ثروتی به نام قلعه چالشتر

خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ؛ بنای تاریخی قلعه چالشتر در استان چهارمحال و بختیاری به عنوان مجموعه فرهنگی و تاریخی متعلق به اواخر دوره قاجار یعنی سال‌های ۱۲۸۰ است که در ۶ کیلومتری مرکز فعلی استان قرار دارد و در برهه‌ای از زمان به عنوان ضابط نشین منطقه چهارمحال در دوره‌های افشاریه زندیه و قاجاریه محسوب می‌شد. اگر چه این بنا به نام عمارت خدارحم خان یکی از خوانین چهارمحال معروف است اما قدمت قلعه با توجه به گمانه زنی‌ها و حفاری‌های باستان شناسی به دوره صفویه می‌رسد.

این بنا دو عمارت مجزا و یک حمام مشترک داشته است که در حیاط اول آن موزه کار و زندگی و اتاق کرسی و غرفه‌های فروش صنایع دستی وجود داشت و در حیاط دوم هم سیاه چادر عشایری گذاشته بودند و اکنون به عنوان موزه سنگ و اتاق نقاشی کاربری دارد حمام مشترک قلعه نیز به عنوان موزه حمام مورد توجه است.

زیباترین بخش این بنا همان اتاق نقاشی و یا عمارت شاه نشین است چون سرتاسر آن نقاشی‌های پرکاربردی با داستان‌های متفاوتی نقش بسته است. نقاشی شاهنامه و جنگ اژدها و شیر و صحنه‌های شکار و گل و مرغ‌ها تصاویر کار شده روی دیوارها هستند روی یکی از طاقچه‌ها هم عکسی از خدارحم خان و پسرانش به نمایش گذاشته شده تا همه بدانند این قلعه برای چه خاندانی بوده است.

بخش دیگر مربوط به حمام مشترکی است که اکنون هم به عنوان موزه حمام از آن استفاده می‌شود و در واقع با گذاشتن چند مجسمه و چند قلم از وسایلی که در حمام استفاده می‌شد به عنوان موزه کاربری دارد. در و دیوار حمام هم انگار که همین چند سال پیش افراد به آن برای شست و شو می‌رفتند چون هنوز نم دار است!

در حیاط این مجموعه تاریخی پنجره‌هایی وجود دارد که در گذشته حیاط را نورانی می‌کرده است پنجره‌های دو لایه که یک سمت آن به بیرون است و فاصله نیم متری تا اتاق‌ها دارد درون این فاصله فانوسی می‌گذاشتند. سرتاسر حیاط پر می‌شد از نور این فانوس‌هایی که در دیوار و این پنجره‌ها کار گذاشته شده بود. دود فانوس‌ها نیز از دودکش‌های بالای محفظه بیرون می‌رفت.

بخش دیگر قلعه چالشتر موزه مردم شناسی است که روی در و پنجره و مجسمه‌های آن هم گرد و غباری است که نشان می‌دهد مدتهاست یا اینجا میزبان گردشگران به خاطر کرونا نبوده و یا کرونا اجازه نداده به آن رسیدگی شود. بخش بعدی هم موزه روباز سنگ است.

سایه بانی برای چند سنگ قدیمی و شیرهای سنگی وجود دارد همان سنگ‌هایی که تعدادی از آنها از دست سارقان نجات پیدا کرد و به اینجا منتقل شد این موزه سرباز نشان می‌دهد که بسیاری از سنگ‌هایی که تاریخ صفویه را به همراه دارند در وضعیت حفاظتی مناسبی قرار ندارند چون در ایام تعطیلات به خصوص تعطیلات عید که این مکان پر از گردشگر می‌شود این سنگ‌های باستانی هم تهدید می‌شوند.

با این وجود شکوه و عظمت این قلعه آنقدر زیاد است که هر بخش از آن را می‌توان برای یک کاربری مناسب در نظر گرفت اما وضعیت کنونی آن نشان می‌دهد که خیلی هم از این فضا استفاده نمی‌شود.

قلعه چالشتر یکی از بناهای صندوق احیا با مشکل مالکیت

قرار بود این بنای تاریخی به بخش خصوصی واگذار شود. این خبر را مدیرعامل سابق صندوق احیا در سال ۹۵ داده بود و گفته بود که بخش اندرونی و بهاربند قلعه چالشتر واگذار خواهد شد. این بنا دو بار به مزایده گذاشته شد. در مزایده آخر یکی از مدیران آژانس‌های مسافرتی برنده مزایده شد اما چون به تعهداتش عمل نکرد، نتوانست از عهده تغییر کاربری آن برآید به همین دلیل صندوق احیا نیز این بنا را از او پس گرفت از آن زمان هنوز این بنا از سوی صندوق در فهرست مزایده‌ها قرار نگرفته و مشکل مالکیت بخش‌هایی از آن را حل نکرده است.

کوروش باباییان معاون میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری درباره این بنا به خبرنگار مهر گفت: کاربری این قلعه فرهنگی، خدمات گردشگری و پذیرایی تعریف شده است اما می‌تواند کاربری اقامتی نیز داشته باشد ولی در تعریف کاربری آن نیامده است. اتاق نقاشی این مجموعه به دلیل تزئینات زیبایی که دارد، بدون کاربری خواهد بود چون قابل واگذاری نیست بلکه تنها به صورت موزه‌ای کاربرد خواهد داشت.

وارثان قلعه

باباییان همچنین درباره مرمت بخش‌های نم زده این قلعه نیز توضیح داد: برای جلوگیری از رطوبت این بنا پیمانکار گرفته تا پشت بام مجموعه را مرمت کند و باعث نشود رطوبت به داخل بنا نفوذ کند. این بنا چند ماهی به دلیل کرونا تعطیل شده بود و بازدیدکننده‌ای نداشت و نیروهای نظافتی نیز فعالیت کمتری داشتند.

وی ادامه داد: بخش بهاربند این قلعه تخریب شده و نیاز به مرمت دارد برخی از قسمت‌ها نیز در مالکیت وارثان قلعه است که هنوز تملک نشده است که شامل بخش بیرونی می‌شود ولی با این وجود اداره کل میراث فرهنگی آن را مرمت کرد.

براساس توضیحات بابایی تملک بخشی از این قلعه توسط صندوق احیا و وسیع بودن مجموعه قلعه چالشتر، هزینه‌های زیاد مرمت و نبود سرمایه گذار گردشگری در استان چهارمحال و بختیاری باعث شده تا این قلعه هنوز نتواند به فهرست واگذاری بناهای تاریخی اضافه شود و کاربری مناسبی داشته باشد و مرمت اساسی شود چون حداقل مرمت آن ده میلیارد تومان نیاز دارد.

منبع:حبرگزاری مهر