اسجیل، یک روستا با ۳ آب‌و‌هوا!
اسجیل به معنای مکانی از خشت و گل
در مورد وجه تسمیه اسجیل اظهار نظرهای فراوانی شده بعضی به آن واژه اِسگِل برخی اِسگیل و عده‌ای اسجیل گفته‌اند. در حال حاضر به زبان محاوره‌ای اهالی روستا آن را اِسگِل و از لحاظ نوشتاری به آن اسجیل می‌گویند. بعضی از عوام معتقدند کلمه اسجیل در حقیقت اِسگِل بوده و به معنی مکانی است که از خشت و گل نبا شده عقیده دارند، قبل از اسلام این روستا وجود داشته، و بعد از تصرف این منطقه به وسیله مسلمانان از آنجا که حرف گ یک حرف از الفبای پارسی باستان است و در حروف الفبای عربی وجود ندارد، تغییر اعراب داده و به حرف ج تلفظ شده و کلمه اِسگِل تبدیل به اِسجِل و بعدها با اضافه شدن حرف ی به اسجیل تبدیل شده است.
اسجیل به‌لحاظ لغوی یعنی جای محکم و بلند و با توجه به موقعیت قرارگیری این روستای کوهستانی، احتمالاً در دوره اسلامی این کلمه به آن اطلاق شده باشد.
هرچند که اظهارنظرهای فوق‌الذکر فاقد توجیه علمی است، ولی با توجه به بررسی‌های باستان‌شناسی و مطالعه سنگ قبرهای آن باید اذعان کرد کلمه اسجیل از دوره تیموری یعنی قرن هشتم هجری به این منطقه اطلاق شده است. ظاهراً وجه تسمیه این روستا در دوره قاجاریه اسوح بوده است. چنانکه محمدحسن خان اعتمادالسلطنه صاحب مطلع‌الشمس در این خصوص می‌نویسد: «از جمله قرای دیگر بلوک جورمکن می‌توان به قریه کاهون (کاهو)، قریه نوزاد، قریه سرآویچ، قریه اسناندر و قریه اسوح اشاره کرد.»
سابقه سکونت در هزاره اول قبل از میلاد
این روستا در دره‌ای زیبا و سرسبز قرار گرفته و همین جانمایی باعث شده آب و هوایی خوش و مفرح داشته باشد. می‌گویند سابقه سکونت در آن به هزاره اول قبل از میلاد بر می‌گردد. در گذشته اسجیل یکی از قراء بلوک گلمکان و بخش طرقبه مشهد بوده و در سال ۱۳۶۸ بعد از تبدیل شدن بخش چناران مشهد به شهرستان، این روستا جزو بخش گلبهار شهرستان چناران قرار گرفته است.
در کتاب گیتاشناسی ایران جلد سوم نوشته عباس جعفری درباره اسجیل این طور نوشته شده است: «اسجیل دهستانی از بخش گلبهار شهرستان چناران و استان خراسان دارای طول و عرض جغرافیایی ۱۷۱ درجه و ۳۰ دقیقه، فاصله آن تا چناران ۲۲ کیلومتر و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۵۰۰ متر است. این روستا دارای سه نوع آب و هوای معتدل، خشک و کوهستانی است. این روستا در دامنه شمالی کوهستانی بینالود قرار گرفته و دارای رودخانه است.»
روستای اسجیل از لحاظ سابقه تمدنی یکی از قدیمی‌ترین روستاهای منطقه گلمکان و توس محسوب می‌شود. براساس بررسی‌ها و شواهد باستان‌شناسی قدمت سکونت در آن به قبل از اسلام برمی‌گردد و وجود تپه‌های زیاد تاریخی از جمله تپه «نخودک»، «تپه پیش‌گنبد»، تپه «باغ میر»، قلعه کهنه و برج قلعه در این روستا حکایت از قدمت دیرین آن دارد.
دیدنی‌های اسجیل
برج قدیمی این روستا که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، یکی از جاذبه‌های مهم آن به شمار می‌آید. می‌گویند، در دوره قاجاریه به علت نبود امنیت برج قلعه ساخته شد که یک مجموعه استراتژیک دارای حصاری بلند با برج‌هایی برای نگهبانی از اقوام ساکن در آن بوده است. به بیان بهتر این قلعه در واقع یک دژ نظامی مسکونی بوده است. از اواسط دوره قاجاریه به تدریج با بازگشت امنیت به کشور اهالی ساکن در برج قلعه از آن خارج و در کناره رودخانه ساکن شدند. روستای فعلی دقیقاً در حاشیه رودخانه قرار گرفته و یکی از زیباترین روستاهای حاشیه شمالی کوه‌های بینالود از لحاظ موقعیت قرارگیری و بافت معماری است.