قنات شش مقسم گوهریز جوپار با حدود ۱۲۹ حلقه چاه و شش مادرچاه به طول ۳۵۶۰ متر در دامنه شمالی کوه جوپار و بین این کوه و شهر جوپار واقع شده است. این قنات از به هم پیوستن شش شاخه قنات تشکیل شده و به طرف شهر جوپار جریان دارد.

در مورد سابقه قنات شش مقسم یا گوهرریز اطلاعات دقیقی در دست نیست ولی براساس گزارش‌های محلی که از پیشینیان خود نقل می‌کنند. در ابتدا شش رشته چشمه در دامنه کوه جوپار وجود داشته که یکی از بانوان منطقه به نام گوهر که از عشایر متمول منطقه بوده تمامی چشمه‌ها را خریداری کرده و قنات گوهرریز را ایجاد می‌کند.

آخرین سند موجود در خصوص حقابه به تاریخ ۱۳۰۵ ه.ق برابر با ۱۲۹۵ ه.ش است. براساس منابع تاریخی نام جوپار از دوران سلجوقی به میان آورده شده و مربوط به قلعه‌ای در حدود پنج کیلومتری شهر امروزی جوپار است. به هرحال وجود بنای شاهزاده حسین (مربوط به دوره صفویه) در شهر جوپار و به احتمال زیاد قنات گوهرریز باعث شکل‌گیری شهر جوپار شده  و می‌توان قدمت قنات را به دوران صفویه دانست.

 آنتونی جان فرانسیس اسمیت (متولد ۱۳۰۸ شمسی) جهان‌گرد و نویسنده انگلیسی در سال ۱۹۵۰ برای نوشتن پایان‌نامه دوران کارشناسی دانشگاه به دنبال ماهی سفید کور که در آب‌های سرد زیرزمینی و غارها زندگی می‌کند راهی جوپار و قنات گوهرریز شد او در آن سفر نتوانست آن ماهی را پیدا کند اما سفرنامه خود را با نام ماهی سفید کور ایران نوشت و در سال۱۹۵۳ در ۲۳۲ صفحه منتشر کرد. این کتاب به سرعت شهرت یافت و به چندین زبان اروپایی ترجمه شد. او مجددا در سال ۱۳۸۶ به ایران سفر کرد و وقتی به قنات گوهرریز رسید بی‌اختیار خود را در آب قنات انداخت و سه روز متوالی در کرمان و جوپار اقامت داشت.

این قنات با آب فراوانی که داشته یک منبع انرژی تلقی می‌شده است. جوپاری‌ها هم به روی این قنات آسیاب ساختند که تنها آسیاب شناخته شده بر روی این قنات آسیاب بالا نام داشته و از مقسم دیوانی آب می‌گرفته است.

در چهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو که ژوئیه ۲۰۱۶ در استانبول برگزار شد، یازده قنات ایرانی به‌عنوان بیستمین اثر ایران بر اساس دو معیار از شش معیار فرهنگی کمیته میراث جهانی شامل گواهی بی‌همتا یا دست‌کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی و نمونه‌ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد، در فهرست میراث جهانی قرار گرفت. پرونده ۱۱ قنات ایرانی با داشتن تکنولوژی متفاوت و با قدمت بیش از ۲۵۰۰ تا ۲۰۰ سال به یونسکو برای ثبت جهانی ارائه شد و پس از بررسی و تأیید کارشناسان یونسکو این پرونده ثبت و در فهرست آثار جهانی قرار گرفت. ۱۱ قناتی که ثبت جهانی شده‌اند، هرکدام به لحاظ قدمت، نوع معماری، عمق، طول و مشخصاتی از این دست، منحصر به‌فرد و بی‌نظیر هستند. قنات گوهرریز جوپار نیز به‌عنوان یکی از این قنات‌های یازده‌گانه در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

پایگاه پژوهشی قنات گوهرریز جوپار در نزدیکی مظهر قنات و شش مقسم راه‌اندازی شده که این اقدام گامی مؤثر در راستای مطالعه، تحقیق و پژوهش و معرفی این قنات است. پس از ثبت جهانی قنات گوهرریز، این اثر تاریخی در دو مرحله مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت که مرمت جداره‌های معابر بافت تاریخی و گالری و همچنین ساخت پایاب این قنات از آن جمله است.

منبع:میراث آریا