میراث فرهنگی نهفته در پای دیوار بزرگ چین
قسمت جیانکو از دیوار بزرگ چین که طی حکمرانی امپراطوران سلسله مینگ ساخته شده بود، پس از گذشت سال‌ها آسیب‌های جدی دیده است. این سازه زمانی بر فراز صخره‌ها و به دور از مراکز تمدن قرار داشت، اما حالا شهر هوایرو در این مکان بنا شده است. با گذشت زمان، برج‌های دیده‌بانی مستحکم این قسممت از دیوار به دلیل مجاورت با هوا فرسوده شده است. همچنین نفوذ آب و پوشش گیاهی سنگین در جداره دیوار این بنا را آسیب‌پذیر کرده است.
جیانکو که به زبان چینی به معنای «نوک پیکان» بوده و به ناهمواری‌های زیبایش مشهور است، به عنوان سخت‌ترین بخش دیوار چین برای صعود شهرت دارد.
در سال ۲۰۱۸، یک پروژه حفاظت به منظور جلوگیری از ریزش بخش‌های سست دیوار بزرگ کلید خورد. از نظر ژانگ جیان‌وی، استاد باستانشناسی دانشگاه پکن، این پروژه فرصت مناسبی بود تا او بتواند این سازه را از نزدیک دیده و درباره تاریخچه آن تحقیق کند. گروه ژانگ در طی سه سال گذشته تحقیقات باستانشناسی متعددی در یک بخش ۸۰۰ متری از دیوار در جیانکو از جمله چهار برج دیده‌بانی انجام داده است.
نوسازی دیوار چین با کمترین مداخله
تیم تحقیق این بخش را به واحدهای حفاری ۲۵ مترمربعی تقسیم کرده و تحقیقات دقیق را در هر یک انجام داده است. آجرها و سنگ‌هایی که از دیوار افتاده‌اند قبل از بازگرداندن به سازه با دقت تمیز و بررسی می‌شوند.
شانگ هنگ، محقق موسسه تحقیقات باستانشناسی پکن، در مصاحبه‌ای گفت: «میراث‌فرهنگی زندگی مخصوص خود را دارد. هر پروژه نوسازی به مثابه مداخله‌ای در دوام و عمر دیوار بوده که اطلاعات مهمی را ارائه میدهد. از آنجا که مجبور شده‌ایم از طریق این پروژه دوباره در زندگی این دیوار مداخله کنیم، ابتدا باید اطلاعات مربوطه را از طریق تحقیقات باستان‌شناسان به دست بیاوریم. سپس می‌توانیم بفهمیم که شکل ظاهری دیوار چگونه تغییر کرده است و همچنین می‌توان از وضعیت فعلی آن اطلاعاتی کسب کرد. این کار به روند حفاظت کمک زیادی می‌کند. ما اساساً فهمیده‌ایم که برج‌های دیده‌بان چگونه ساخته شده‌اند، چگونه مورد استفاده قرار گرفته و چه آسیب‌هایی دیده‌اند. این امر سرنخ‌های کلیدی را برای مطالعات معماری ما فراهم کرده است.»
همچنین، این پروژه حفاظتی از عکس‌های هوایی برای تجزیه و تحلیل سازه کمک گرفته است و از طریق دیجیتال‌سازی، می‌توان با رویکرد علمی‌تری روند حفاظت را مدیریت و ارزیابی کرد. آجرها و سنگ‌های پراکنده‌ای که از این محل کشف شده‌اند می‌توانند تا حد زیادی برای کارهای مرمت بازیافت شوند.
ژانگ در ادامه عنوان کرد: «مواد مورد استفاده برای مرمت تا حد امکان اصالت خود را حفظ کرده و این گروه به اصل«حداقل مداخله» پایبند بوده است. بخش دیوار بزرگ در پکن به طول ۵۲۰ کیلومتر از شش منطقه در امتداد کوه‌های یان عبور می‌کند. قسمت کوچکی از سازه مربوط به قرن ششم است، اما بیشتر آن در دوران سلسله مینگ ساخته شده است. »
برج‌های دیده‌بانی و سنگ‌های بخش‌های پایین‌تر در قرن ۱۴ و ۱۵، به ویژه در زمان امپراطور یونگل که پایتخت ملی را از نانجینگ در استان جیانگسو فعلی به پکن منتقل کرده بود، مستقر شدند. تقویت دیوارهای آجری تا اواسط قرن شانزدهم، در زمان سلطنت امپراطور جیاجینگ به طور جدی صورت نگرفته بود. در زمان سلطنت امپراطور وانلی (۱۶۲۰-۱۵۷۳)، هنگامی که بخش جیانکو ساخته شد، استحکام این ساختار تقویت شد.
ژانگ ژونگوا، معاون انستیتوی پکن، گفت: «مطالعه باستانشناسی بر روی دیوار بزرگ برنامه‌ای است که شامل مطالعات معماری باستان و محیط اطراف آن نیز می‌شود. این مطالعات به ما امکان میدهد نوع خطراتی که پایداری دیوار را تهدید می‌کند دریابیم و به ما در تهیه برنامه‌هایی برای جلوگیری از تهدیدهای احتمالی کمک می‌کند.»
تاریخچه بنای دیوار چین
بنای دیوار بزرگ در دست سلسله مینگ در طی دو دوره کین (۲۰۶ تا ۲۲۱ قبل از میلاد) و دوره هان (۲۰۶ قبل تا ۲۲۰ پس از میلاد) قرار داشت. طبق نظر وزارت فرهنگ و میراث ملی چین، طول این بنا بیش از ۲۱ هزار کیلومتر است و از میان ۱۵ استان و نواحی تحت حکومت چین می‌گذرد. حدود ۸ هزار کیلومتر از این دیوار عظیم در دوره حکومت سلسله مینگ ساخته شده است.
در ژانویه ۲۰۱۹، نقشه اصلی طراحی سازه دیوار توسط مجلس ایالتی چین منتشر شد. هدف از این کار، کمک به تحقیقات در زمینه حفاظت و بازسازی بنا تا سال ۲۰۳۵ بوده است. در جولای ۲۰۱۹، طرح ایجاد پارک ملی دیوار بزرگ منتشر شد. از آن زمان وزارت فرهنگ و میراث ملی چین حدود ۸۳ نقطه از بنا را برای ساخت پارک مشخص کرد و حدود ۲۰ پروژه آن در اوایل امسال به صورت رسمی تایید شد.
چای ژیامینی، رئیس آکادمی میراث‌فرهنگی چین، گفت: «به دلیل اینکه دیوار بزرگ نشان فرهنگی چین است، بسیاری از مردم این کشور به آن تعلق خاطر دارند، اما در واقعیت این بنا متعلق به همه مردم جهان است و باید ارزش فرهنگی آن همچنان حفظ شده و تاریخچه آن به مردم توضیح داده شود.»
دیوار بزرگ برای مردم چین بسیار مهم است. در سال ۱۹۹۳ سربازان چینی سال‌ها در برابر تهاجم ژاپنی‌ها در نزدیکی پکن جنگیدند. به همین خاطر این بنا نماد پایداری نیز به شمار می‌رود. گرچه این بنا نماد روح مصمم ملت چین است، مردم معتقد بودند بنا نباید به نحوی بازسازی شود که از اصل خودش دور شود.
در دهه ۱۹۵۰، وقتی قسمت بدالینگ در پکن در حال بازسازی بود، این رویکرد به طور کامل حفظ شد. اما اکنون چای معتقد است این نوسازی نمی‌تواند شکل اصلی دیوار را تداعی کند.
در سال ۲۰۱۶ عکس‌هایی از قسمت مربوط به استان لیائونینگ به صورت آنلاین نمایش داده شد. ظاهر این بنا کاملا در بازسازی تغییر کرده بود و این موضوع موجب خشم عده‌ای شد. هرچند این اشتباه بعدها جبران شد، آغازگر گفت‌وگوهایی طولانی در میان عموم برای پیدا کردن راه‌های بازسازی و نگه‌داری این بنا بود.
چای اضافه کرد: «اگر از دید باستانشناسی به این بنا نگاه کنیم، مردم تغییرات را بهتر می‌فهمند و می‌پذیرند که بعضی قسمت‌های آن قبلا از بین رفته است. کار در جیانکو مثال مناسبی برای صحبت من است. همه باستان‌شناسان به خوش‌شانسی کسانی که در جیانکو کار می‌کردند نیستند. این بنا توسط قوانین ملی محافظ می‌شود و بنابراین محققان اجازه نمونه‌برداری از آجرها را ندارند. باستانشناسی این بنا نه فقط درباره دیوار بلکه در مورد میراث فرهنگی وابسته به آن بود و فراتر از تصور ما قرار داشت. دانش ما در مورد بنا وابستگی زیادی به زمین زیر آن دارد.»
قلعه دفن‌شده در زیر دیوار چین
باستان‌شناسان به قسمتی از دیوار که طولی حدودا برابر با ۱۰ کیلومتر دارد علاقه‌مند هستند. این قسمت در استان مینگ واقع شده است و در آن یک قلعه ویران‌شده در زیر ماسه‌ها دفن است.
یو چنولی، محقق موسسه شاآنشی که هدفش نمایش میراث فرهنگی و باستانشناسی است، در مصاحبه‌ای گفت: «کینگ‌پینگ بو در اواسط قرن ۱۵ ساخته شده است. در دهه ۱۶۹۰ لشکری به رهبری امپراطور کانگشی در دوره پادشاهی کینگ، قلعه را فتح کرد و پس از پیروزی امپراطور این قلعه متروکه شد».
دروازه شهر، پل‌ها و برج‌های دیده‌بانی توسط تیم یو پیدا شدند. این گروه از ماه می‌سال گذشته بر روی معبد تائوئیست‌ها که ویران شده بود کار می‌کند. این معبد شیانینگ نام دارد و نکته جالبش اینجاست که این ویرانه که ۶۰ متر طول و ۲۵ متر عرض دارد.
مطالعات بر روی کتیبه‌های سنگی که قدمتشان به دوران امپراطور وانلی بازمی‌گردد، نشان میدهد که این مکان متعلق به خدای حامی بومیان بوده است. حدود ۳۰ مجسمه رنگی به اندازه انسان‌های واقعی در ویرانه‌های معبد پیدا شد.
یو گفت: «طرح اولیه این حیاط شدیدا حفاظت شده بود و مجسمه‌ها عالی ساخته شده بودند. چون مکان پس از متروکه شدن بلافاصله توسط شن مدفون شده بود و توسط انسان‌ها تخریب شده بود، بقای آن در معرض خطر قرار داشت.»
در شرق معبد، سازه‌ای با ارتفاع بیش از سه متر همچنان در شن مدفون است. این وضعیت امید بیشتری به یو برای کاوش و حفاری میدهد. یادداشت‌ها نشان میدهد که ۳۶ قلعه در منطقه به عنوان سربازخانه برای سربازان گارد در مرز شمالی دیوار استفاده می‌شده است.
قطعات یافت‌شده ظروف چینی شاهدی بر این است که قلعه براساس کمک تاجران منطقه ساخته شده است. همچنین ۲ فروشگاه در نزدیکی باروها قرار داشت. به علت پیشرفت تجاری، میان فرهنگ‌ها و گروه‌های بومی در منطقه مراودات دائمی وجود داشته است. بنابراین دیوار بزرگ چین چهارراهی بود که فرهنگ مردم بخش جنوب را مردم شمالی تلفیق می‌کرد. و به این شکل بود که اجتماع در تمدن چین شکل گرفت.
سایر سایت‌های کشف‌شده در امتداد دیوار چین
مطالعه سایت‌های دیگر در امتداد دیوار بزرگ چین دیدگاه بهتری نسبت به تاریخ آن به دست میدهد.
در سال ۲۰۱۹، باستان‌شناسان موسسه فرهنگی رلیس و باستانشناسی مغولستان و دانشگاه سونیاتسن در گوانگژو، تحقیق درباره یک شهر ویران شده به نام هوهوت در زمان خاندان هان که در نزدیکی این مکان قرار داشت را آغاز کردند. هوهوت در پایتخت مغولستان با حکومتی مستقل واقع شده بود.
ژانگ ون پینگ، یک محقق از موسسه داخلی مغولستان، گفت: «اگرچه خرابه‌ای که به سایت شالیانگزی معروف است در آن زمان فقط به اندازه مرکز اصلی شهرستان بود، بقایای معماری خاکی با مساحت حدود ۱۸۰۰ مترمربع شاهدی از وضعیت استثنایی این مکان است. کاشی‌های کشف‌شده در این مکان دارای الگویی مشابه با کاشی‌های کشف‌شده از ویرانه‌های کاخ شاهنشاهی سلسله هان بودند. همچنین، بقایای انبارها و چرخ‌های سفالگری به همراه مقدار زیادی ارزن در این محل پیدا شده که نشان میدهد از آن به عنوان انبار استفاده می‌شده است.»
از آنجا که مردم مرکز شهرستان به چنین انبار بزرگی احتیاج نداشتند، باستان‌شناسان احتمال می‌دهند که این مکان برای اسکان سربازانی که از دیوار بزرگ محافظت می‌کردند استفاده می‌شده است.
ژانگ ونپینگ گفت: «به عنوان یک شهر مرزی نزدیک به دیوار در دوران سلسله هان، چیزهای زیادی برای پر کردن خلا مطالعات باستانشناسی مربوط به چنین میراثی وجود دارد. همچنین برای اولین بار ما یک انبار امپراطوری هان را در امتداد دیوار بزرگ پیدا کردیم.»
از آنجایی که مدیریت انبار توسط دولت مرکزی برای اطمینان از تأمین مواد غذایی به شدت کنترل می‌شد، ونپینگ انتظار دارد تحقیقات بیشتری برای کمک به مطالعات جامع نظام سیاسی و اقتصادی ملی در دوره سلسله هان که منطقه مرزی شمالی را اداره می‌کرد وجود داشته باشد.
در اواسط قرن اول قبل از میلاد، هوهانیه، رهبر مردم عشایر شیونگنو، برای بیعت با سلسله هان و حفاظت از مرز به سمت جنوب حرکت کرد. سوابق نشان میدهد هیچ اثری از سختی در تامین معشیت در مرزهای شمالی وجود نداشته و مردم بومی آنجا در رفاه کامل زندگی می‌کرده‌اند.
در این راستا ژانگ ونپینگ افزود: «وجود انبار شاخصی از دوران صلح و شکوفایی این منطقه است.»
وی جیان، استاد باستانشناسی و موزه‌شناسی در دانشگاه رنمین چین، گفت: «دیوار بزرگ به عنوان یک سیستم دفاعی نظامی ساخته شد، اما مردم عشایر در طول تاریخ باستان به حرکت خود در جنوب ادامه دادند و به دنبال ساختن خانه‌های جدید خود در چین مرکزی بودند. به همین منظور، دیوار به محرکی برای مبادلات فرهنگی تبدیل شد که سرزندگی و رشد کشور را حفظ می‌کرد.»