیابان ایتالیا، اظهار می‌کند: به نظر می رسد این یک راهکارعلمی و حقوقی است. جنبش‌های رخ داده خود نقشی موثر در این زمینه دارند.

شهردار منطقه ۱۱ تهران، درباره‌ی پیشنهاد ثبت خیابان فلسطین جنوبی به عنوان یک محور ارزشمندِ فرهنگی تاریخی یا ثبت آن در فهرست آثار واجد ارزش شهر تهران، بیان می‌کند: ما در محدوده‌ی تهران،۲۰ کیلومتر مربع پهنه‌ی بافت تاریخی داریم که ۱۶ کیلومتر آن در منطقه ۱۲ و چهار کیلومتر در منطقه ۱۱ تهران است که خیابان فلسطین جنوبی نیز در همان پهنه در منطقه ۱۱ تهران قرار گرفته است.

وی تاکید می‌کند: همه‌ پهنه به عنوان بافت تاریخی تهران دارای ضوابط است که بناهای ارزشمندِ آن، باید در کمیسیون‌های مرتبط و مشترک با میراث فرهنگی و شهرداری ثبت شوند و در نهایت در حوزه طرح تفصیلی نیز به این موضوع اشاره شود.

آبادیان به تبصره‌ موجود برای پهنه‌ بافت تاریخی اشاره می‌کند که بر اساس آن برای بناهای واجد ارزش باید حریم تعیین و ضوابط آن‌ها ابلاغ شود و می‌گوید: امیدواریم در بازنگری طرح تفصیلی با کمک میراث فرهنگی، این پلاک‌ها تعیین تکلیف شوند.