هنر – صنعت ترکه‌بافی یکی از کهن‌ترین صنایع‌دستی بشراست. ماده اولیه مورد نیاز در ترکه‌بافی، ساقه‌های نورس گیاهان به‌ویژه درخت بید است. در استان خراسان جنوبی درختان سرخ‌بید و درختچه‌های سافتِرگ (بادام‌کوهی، بادام تلخ) ازجمله مهم‌ترین منابع تأمین مواد اولیه ترکه‌بافی است که به‌صورت فراوان در محل تولید یافت می‌شوند.

ترکه‌بافی در استان خراسان جنوبی، فصلی بوده و بیشتر در فصل‌های پائیز و زمستان انجام می‌شود. در این فصل‌ها ساقه‌های نازک را قبل از جوانه زدن از درخت جدا می‌کنند. شاخه‌ها در زمستان مرغوب‌ترند، اما در طول سال نیز قابل استفاده هستند. جمع‌آوری مواد اولیه مرغوب در زمستان و فراغت روستائیان باعث شده ترکه‌بافی در این فصول از رونق بیشتری برخوردار شود.

در صورت استفاده از ترکه‌های قدیمی و غیر منعطف، آن‌ها را چندین روز در آب می‌خیسانند تا انعطاف‌پذیر و قابل استفاده شود.

هنر ترکه‌بافی به لحاظ شکل و کاربرد محصولات که بیشتر در اشکال سبد و جهت حمل و یا نگهداری مواد غذایی و … ساخته می‌شود به نام سبدبافی نیز معروف است.

ابزار کار این رشته بسیار ساده و محدود به یک چاقو است. این حرفه بیشتر اختصاص به شهرستان بیرجند، بالاخص روستاهای کوهپایه رشته کوه باقران دارد که به‌عنوان منبع اصلی مواد اولیه این صنعت است. اما در سایر شهرستان‌های استان نیز تولید آن رواج دارد. تکنیک و فن ترکه‌بافی (سافت بافی) به شماره ۸۱۳ در فهرست عادی میراث ناملموس ملی ثبت شده است.

حصیربافی با استفاده از لیف درخت خرما و تهیه انواع سبد، ظروف نگهداری غذا و زیرانداز در شهرستان‌های طبس و نهبندان بخصوص روستای هدف گردشگری دِهسَلم و پخل بافی با استفاده از ساقه‌های گندم و تهیه انواع سبد و ظروف و… نیز در شهرستان‌های قائن و طبس رایج است.

ابزار و وسایل مورد استفاده در حصیربافی شامل تعدادی ابزار ساده و ابتدایی ازجمله داس، کارد، سوهان، درفش و سوزن است.

از این ابزار بیشتر برای قطع برگ‌های درخت خرما و پیراستن آن برای آماده‌سازی مواد اولیه استفاده می‌شود و گاهی نیز هنگام تولید به‌عنوان ابزار کمکی، ساخت وسایل را تسهیل می‌کند. اما آنچه محصولات حصیری را شکل می‌دهد، مهارت و ذوق هنرمندان است.

منبع:میراث آریا