این جمهوری همچنین در همسایگی کشورهای ایران، ارمنستان، ترکیه، گرجستان، روسیه و کشورهای دیگر کناره دریای خزر، ترکمنستان و قزاقستان قرار دارد.
جمهوری آذربایجان شامل منطقه خودمختار نخجوان است که در غرب ارمنستان، شمال غرب ایران و شرق ترکیه قرار دارد.
شهرهای مهم آذربایجان عبارتند از باکو، گنجه، آستارا، اردو باد، خال کندی، سومقاییت، شوشا، شکی، شیروان و شاماخی.
جمهوری آذربایجان در منطقه جغرافیایی قفقاز و در گذرگاه اروپا و آسیای جنوب غربی و در جوار دریای خزر قرار گرفته‌است. نوع حکومت این کشور، جمهوری پارلمانی چند حزبی با یک مجلس قانونگذاری‌است.
حدود ۷۰ درصد مردم جمهوری آذربایجان، شیعه هستند و کلا۴/۹۳درصد مردم این کشور مسلمان بوده و ۸/۴درصد مسیحی ارتدکس و بقیه پیرو ادیان دیگر هستند.
۸۹ درصد مردم این کشور آذری زبان هستند اما در کنار زبان ترکی آذری (زبان رسمی) زبان‌های روسی، ارمنی، کردی، تالشی، یهودی، و لزگی نیز در این کشور رواج دارد.
منطقه‌ای که امروز جمهوری آذربایجان، نامیده می‌شود، در گذشته به نام آلبانیای قفقاز یا آران و شیروان نامیده می‌شد و اصولاً آن سوی رود ارس تا سال ۱۹۱۸ هیچ‌گاه نام آذربایجان نداشته‌است.
این منطقه پس از جنگ‌های ایران-روسیه و طی معاهده ترکمنچای به همراه دیگر شهرهای قفقاز جنوبی، از خاک ایران جدا گردید و به روسیه تزاری ملحق شد و پس از آن اتحاد جماهیر شوروی میراث‌دار این تغییرات گردید.
در سال ۱۹۱۸ حزب مساوات با تحریک ترکان عثمانی و بر اساس عقاید پان‌ترکیسم دولتی تشکیل داد و نام آن را جمهوری مستقل آذربایجان نامید که در سال ۱۹۲۰ این حکومت به‌وسیله بلشوویک‌ها سرنگون شد.
جمهوری دمکراتیک آذربایجان در سال ۱۹۱۸ به‌دنبال فروپاشی روسیه تزاری اعلام موجودیت کرد. رهبری این جمهوری را محمد امین رسول‌زاده از حزب مساوات آذربایجان برعهده داشت.
سران این دولت نام آذربایجان را بر این جمهوری گذاشتند که با اعتراض روشنفکران ملی ایرانی آذربایجان روبه‌رو شد ولی به دلیل ضعف ایران در آن دوران و پشتیبانی بلشویک‌ها نتیجه‌بخش نبود.
از سال ۱۹۲۰ با پیروزی بلشویک‌ها جمهوری آذربایجان یکی از جمهوری‌های تشکیل‌دهنده اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بود.
این کشور در روز ۳۰ اوت ۱۹۹۱ در خلال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اعلام استقلال کرد.
جمعیت آذربایجان ۱/۸ میلیون نفر، نرخ رشد جمعیت ۵۲/۰ درصد و متوسط تولید ناخالص داخلی ۳۴۰۰ دلار و نرخ رشد اقتصادی ۲/۱۰ و واحد پول منات است.
جمهوری آذربایجان، در مقایسه با جمهوری‌های تازه استقلال‌یافته اطراف خود در اثر بهره‌برداری از منابع نفتی و سرمایه‌گذاری، توسعه بیشتری پیدا کرده‌است با وجود این، تورم فزاینده ناشی از اثار جنگ قره‌باغ و سیاست‌های آزادسازی قیمت‌ها و خصوصی‌سازی اقتصاد موجب شد که مردم جمهوری آذربایجان تحت فشارهای شدید اقتصادی قرار گیرند و قدرت خرید آنها به سرعت کاهش یابد.
اما از سال ۱۹۹۶ میلادی افزایش درآمدهای حاصل از قراردادهای نفتی بین‌المللی، روند رو به رشد سرمایه‌گذاری خارجی، اعتبارات صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی و مساعدت کشورهای اروپایی موجب شد تا اقتصاد نابسامان این کشور کمی رو به بهبود گذارد.
هرچند پیش از این توسعه کشاورزی نیمه‌مکانیزه در جمهوری آذربایجان مورد تأکید قرار داشت، اما به نظر می‌رسد که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، تأکید دولت جمهوری آذربایجان در بخش اقتصادی، بیشتر بر توسعه فعالیت‌های نفتی‌است.
جمهوری آذربایجان با کمک کارشناسان بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول و با اجرای برنامه‌های خصوصی‌سازی و واگذاری زمین‌های زراعی و اختصاص یارانه سوخت به کشاورزان درصدد توسعه بخش کشاورزی برآمده‌است.
با این حال علی‌رغم وجود زمینه‌های مساعد کشاورزی، در شرایط کنونی این جمهوری مجبور به واردات ۴۰۰ میلیون دلار مواد غذایی در سال است.
طبق برآورد ژوئیه سال ۲۰۰۰ میلادی میزان تولید ناخالص داخلی جمهوری آذربایجان حدود ۵ میلیارد دلار بود که تولیدات کشاورزی ۸/۱۸ درصد، تولیدات صنعتی ۸/۴۲درصد و فعالیت‌های خدماتی ۳/۳۸درصد از آن را تشکیل می‌داد.
اگرچه میزان تولید ناخالص داخلی جمهوری آذربایجان در سال ۱۹۹۸ میلادی حدود ۴میلیارد دلار بود ولی بالا رفتن قیمت جهانی نفت خام منجر به ترقی میزان تولید ناخالص داخلی این کشور شده‌است.
استخراج نفت خام و گاز طبیعی، تولید فرآورده‌های نفتی، صنایع فلزی، استخراج سنگ‌آهن، تولید سیمان، مواد شیمیایی و پتروشیمی و منسوجات مهم‌ترین فعالیت صنعتی این کشور را تشکیل می‌دهد.
جمهوری آذربایجان ، تولیدکننده مواد کشاورزی نظیر غلات، پنبه، توتون، سیب‌زمینی، میوه‌ها، سبزی‌ها و چای می‌باشد.
صادرات این کشور علاوه بر محصولات کشاورزی شامل کالاهای صنعتی، مواد غذایی، ماشین‌آلات و ماشین‌های فلزکاری، محصولات نساجی، نفت و گاز و مواد شیمیایی و پتروشیمی را نیز شامل می‌شود.
در مقابل جمهوری آذربایجان ، به واردات محصولات صنایع غذایی، ماشین‌آلات صنعتی و فلزکاری، برخی مواد غذایی، ماشین‌آلات تولید فلزات غیرآهنی و آهنی و برخی محصولات کشاورزی نیاز دارد.
جمهوری آذربایجان ، برای سر و سامان بخشیدن به وضعیت اقتصادی، خود تلاش‌های دامنه‌داری برای جذب سرمایه‌های خارجی به‌ویژه در بخش نفت و گاز به‌عمل آورده‌است.
با وجود ذخایر غنی نفت و گاز در جمهوری آذربایجان این بخش از اهمیت بسزایی در آینده اقتصاد این کشور برخوردار است.
کارشناسان اقتصادی بر این باورند که با بهبود اوضاع اقتصادی جمهوری آذربایجان بازار این کشور رو به توسعه می‌باشد.
فرهنگ مردم جمهوری آذربایجان بنا به‌موقعیت جغرافیایی و میراث تاریخی متأثر از فرهنگ‌های مختلف منطقه قفقاز و خاورمیانه از جمله فرهنگ‌های ایرانی، ترکی، روسی، و اسلامی‌است. امروزه فرهنگ غربی با شدت در این کشور در حال گسترش است.
بجز اکثریت آذربایجانی، ملیت‌های متفاوتی همچون ارمنی، کرد و تالشی در جنوب و شرق و لزگی و یهودی و تات در شمال به رنگارنگی زبان‌ها و فرهنگ‌های رایج افزوده‌اند.
برگزاری جشن نوروز و موسیقی سنتی موقام، نشانه‌های نزدیکی و تأثیر ماندگار و تاریخی به فرهنگ ایرانی هستند.
منبع:همشهری
