دهلران ؛ قطب پیش از تاریخ منطقه و غرب آسیا
باستان‌شناس ایلامی معتقد است: دهلران با داشتن بیش از ۱۵۰ محوطه باستانی می‌تواند قطب عمده پیش از تاریخ منطقه وغرب آسیا قلمداد شود و استمرار مطالعات باستان شناسی ، ایجاد پایگاه باستان شناسی، توجه به زیر ساخت‌های مورد نیاز گردشگری فرهنگی، دهلران را به قطب گردشگری فرهنگی پیش از تاریخ ایران مبدل خواهد ساخت.
دکتر «حبیب‌الله محمودیان» در گفتوگو با ایسنا، اظهار کرد: براساس پژوهش‌های تاریخی وباستان شناسی ، اواسط هزاره‌ی ششم قبل از میلاد، زمان ورود ساکنان منطقه دهلران به دوره‌ی شهرنشینی است و تنوع آثار به دست آمده از تپه‌ی علی کش، ارتباطات اجتماعی ساکنان دهلران با سایر مناطق باستانی مانند بیشابور، فارس، نواحی غرب ایران، سیلک کاشان، جارمو در کردستان و اطراف دریاچه وان در ترکیه نشان دهنده تحولات فرهنگی وباستان شناختی این منطقه ازفلات ایران در عهد باستان است. از جهتی دیگر ارتباط ساکنان بین النهرین از طریق موسیان به سمت فارس و کرمان و حوزه ی رودخانه ی هلیل رود در استان کرمان می تواند جهات مختلف این ارتباط را روشن کند.
وی گفت: در سال ۱۲۸۲ خورشیدی، «گوتیر» و «لامپر» به منظور حفر گمانه‌های آزمایشی در تپه‌های موسیان، خزینه و تپه کوچک محمدجعفر و تپه فرخ‌آباد که بعداً معلوم شد همان تپه‌ی علی‌کش بوده است که گاهی نیز بزمرده نامیده می‌شود و در بررسی باستان‌شناسی سال ۶۹-۱۹۶۸ میلادی توسط جیمز نیلی و هنری رایت در منطقه ی دهلران، تپه‌های باستانی دیگری شناسایی شدند که مهمترین آنها تپه سفید و چغا سفید بوده‌اند.
این باستان‌شناس ایلامی ادامه داد:غرب ایران با وجود چین‌خوردگی‌های سلسله جبال زاگرس و دره‌هایی که با شیب ملایم و شیارهای موازی فلات مرکزی را از جلگه رسوبی بین النهرین در غرب مجزا می‌کند ، رابطی ثابت و ناقلی متحرک برای مبادله و مراوده ارزش های فرهنگی انسان های نخستین و جوامع مجاور خود بوده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ایلام ادامه داد: حوزه ی دهلران به عبارتی شمالی ترین جلگه رسوبی سرزمین خوزستان بوده که دارای یک حوزه ی فرهنگی مستقل است که تحولات ارزشمندی را از دوران استقرار و یکجانشینی را در دل خود جا داده و در واقع زندگی و استقرار و آثار حیات بشر در این حوزه ی فرهنگی و جلگه ی رسوبی که با آبرفت های زمین ساختی خود موجبات تجربه اندوزی و پیشرفت تکنولوژی در سیستم تولید و توزیع محصول را با بهره گیری از پیشرفت های قابل توجه در صنایع خورده‌سنگی و تهیه ابزارهای مورد نیاز فراهم کرده است.
محمودیان ادامه داد: ذخیره مواد غذایی و نحوه ایجاد سر پناه و خانه سازی منظم با پیشرفت‌های خارق العاده در تهیه ی مصالح و مواد ساختمانی ، تهیه ی انواع ظروف سفالی و سنگی ، تحول در امر بهره گیری از منابع آبی و کنترل جهت دادن آب‌های هرز برای کشاورزی ، اهلی کردن حیوانات نظیر بز و گوسفند و استفاده از آنها ، آشنایی با پرندگان بومی و مهاجر و نظائر آن و بهره گیری از مواد کانی و معدنی نظیر قیر طبیعی برای موارد عایق بندی از مهمترین تحولات فرهنگی ساکنان منطقه در عهد باستان بوده است.
وی گفت: آشنائی با امر کشاورزی و تولید وکشت آبی غلات و پرورش و اهلی کردن دانه های کشاورزی جهت تأمین غذای مطمئن از دیگر جنبه های تمدن وفرهنگ این منطقه از فلات ایران بوده است.
محمودیان تصریح کرد: دهلران با داشتن بیش از ۱۵۰ محوطه باستانی می‌تواند قطب عمده پیش از تاریخ منطقه وغرب آسیا قلمداد شود و استمرار مطالعات باستان شناسی ، ایجاد پایگاه باستان شناسی ، توجه به زیر ساخت های مورد نیاز گردشگری فرهنگی ، دهلران را به قطب گردشگری فرهنگی پیش از تاریخ ایران مبدل خواهد ساخت.