دشتستان یکی بزرگ‌ترین شهرستان‌های استان بوشهر در ارتفاع ۸۰ متری از سطح دریا قرار دارد مرکز آن شهر برازجان است و وجود جاذبه‌های تاریخی و طبیعتی زیبا از جمله نخل‌ها در بافت روستا، کوچه باغ‌های زیبا و دشت‌های گل نرگس توجه هر گردشگر را به خود جلب می کند. دشتستان دارای آثار تاریخی، فرهنگی و مذهبی فراوانی از جمله گور دختر، آبشار زیراه، کوشک اردشیر، کاخ هخامنشی بردک سیاه، کاخ چرخاب، کاروانسرای مشیر الملک، پل مشیر، قلعه ملک منصور خان شبانکاره‌ای، غار چهل خانه، سد رئیسعلی دلواری، نخلستان‌ها، آبشار فاریاب، آبشار تلخاب همچنین بسیاری دیگر از آثار تاریخی فرهنگی و مذهبی است.

آثار تاریخی و طبیعی دشتستان

گور دختر یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی این شهرستان است، این اثر شبیه آرامگاه کورش ولی کوچک‌تر است که گفته شده آرامگاه دختر، خواهر یا شاید مادر کورش باشد.

کوشک اردشیر، این بنا برای دیده بانی بوده و شباهت زیادی به کاخ اردشیر در فیروزآباد فارس دارد.

دژ برازجان که به کاروانسرای مشیر الملک معروف است، این بنا نماد اصلی برازجان در مرکز شهر قرار دارد دارای چهار برج است مساحت آن ۷هزار مترمربع است و دارای ۶۸ باب اتاق است این بنا مربوط به دوره قاجاریه است.

آتشکده چم نرگسی، این اثر تاریخی مربوط به دوره ساسانیان در منطقه پشتکوه تنگ ارم واقع شده و مربوط به دوره ساسانیان است دارای آب و هوایی نسبتا مناسب و مکان‌های تاریخی از جمله آبشار فاریاب کوشک، اردشیر کوه شتری، سد ارم و جاذبه‌های دیدنی دیگر است.

آبشار زیراه، که در شمال روستای زیراه در مرکز شهر باستانی توز واقع شده از جمله جاذبه‌های طبیعی این شهرستان است و چشم اندازهای زیبایی دارد.

غار چهل‌خانه در روستای زیراه قرار دارد و دارای ۲۳ اتاق است که تعدادی از اتاق‌های آن بر اثر عوامل طبیعی از بین رفته‌اندو به همین منظور به غار چهل خانه معروف است.

یکی از ارزشمندترین کاخ‌های زمستانی کوروش که به دستور خودش ساخته شده در شهرستان دشتستان قرار دارد، در این اثر با توجه به شیوه‌های معماری از سنگ‌های سیاه و سفید استفاده شده است. اما به دلیل مرگ کوروش این بنا ناتمام ماند. ستون‌های زیبایی از این معماری به جا مانده است. قدمت این بنای تاریخی به زمان هخامنشیان بازمی‌گردد. طبق تحقیقات باستان شناسان هدف از ساخت این بنا تسلط کوروش بر دریای خلیج فارس بوده است.

کاخ بردک سیاه در ۱۲ کیلومتری شهرستان برازجان مرکز شهر دشتستان است، علت نام بردک سیاه برای این بنا، استفاده از سنگ‌های سیاه برای ستون‌های آن است که دارای ۳۶ ستون است، این بنا شبیه به کاخ آپادانا در تخت‌جمشید است.

زبان و گویش

مردم دشتستان به زبان فارسی، لری جنوبی (گویش دشتستانی است) صحبت می‌کنند.

غذاهای محلی

با توجه به هنر آشپزی زنان زحمتکش این شهرستان، غذاها،  شیرینی و نان‌های متنوعی پخت می‌شود که از غذاهای آن می‌توان به قلیه ماهی، عدس، قیمه پلو، خورش بادمجان، آش زرد، دمپخت، پکورا، سمبوسه، نان شیرین، فلافل و دیگر غذاهای محلی اشاره کرد.

با توجه به وجود نخلستان‌های بخش آبپخش و سعدآباد، دشتستان بیشترین خرمای کشور و آسیای میانه را تامین می‌کند. از برگ و تنه درخت خرما انواع صنایع‌دستی ساخته می‌شود که این امر باعث اشتغال بیشتر زنان منطقه شده است، مسیر گردشگری و راه دسترسی به نخلستان‌ها یکی از مسیرهای مهم گردشگری به مسافت ۱۰ کیلومتر است که اخیرا به بهره‌برداری رسیده است.

منبع:میراث آریا