در هر فرهنگ و جامعه‌ای، مجموعه اعتقادهایی در مورد پوشاک و عناصر متعلق به آن وجود دارد. در نقاط مختلف ایران به باورهای مختلف و مشابه در مورد اجزای مختلف، رنگ و جنس پوشاک می‌توان دست یافت.

آنگاه که پوشاک در متن یک باور، آیین یا فصل معنوی قرار می‌گیرد دیگر تنها پوششی ساده نیست، بلکه خود معانی ژرفی را در بردارد. باورها از نسلی به نسل بعدی منتقل می‌شوند و در این انتقال تحت تاثیر محیط قرار گرفته، تغییر کرده و حتی ممکن است فراموش شوند. ورود تکنولوژی به زندگی مردم، سبب فراموشی باورها است و بسیاری از آن‌ها اکنون فقط در یادها مانده‌اند. بسیاری از این باورها، اکنون کمرنگ شده و برخی نیز به علت تغییرات اجتماعی، مهاجرت به شهرها، ارتباط با مردم دیگر شهرها و مناطق، سست شدن روابط اجتماعی بین افراد و… فراموش شده‌اند.

یکی از ابزارهای شناخت فرهنگی جوامع، لباس و عناصر وابسته به آن است. هر قلم از پوشاک، جنس و رنگ پارچه، طرح و شکل دوخت لباس و آرایه‌ها و زیورهای آن به صورت نمادین، مفهوم یا مفاهیمی را می‌رساند. جامه، نشان دهنده پایگاه و منزلت اجتماعی، اقتصادی، مذهبی و شغلی پوشنده آن و برتابنده جایگاه و مقام طبقاتی شخص در گروه‌های مختلف اجتماعی است. همچنین لباس و نوع، جنس، رنگ و شکل دوخت آن و فرهنگ واژگان و اصطلاحات مربوط به پوشاک با ارزش‌ها و معیارهای اخلاقی و معنوی مانند شرم و حیا، وقار و متانت، جاذبه و فریبندگی، عظمت و حقارت، غرور و کبر و فروتنی، گیرایی جنسی، اهمیت و اعتبار، ماتم و عزا و شادی و سرور، فقر و غنا و بینش‌های دینی و مذهبی پیوند دارند.

پوشاک بانوان ترکمن

پوشاک سنتی زنان ترکمن، پیراهن بلند، شلوار، سربند و کلاه است. پیراهن جامه‌ای بلند و ابریشمین است که خود آن را می‌بافند. ابریشم ترکمنی با دستگاه ساده‌ای به نام «تارا» و بصورت طاقه‌هایی باریک بافته می‌شود. هر طاقه ۵/۲ تا ۵ متر درازا و ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متر پهنا دارد و بیشتر به صورت نوارهایی قرمز با راه راه زرد است. با این طاقه ابریشم، پیراهنی ساده و بلند می‌دوزند که آن را قرمزی یا کوینک می‌نامند. زیر کوینک شلوار می‌پوشند و پایین شلوار را تا زانو با حریر رنگین و سوزندوزی شده، می‌آرایند. طرح‌های سوزندوزی شده بر جامه‌ها معمولا نقوش شاخ قوچ، مثلث، دایره و یا نقش نگاره‌هایی ویژه هر طایفه است.

از سوزن‌دوزی برای سردست، یقه و پیش سینه پیراهن زیر نیز استفاده می‌کنند. کلاه و سربند، هم طایفه زن را نشان می‌دهد و هم نشانگر ازدواج یا تجرد شخص است. دختران پیش از ازدواج روسری ساده و کلاه سوزندوزی شده بر سر می‌کنند و پس از ازدواج کلاهی به شکل مخروط ناقص از نی یا چوب جارو. روی کلاه را با روسری می‌پوشانند و روی آن دستمالی بزرگ از حریر یا نخ می‌اندازند که با یک سر آن روی دهان را می‌پوشانند. این دستمال، یاشماق نام دارد. کلاه زنان سالمند کوچکتر است و پیشانی‌بندی به رنگ سیاه نیز می‌بندند. زنان از زیورهای خاصی استفاده می‌کنند. بعضی از این زیورها مخصوص سر و پیشانی یا دور کلاه هستند و بعضی برای آراستن موها. سینه ریز، گوشواره، النگو و بازوبند از زیورهای زنان ترکمن است. همه زیورها ساخته دست خود ترکمن‌ها بوده و در ساختن آن از نقره و نگین عقیق و گاه شیشه‌های رنگی استفاده می‌کنند.

تحلیل و بررسی پوشاک بانوان ترکمن

۱- طراحی: طراحی پوشاک بانوان ترکمن دارای برش‌های ساده و خطوط عمودی و قطعات هندسی است. بطوریکه در برش‌های چارقد و شلوار زنانه هم از این نوع برش‌ها استفاده می‌شود. این طرح‌ها را که همواره در طول زمان حفظ کرده‌اند، دارای ویژگی‌های اولیه و پریمیتیو (باستانی) است. با توجه به اینکه مواد اولیه لباس آن‌ها غالبا پارچه‌های ابریشمی یا نخی دستباف بوده و این پارچه‌ها معمولا در عرض ۳۰ سانتی‌متر بافته شده است، بنابراین می‌توان اظهار کرد که طراحی لباس آن‌ها با توجه به طراحی و بافت پارچه‌های دستباف و محدودیت عرض پارچه بوده و در نتیجه طراحی بافت پارچه و طراحی لباس از یک هماهنگی خاصی برخوردار است.

۲- شکل ظاهری: گشاد بودن لباس متاثر از شرایط اقلیمی و نوع زندگی است که در منطقه صحرا و دشت بودهاند. بنابراین جنس پوشاک زنان قوم ترکمن، سبک و قابل حرکت راحت برای انجام کارهای روزانه بوده است. که در این شکل ظاهری، تا به اکنون به طراحی لباس خود وفادار بوده‌اند.

۳- رنگ لباس: رنگ‌های بکار رفته در پوشاک و اجزای آن در لباس زنان، در رنگ مایه‌های قرمز و زرشکی بوده است که با توجه به اقلیم گرم و خشک و بیابانی منطقه جلوه بصری خاصی داشته است و مضاعف بر آن، خوش یمن بودن رنگ سرخ نیز زمینه بهره‌گیری گسترده را برای استفاده از این رنگ فراهم کرده است.

رنگ در ایلات ترکمن با فلسفه وجودی خاصی بکار برده می‌شود. نشانه قلب و آتش است که این خود دربردارنده جوانی و حیاط در بین زنان کهنسال است. حال آنکه در بسیاری از اقوام محلی ایران برای گروههای سنی رنگ‌ها و تزییناتی متفاوت در نظر گرفته می‌شود. در گذشته فقط در بین زنان ترکمن، فقط از رنگ‌های زرد و قرمز و سفید و مشکی استفاده می‌شد. با این فلسفه که رنگ قرمز به رنگ خون جاری در شریان زندگی است. رنگ شادی، سلامتی و خوشبختی و سعادت بشری است و در مقابل آن رنگ زرد نماد بیماری، رنج، شکست و ناکامی است. با این دیدگاه عمیق و فلسفی که همیشه دو عنصر متضاد تکمیل کننده و عامل جریان زندگی هستند، اگر شادی هست غم در مقابلش باید باشد که شادی معنا و مفهوم پیدا کند و سفید رنگ نیک بختی و روشنایی، رنگ روز و سیاه رنگ شب، رنگ مرگ و رنگ نیستی است. سفید و سیاه در کنار هم هویت می‌یابند و تعبیری از تولد و مرگ را تداعی می‌کند. معمولا برای شروع سوزندوزی از دو رنگ سیاه و سفید استفاده می‌شود که در اصطلاح ترکمنی به آن «قارآلاما و آق‌آلاما» می‌گویند (قارا به معنی سیاه و آق به معنی سفید).

۴- نقوش: نقش‌های بکار رفته در البسه بانوان ترکمن عبارت‌اند از عناصر طبیعت (خورشید، ماه و ستاره)، نقوش حیوانی (شاخ قوچ، جوجه، پنجه مرغ، گردن شتر، بال پرنده، دهان مار، عقرب، ناخن گنجشک، شاخ قوچ پیچیده)، نقوش گیاهی (گل گلدانی، ماری گل، گل ساعتی، کاجی، شرفه ای، کنگر)، اشیا (قندشکن، انبردست، ترازو، صندوق چوبی، شمع، پایه شمع، لنگر، اسکناس)، نقوش هندسی (نقش چهل تکه، نقش هفت و هشتی، شطرنجی، بند رومی) و….

در نگاهی جامع‌تر می‌توان انسانشناسی قوم ترکمن را در قالب سه دسته معرفی کرد:

الف) مبانی اعتقادی و باورها، برای نمونه پوشیدگی از جمله مشخصه بارز پوشاک ناشی از جایگاه‌ی اجتماعی و فرهنگی است.

ب) عوامل زیست محیطی و اقلیم که جنس و نوع پوشاک و حتی دوخت و اجزای پوشاک و فنون تهیه مواد آن را مدنظر قرار می‌دهد.

ج) شرایط و روابط اجتماعی مانند نوع و نحوه‌ی معیشت، سنت‌ها، مراسم از جمله عوامل مؤثر در نوع و چگونگی و ماندگاری پوشاک است.

منبع:میراث آریا

با مقايسه پوشاک ترکمن‌ها با پوشاک ادوار تاريخی ايران، شايد نتوان پوشاک آن‌ها را با تمام جزييات به دوره خاصی ارتباط داد. آنچه که در لباس قوميت‌های مختلف ايرانی به چشم می‌خورد، عناصر ترکيبی دوره‌های تاريخی متفاوت است.

بايد در نظر داشت آنچه در يک دوره تاريخی موجود بوده و يا در برخی از دوره‌ها وارد ايران شده است، همواره در پی تغيير يک دوره به لحاظ سياسی، با تفکری خاص تغيير داده شده و يا شکلی ترکيبی پيدا کرده است، به همین دلیل برای اين‌که بتوان ارتباط بين آن‌ها را پيدا کرد انجام مطالعات مستمر تاريخی، اجتماعی، سياسی و… الزامی به نظر می‌رسد. پوشاک ترکمن‌ها نيز از اين قاعده مستثنا نيست، در آن نشانه‌های پوشاک دوره‌های مختلف به‌عنوان ‌مثال پوشاک عربی (مربوط به زمان ورود اسلام) و تغييرات آن در ايران، به چشم می‌خورد، بوروک ترکمنی، در ظاهر شبيه عرقچين‌های دوره تيموری و يا کلاه بانوان دربار تيموری و تزيينات آن، شبيه به آل دانقی بانوان ترکمن به همراه زيورآلات فلزی خاص آن است.

در اين گزارش به‌اختصار به دو بخش پوشاک سنتی مردان و زنان قوم ترکمن پرداخته می‌شود.

پوشاک مردان ترکمن

لباس‌های مردان‌ را می‌توان‌ در چهار قسمت‌: تن‌پوش، شلوار، كلاه‌ و كفش‌ بررسی كرد.

لباس‌ اصلی‌ تركمنی‌ ردای بلندی‌ بود كه‌ از ابريشم‌ دوخته‌ می‌شد و تا زير زانوان‌ می‌رسيد و دون‌ نام‌ داشت‌. دون‌ بنا به‌ رنگ‌ و نوع‌ بافت‌ بر دو نوع‌ بود. اگر از ابريشم‌ کاملاً قرمزرنگ‌ دوخته‌ می‌شد، قيزيل‌دون‌ يا قيرميز دون‌  و اگر از ابريشمی‌ دوخته‌ می‌شد كه‌ رنگ‌ آن‌ متمايل‌ به‌ زرد بوده و بافت‌ پارچه‌ آن‌ يكنواخت‌ نباشد و نخ‌های رنگی مختلف از آن عبور دهند، در واقع‌ رنگارنگ‌ و راه‌راه‌ باشد قارما دون‌ نام‌ داشت‌.

بر حاشيه‌ دون‌، نوارهايی سوزن‌دوزی از نوع‌ آلا جا (دو نخ‌ تافته‌ سیاه‌وسفید يا تيره‌ و روشن‌) وجود داشت‌ كه‌ به‌ زيبايی‌ اين‌ لباس‌ می‌افزود. بر كمره‌ دون، ‌كمربندی‌ از شال‌ (گاه‌ آراسته‌ به‌ نقره‌) می‌بستند.

چاکمن از دیگر تن‌پوش‌ها و بالاپوشی است‌، بلندتر از كت‌های‌ كنونی‌ كه‌ از كرک‌ شتر تهيه‌ می‌شود.

ايچمک يا پوستين‌ كه‌ در هوای‌ سرد استفاده‌ می‌شود، آستين بلند و از شانه به سمت مچ دست باريک می‌شود اما قسمت جلوی آن بدون قلاب يا دکمه است. برای بستن جلوی سينه از قوشاق، يعنی دستاری که به دور کمر می‌پيچند استفاده می‌شود. ايچمک بنا به‌ نوع‌ پوستی‌ كه‌ از آن‌ تهيه‌ می‌شد، انواع‌ مختلفی داشت‌.

بهترين نوع پوستين را، باغانا ايچمک می‌ناميدند که از پوست بره یک‌ماهه تهيه و دباغی می‌شد. نوعی از آن‌که از پوست بره پنج الی شش‌ماهه تهيه می‌شد، پس از دباغی با انواع‌ مواد طبيعی‌ به‌ رنگ‌ زرد درآورده‌ می‌شود که آن را سيلکمه ايچمک می‌نامند. ايش ايچمک (پوستين کار) نوع ديگر آن است که از پوست گوسفند تهيه شده و آن را در حين کار می‌پوشند.

قبا روپوشی است از پارچه‌های راه راه و گاهی ساده، بدون یقه‌برگردان با آستين‌های راسته و بدون زير بغلی که به‌جای آن در محل اتصال آستين و تنه چاک‌دار است. دامنی بلند دارد که در دو طرف چاک‌دار است و دو طرف آن از ناحيه کمر به‌طور يکنواختی گشاد می‌شود. دو طرف قبا بر روی‌هم قرار می‌گيرد و با بندينک و يا کمربندی چرمی نگاه داشته می‌شود.

كوينك‌ پيراهنی‌ ساده‌ و فاقد يقه ‌بود و يا يقه‌‌ای‌ كوتاه‌ و مدور و بدون‌ دكمه‌ داشت‌، با آستين‌هايی‌ بلند، ساده و راسته كه‌ به‌جای‌ دكمه‌، بندهايی‌ در آن‌ به‌ كار می‌رفت که سپ يقه ناميده می‌شد و بند را يقه توپ می‌ناميدند‌.

پيراهن‌ ديگری‌ نيز دوخته‌ می‌شد كه‌ آن‌هم‌ ساده‌، منتها دارای‌ يقه‌ كج‌ يا كناری‌ بود و آن را چئک يقه يا گزک يقه و يا اوزيقه می‌ناميدند که چاک يقه در پهلوی راست يقه قرار می‌گيرد. اين‌ يقه‌ با سوزن‌دوزی‌های‌ مفصلی زينت‌ داده‌ می‌شد و سرآستينش‌ نيز گلدوزی‌ شده‌ بود. قد پيراهن‌ها معمولی بوده و پارچه آن را از چلوار ذکر کرده‌اند. مردان ميان ۵۰ تا ۶۰ ساله و بزرگ‌تر از آن پيراهن سپيد می‌پوشند. اين پيراهن‌ها نقش و نگاری ندارند و آرايش آن‌ها نواری است كه در كنار يقه جيب‌های پهلو آستين دوخته شده است.

روحانيون ترکمن هنوز هم از پيراهن‌های سفيد با دامنی بلند استفاده می‌کنند، اما يقه آن مثل سابق صوفی يقه نيست بلکه به تقليد از روحانيون فارس تهيه می‌شود که يقه‌ای مدور، پايه‌دار و دارای دکمه است. اين پيراهن‌ها معمولاً از جنس نخ‌های پنبه‌ای کتانی است.

چاتال جامه‌ای بود سبک که در هنگام آلامان، يعنی يورش به دشمن، می‌پوشيدند و از جامه خانگی کوتاه‌تر بود.

ياپينجا، پوششی است از جنس نمد و بدون آستين، مخصوص چوپان‌ها که در زمستان بر دوش می‌اندازند و در تابستان به‌عنوان سايه‌بان استفاده می‌کنند.

بالاق یا شلوار مردانه،‌ عبارت‌ از تنبان‌ گشادی‌ بود كه ‌رشته‌ای‌ پنبه‌ای‌ ليفه‌ آن‌ را تشكيل‌ می‌داد و سر آن‌ را‌ می‌آراستند که به آن اوچغور می‌گويند. بالاق نيز مانند شلوار برشی ساده داشت، اما برای مردان مسن از پارچه‌های سفيد و جوان‌ترها از پارچه‌های سبز و نيلی استفاده می‌شد.

جولبار، دیگر پوشاک شلواری است که مردان‌ کهنسال، در روزهای جشن و از بالای تنبان می‌پوشيدند.

تلپك‌، كلاه‌ پوستی‌، كه‌ از پوست گوسفند تهيه می‌شود و انواع‌ گوناگون‌ داشت‌ از جمله دوومه‌تلپك‌، بوخار تلپك که نیم‌گرد است و دارای پشم‌های بلند، مشکی و پیچ‌درپیچ بوده که گاهی روی چشم و ابروی مرد ترکمن را می‌پوشانند، شيپيرما تلپك‌ که کلاهی نه‌چندان بلند بوده که در بالای آن اندکی فراخ است سرپوشی مسطح دارد و اغلب آن را با پارچه خوش‌رنگی از قرمز می‌پوشانند و نوارهايی به شکل (+) برای تزيين، روی آن می‌دوزند. هر دو نوع کلاه آستردار، پنبه‌دوزی شده و لفاف‌دار است. اين کلاه بر روی بوروک استفاده می‌شود. بوروک يا عرقچين‌ كه‌ غالباً با نقوش‌ گوناگون‌ سوزن‌دوزی‌ می‌شد. از اين نوع کلاه هم مردان و هم زنان استفاده می‌کنند. نقش و نگار زيبا و هنرمندانه آن به دست زنان ايجاد و تمام نقاط بيرونی کلاه پارچه‌ای، سوزن‌دوزی می‌شود. زنان ترکمن به‌خصوص عشاير، در تهيه اين کلاه که وقت زيادی هم صرف می‌شود، باحوصله و دقت تمام و با سليقه خاصی، انواع نقش و نگارها را به‌کاربرده و يک هنر ظريف تماشايی را به يادگار باقی می‌گذارند.

اصلی‌ترين‌ پاپوش‌ مردان ترکمن، ‌چكمه‌های‌ بلند چرمی‌ با نوک‌ برگردان‌ بود. چکمه‌های بلند را ايديک نيز می‌نامند و در سوارکاری از آن‌ها استفاده می‌شود.

چاريق دیگر پاپوش مردان این قوم است که چوپانان آن‌ را از پوست‌ گاو چارقی ‌تهيه‌ می‌كردند (در برخي منابع به چرم شتر و گاوميش نيز اشاره شده است) كه‌ کفشی نرم است و مخصوص‌ پیاده‌روی و استفاده‌ در صحرا و خاک ‌نرم‌ است‌. برای تهيه چاريق، پوست دباغی‌شده را کمی بزرگ‌تر از پا برش می‌دهند و در اطراف آن، برای گذراندن بند، سوراخ‌هايی ايجاد می‌کنند، آنگاه پای دولاق پيچ شده را در آن قرار داده، بندها را به دور دولاق می‌پيچند و محکم می‌کنند. اين بندها را چاريق‌باق می‌گويند.

جوراب آنان نیز از جنس ابريشم و پشم بوده که زنان ترکمن آن‌ها را می‌بافند.

پوشاک بانوان ترکمن

لباس‌های زنان‌ تركمن‌ بسيار متنوع است‌. اين‌ نوع‌ تنوع‌، علت‌ و فلسفه‌ خاصی دارد كه‌ با دوره‌های‌ سنی‌ آنان‌ مرتبط است‌. پوشاک آن‌ها به لحاظ برش، ساده ولی چشم‌گير است. خصوصاً دوخت‌های تزيينی موجود بر روی آن‌ها شگفت‌آور است.

پوشاک آن‌ها عبارت است از کلاهی با ابهت، پيراهنی با برش ساده، شلوار، قبا، روسری، جوراب و کفش که در ‌چهار قسمت مورد ‌بررسی قرار می‌گيرد.

كؤينك‌، زنان‌ تركمن‌ پيراهن‌های ‌ابريشمين‌ می‌پوشيدند (البته امروزه از جنس الياف مصنوعی توليد می‌شود) كه‌ غالباً به‌ رنگ‌ قرمز تمشکی بوده و گاهی جلوه‌ای تابان داشت. پيراهن‌، دارای الگوی ساده‌ای و شامل سه‌ قسمت‌ آستين‌، پهلو دامن بود.‌ در اين پيراهن از نوارهای پارچه‌ای باريک به‌منظور تحکيم دوخت استفاده می‌شد که تکه‌های مثلثی شکلی را در ميان تکه‌های مستطيل شکل دامن لباس جای‌داده که در اين صورت تن‌پوش پرچينی را که در قسمت پايين گشاد می‌شد، ايجاد می‌کرد.

چابيت‌، قبا و يا بالاپوشی‌ بود که تا همين اواخر توسط طوايف يموت در مراسم رسمی پوشيده می‌شد. نوع مخمل و ابريشم دارد و آستردار است. نوع مخمل آن، دارای آستين‌های کوتاه و کمربند است. در قسمت جلو باز گذاشته می‌شود تا تزيينات داخل آن (مانند گل‌دوزی و جلوه‌های ماشينی) ديده شود. نوع ديگر آن، از ابريشم راه راه قرمز است، سرآستین و آستین‌ها و قد آن بلند تا بالای ساق پا بوده و دو طرف آن راسته و آزاد است. يقه‌ایی ساده و بدون برگردان دارد. گشادی آستين آن متوسط است و از زير بغل به طرف مچ باريک می‌شود.

در هوای سرد، زنان بر روی پيراهن خود بالاپوشی گشاد و جلو باز می‌پوشند که جبه، ناميده می‌شود و از پوستين نيم‌تنه و يا بلند هم استفاده می‌کنند.

دختران‌ برای‌ دوران‌ عروس‌ شدن‌ نیم‌تنه‌ مخصوص‌ تهيه‌ می‌کردند كه‌ پر از سوزن‌دوزی و آويزه‌هايی‌ از سكه ‌و پولک‌های‌ نقره‌ بود.

پسران و دختران نیم‌تنه‌ای داشتند که بر پشت آن زيورهای مختلفی به شکل‌های سپر و تيرکمان آويزان بود.

 بالاق‌ شلوار زنان ترکمن ليفه‌ای بوده و نسبت به ساير شلوارهای سنتی زنانه در ايران، ميان ساقی گشادتر دارد. دم پای دو ساق آن تنگ بوده و ‌سوزن‌دوزيی مفصلی دارد كه‌ در قديم تزيينات به‌کاررفته شامل، دو رديف پهن از نقش‌مایه‌های متضاد با حاشيه‌های باريک‌تر بود.

جنس و رنگ پايين شلوار مخصوص است. درحالی‌که بالای آن را از جنس کرباس و يا متقال و به رنگ سفيد تهيه می‌کنند.

بؤروک‌ يا عرقچين‌ که‌ كلاهی‌ گرد و صاف و بدون‌ برجستگی‌ بود و دختران‌ آن‌ را با زینت‌آلات‌ نقره‌ای‌ ازجمله‌ پولک و قبک‌ها می‌آراستند. دختران‌ غالباً بؤروک‌ را بر سر گذاشته‌ و از روسری‌ استفاده‌ نمی‌كردند.

وقتی دختر تركمن‌ عروسی‌ می‌كرد، به‌جای‌ بؤروک‌ يا كلاه‌ دخترانه‌، از پيشانی‌بند، استفاده می‌کرد که به رنگ قرمز و نشانه شادی است. سربند زن متأهل، پيشانی‌بندی با نقش نارنج و ترنج است، که به‌دقت تا شده و در جلو گره می‌خورد که به وسیله سربندی ابريشمی با نقوش چهارگوش که نقش ياشماق يا روبنده را برای احترام به مردان بزرگ‌تر دارد، آراسته می‌شود.

روی اين کلاه، بنا به محل استفاده آن زيورهای نقره‌ای و زری فراوانی پوشيده می‌شود، گاهی در مواقع عروسی، نيم تاجی مزين به جواهر بر روی آن نصب می‌شود.

فلسفه استفاده از اين نوع کلاه‌های بلند زنانه، را در راز و رمز روزهای نبرد و جنگ بايد جستجو کرد. اين سربند گاهی با پلاک مستطيل نقره‌ای شکل خميده‌ای در جلو دسته‌هايی از پلاک‌های متصل کوچک‌تر از سوی طوايف تکه طی دهه پنجاه اين قرن استفاده می‌شد. سربند ساخته تکه به‌طورکلی با پارچه زرين و طرح‌های نقش‌دار مواج، پوشيده و آراسته شده و عقيق‌های جگری بر آن متصل می‌شود. سربندهای يموت به لحاظ طرح قوی‌تر است و در ميان طوايف تکه، با لوزی‌ها و هلال‌های کوچک تکراری زراندود، تزيين می‌شود. گاهی از انواع زيورهای آويزه دار بر روی آن استفاده می‌شود، به‌طوری‌که سطح کلاه را به‌طور کامل می‌پوشاند و به صاحب آن ابهتی می‌دهد. آن‌ها گيسوان بافته خود را از ميان گيسوبندهای نقره‌ای عبور داده و زيورهای مجلل و خوش ساختی را به کلاه وصل کرده و از دو طرف چهره خود آويزان می‌کنند.

به‌تدریج که زن به سنين میان‌سالی می‌رسد، از بلندی آن کاسته می‌شود (هرسال به‌اندازه دو بند انگشت)، وقتی کوتاه شد به آن تبرّک می‌گويند. پيشانی‌بند زن در اين مرحله به رنگ سياه درمی‌آيد، که علامت مجرب بودن او بوده و در دوران پيری به رنگ سفيد درمی‌آيد که نشانه عاقل بودن است.

منبع:میراث آریا