ساختمان قدیم اداره بندر و کشتیرانی خرمشهر ملی شد

نجلا درخشانی – کارشناسی ارشد مرمت و احیا بناها و بافت‌های تاریخی – در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان این‌که ساختمان قدیم اداره بندر و کشتیرانی خرمشهر یکی از این بناهای ارزشمند، هویت ساز و بسیار موثر در مسایل استراتژیک خرمشهر و همچنین دوران دفاع مقدس بوده است، می‌گوید:‌ این اثر تاریخی با هدف تاب‌آوریِ بیشتر و به مناسبت سوم خرداد در لیست آثار ملی دفاع مقدس این شهرستان به ثبت رسید.

وی با بیان این‌که این ساختمان در سال ۱۳۳۴ شمسی با الهام از سبک معماری شیکاگو، در مجاورت اسکله‌های موجود در اروندرود احداث شده، ادامه می‌دهد:‌ این بنا در سال ۱۳۴۰ شمسی به‌عنوان یک ساختمان کاملا مدرنِ اداری تجهیز شده و مورد استفاده قرار گرفته است.

او با اشاره به این‌که آغاز مدرنیسم را می‌توان از مکتب شیکاگو یا رئالیسم دانست، می‌افزاید: مکتب شیکاگو منشور اولیه‌ی معماری مدرن است که در این دوره برای اولین بار ساختمان‌های بلند با اسکلت فلزی و پنجره‌های عریض طولی احداث شدند. در این سبک سعی شده از فرم‌های پیچیده‌ی دوران گذشته دوری شود و فرم‌هایی خالص طراحی و اجرا شوند که وحدت میان سازه (استراکچر) و فرم را نمایان سازند. مهمترین ویژگی این سبک وحدت بین فن و معماری است.

درخشانی نوشته‌های حک شده روی دیوارهای این بنای ۶۴ ساله را گویای این می‌داند که نیروهای خودی و دشمن هر دو در بازه‌ای زمانی از آن به‌عنوان سنگر استفاده کرده‌اند و ادامه می‌دهد: این ساختمان در زمان اشغال خرمشهر مقر نیروهای بعثی بوده و در دوران مقاومت ۴۵ روزه، پس از آزادسازی خرمشهر و در طول دوران جنگ تحمیلی به‌عنوان سنگر رزمندگان اسلام استفاده شده است. این بنا به‌دلیل قرار گیری در کنار اروندرود (مرز آبی با کشور عراق) به‌عنوان یکی از مکان‌های مهم استقرار نیروهای مدافع شهر در مقابل حملات دشمن بوده و در دفاع از شهر، نقش مهمی داشته است.

به گفته‌ی او بنای قدیم بندر با مصالح مدرن در سقف‌ها و ستون‌های بتنی و دیوارهای آجری و سازه‌ای بسیار مقاوم ساخته شده است. در این بنا حتی «تابشبندها» (آفتاب‌شکن) تایل‌های بتنی هستند و بخش اعظمی از نمای جنوبی بنا که رو به رودخانه اروندرود و در واقع خط مقدم جنگ بوده، آسیب جدی دیده است. مقاومت و ایستایی ساختمان به قدری بوده که با وجود تخریب کلی، دیوارهای غیر باربر داخلی و بخش‌هایی از نمای جنوبی، همچنان استوار مانده است.

پیشنهاد ایجاد موزه دریا و تاریخ‌نوردی برای بنای بندر خرمشهر

سجاد پاک‌گُهر – کارشناس ارشد مرمت و حفاظت آثار فرهنگی – تاریخی که او نیز در تهیه‌ی پرونده‌ی ساختمان اداره بندر و کشتیرانی نقش داشته است، در گفت‌وگو با ایسنا  تاکید می‌کند: طرح باززنده سازی و احیا این بنای در سال ۱۳۹۵ توسط اداره میراث فرهنگی شهرستان خرمشهر تهیه شده است. بر اساس این طرح کاربری پیشنهادی برای بنای ارزشمند ساختمان اداری قدیم بندر خرمشهر “موزه‌ی دریا و تاریخ دریا نوردی” است که امیدواریم هرچه سریع تر این طرح اجرا شود، چون ایجاد چنین موزه‌ای می‌تواند تاثیرات چشمگیری در توسعه صنعت گردشگری منطقه داشته باشد.

وی با تاکید بر این‌که حفاظت از آثار گذشتگان نه به‌عنوان پدیده‌های نمادین بلکه به دلیل شناخت سیر تحول و تکامل تاریخ شهرسازی و شهرنشینی اهمیت و ضرورت دارد، ادامه می‌دهد: بناهای تاریخی و ارزشمند به‌عنوان عناصر هویت‌بخش شهر محسوب می‌شوند که با وجود ویژگی‌های خاص و منحصر به‌فرد خود از دیگر بخش‌ها متمایز شده و نه‌تنها از بعد فرهنگی بلکه در ابعاد اجتماعی و اقتصادی نیز می‌توانند نقش مهمی در توسعه شهری ایفا کنند.

او تک عنصرها و مکان‌های ارزشمند را بخشی از حافظه‌ی تاریخی و خاطره‌ی ساکنان هر شهر می‌داند و ادامه می‌دهد: گاهی اوقات مکان‌های ارزشمند، به دنبال واقعه‌ای مانند جنگ در شهر باقی می‌مانند که حفظ خاطرات و توجه به آنها می‌تواند حس تعلق خاطر به فضا را بیشتر و حس تأثیرگذاری بر فضا را توسط انسان تقویت کند.

وی با بیان این‌که رشد روزافزون فرهنگی و اجتماعی شهرها باعث ایجاد نوعی احساس نیاز به خاطرات و تعلق خاطر آنها به گذشته‌ی تاریخی و اصالت خود شده است، می‌افزاید: از طریق حفظ نشانه‌ها و عناصر ارزشمند موجود در شهر چه از نظر معنوی و چه از نظر کالبدی و فیزیکی می‌توان به این احساس نیاز پاسخ داد.

پاک‌گهر ادامه می‌دهد: بر این اساس برای جلوگیری از تخریب و از بین رفتن تکدانه‌های تاریخی و ارزشمند موجود در هر شهر و همچنین کمک به حفاظت و تاب‌آوری آنها، در مرحله‌ی نخست مستندنگاری، در مرحله‌ی دوم درصورت جذب سرمایه گذار، مرمت و احیای بنا با کاربری متناسب و در مرحله سوم ثبت این بناهای ارزشمند در لیست آثار ملی کشور در دستور کار قرار می‌گیرد.

منبع:ایسنا