«اکوتوریسم»؛ نگرش‌های اخلاقی و فرهنگ
«اکوتوریسم» یا «بوم‌گردی» از جمله گونه‌های مهم و شناخته شده گردشگری است. در تعاریفی که از این گونه به چشم می‌خورد، سفری مسئولانه که موجب رشد و پایداری زیست‌بوم، فرهنگ و کیفیت زندگی ساکنان منطقه موررد نظر گردشگری خواهد شد، همواره تاکید شده است.
فرید جواهرزاده؛ رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص معرفی «اکوتوریسم» که یکی از گونه‌های محبوب گردشگری است، عنوان کرد: معادل اصلی و صحیح «اکوتوریسم»، بوم‌گردی است اما تا به امروز به اشتباه معادل این گونه از گردشگری را طبیعت‌گردی معرفی کرده‌اند، تعریف بوم‌گردی یا اکوتوریسم به‌صورت خلاصه احترام به طبیعت و فرهنگ به‌جای مانده از گذشته است. بوم‌گردی واژه پیچیده‌ای نیست، در واقع رفتن و بودن در طبیعت و عشق‌ورزیدن به طبیعت را بوم‌گردی می‌گویند.
وی افزود: اکوتوریسم یا بوم‌گردی سفری مسئولانه است که موجب رشد و پایداری زیست‌بوم، فرهنگ و کیفیت زندگی ساکنان منطقه‌ای که در آن گردشگری رخ می‌دهد، می‌شود. طی سال‌های گذشته مفهوم اکوتوریسم با پیشرفت‌هایی که در حوزه صنایع، مشاغل، فناوری اطلاعات و حمل و نقل ایجاد شده، تغییر کرده است زیرا اکنون علاقه‌مندان به این گونه گردشگری می‌توانند نسبت به بکرترین و دورترین مناطق روی کره زمین اطلاعات کسب کرده و به آن‌ها سفر کنند.
اکوتوریسم پربازدیدترین گونه گردشگری در طی سال‌های اخیر است
این مدرس حوزه گردشگری اظهار کرد: می‌توانیم اکوتوریسم را پررشدترین و پربازدیدکننده‌ترین گونه‌گردشگری طی سال‌های اخیر بنامیم، حتی باتوجه به وضعیت کنونی و شیوع ویروس کرونا اکوتوریسم از معدود گونه‌هایی در گردشگری بوده که به رشد خود همچنان ادامه داده است، یعنی اکوتوریسم در کنار گونه‌های دیگری از گردشگری مانند گردشگری مجازی در این دوران رشد یافته است.
جواهرزاده بیان کرد: همه افرادی که علاقه‌مند به سفر کردن هستند، قطعا سفر به طبیعت را تجربه کرده‌اند و مهم‌ترین نکته که در تعریف سازمان اکوتوریسم هم به آن اشاره شده، سفری مسئولانه است یعنی کسانی که به مناطق طبیعی سفر می‌کنند، باید متعهد به رعایت نکات مسئولانه و اخلاقیات در حفاظت از محیط اطراف خود باشند.
وی ادامه داد: حفظ محیط زیست، پایداری زیست‌بوم و فرهنگ محیط‌های گردشگری مفهوم اکوتوریسم را جلوه می‌بخشد. اکوتوریسم، بیش از هر چیز یک نوع نگرش خاص اخلاقی، فرهنگی و انسانی است. یکی از اهداف توسعه اکوتوریسم کسب درآمد و ایجاد اشتغال برای افراد محلی است که بر این اساس ساکنان منطقه تشویق می‌شوند تا در حفظ آداب و رسوم خود کوشا باشند و خدمات گردشگری به گردشگران ارائه دهند.
اکوتوریسم و توسعه پایدار
رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران گفت: اکوتوریسم، به‌صورت کلی می‌تواند بر روی توسعه پایدار تاثیرگذار باشد. در سال 1990 سازمان جهانی یا جامعه بین‌المللی اکوتوریسم تاسیس شد، نزدیک به 30 سال از تاسیس این سازمان جهانی می‌گذرد و بر اساس آخرین تعریف این سازمان، اکوتوریسم سفری مسئولانه به جاذبه‌های طبیعی برای لذت بردن، ادراک، قدر طبیعت را دانستن و همراهی کردن با ویژگی‌های فرهنگی متعلق به گذشته و حال حاضر است به طوری که حافظ زیست‌بوم بوده و سبب پایداری کیفیت زندگی مردم منطقه شود.
سه اصل عمده ادبیات اکوتوریسم چیست؟
جواهرزاده تشریح کرد: در این 30 سالی که از تاسیس سازمان جهانی اکوتوریسم می‌گذرد، اصول آن بارها مورد بررسی قرار گرفته و به سه اصل عمده که در ادبیات اکوتوریسم بسیار مشهور و پررنگ است اشاره شده، اول اینکه اکوتوریسم فرسایشی و استخراجی نیست، دوم پایبندی به اخلاق و سوم ارزش‌های سازگار با محیط زیست است. این اصول نشان می‌دهد اکوتوریسم، حفظ و نگهداری از محیط زیست، جوامع بومی و سفر مسئولانه با هدف ایجاد پایداری در زیست‌بوم است.
وی عنوان کرد: پنج عامل توسعه اکوتوریسم شامل به حداقل رساندن آسیب‌های فیزیکی، رفتاری و روانی در طول سفر، ایجاد آگاهی فرهنگی و زیست‌محیطی و ترویج فرهنگ احترام به طبیعت، فراهم کردن تجربه مثبت و لذت‌بخش از سفر هم برای مسافران و هم برای افراد محلی، ایجاد منافع مستقیم مالی برای حفظ و حراست از زیست‌بوم و در نهایت ارائه و تلاش در ایجاد تجربه به یاد ماندنی برای مسافر است به گونه‌ای که آن‌ها را نسبت به منطقه میزبان دلسوز و حساس کنیم.
رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران خاطرنشان کرد: پتانسیل‌های اکوتوریسم در دنیا بسیار متنوع هستند، انواع و اقسام مقاصد اکوتوریسم می‌توان به جنگل، کویر، کوه، دریا، کوهستان، انواع فعالیت‌های غار پیمایی، ژئوتوریسم، طبیعت درمانی، گردشگری معادن، ژئوپارک و موارد مشابه اشاره کرد. در نتیجه کشورهای مختلف باتوجه به تنوع زیستی خود در حال پیشرفت در حوزه گردشگری مبتنی بر طبیعت هستند.
ایران یکی از 20 کشور برتر دارای تنوع زیستی غنی است
جواهرزاده افزود: ایران یکی از 20 کشور برتر دارای تنوع زیستی غنی به شمار می‌رود و از این جهت همواره مورد توجه علاقه‌مندان به سفرهای بوم‌گردی بوده است. کویر لوت یکی از مقاصد بسیار مستعد توسعه گردشگری محسوب می‌شود و امسال برای چهارمین سال مورد توجه یونسکو قرار گرفت و به عنوان میراث طبیعی بشریت ثبت شد.
وی بیان کرد: دو جنگل بسیار استثنایی در ایران یعنی بخش اعظمی از جنگل‌های هیرکانی و جنگل‌های زاگرس از دیگر مقاصد بسیار نادر و محبوب اکوتوریسم در دنیا هستند. انواع ورزش‌های زمستانی، گیاه درمانی، کویرنوردی و… باتوجه به تنوع زیستی که در ایران وجود دارد، می‌تواند این کشور را به قطب اکوتوریسم در دنیا تبدیل کند.
اکوتوریسم در ایران منبعی مستعد توسعه و رهاشده است
این مدرس حوزه گردشگری اظهار کرد: زیاد بودن حجم این تنوع زیستی در ایران باعث بی‌توجهی به آن‌ها شده است، در حالی که دیگر کشورها با داشتن تنها برخی از این زیست‌بوم‌ها گردشگران بسیاری را به خود جذب کرده‌اند. اکوتوریسم، در ایران یک منبع کم‌نظیر، مستعد توسعه و متاسفانه رها شده است، در حالی که این کشور در بین 5 کشور برتر دنیا از لحاظ تنوع اقلیمی قرار دارد.
جواهرزاده عنوان کرد: گردشگران اکوتوریسم به دنبال هتل‌های مجلل نیستند، آن‌ها تنها نیاز به اطلاعات دقیق در مورد زیست‌بوم کشور دارند تا برای بازدید از این زیست‌بوم‌ها به ایران بیایند. ایجاد اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی و روستایی بخشی از توسعه اکوتوریسم را پاسخ داده اما برای توسعه اساسی در این زمینه نیاز به یک طرح جامع است تا بتواند از همه ظرفیت‌ها در جهت توسعه اکوتوریسم استفاده کند.
وی ادامه داد: خراسان رضوی دارای طبیعتی بکر، آبشارها و دامنه‌های طبیعی مستعد است و می‌تواند میزبان گردشگران اکوتوریسم و طبیعت‌گردان مختلف باشد، در واقع این استان می‌تواند یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری کشور باشد. تنوع زیستی در مناطق شمال خراسان یعنی شهرستان‌های درگز و کلات در کل کشور تا حدی نادر است، همچنین وجود کویر در مرکز خراسان یعنی شهرستان‌های بجستان، گناباد و کاشمر نشان از تنوع زیستی در این استان دارد.
منبع:ایسنا