آیین دیگ جوش برای باران خواهی و شکرگزاری
یکی از رسوم کهن در شهرستان‌های جهرم، خفر، فیروزآباد ، کازرون و برخی دیگر از مناطق استان فارس ، برپایی آیین دیگ جوش برای باران خواهی و شکرگزاری به درگاه خدای سبحان است که به علت فراگیری آن، قابلیت ثبت به عنوان میراث ناملوس ملی فارس را دارد.
دیگجوش در لغتنامه معین به معنای نوعی آش کم‌بها که فقیران و معمولاً درویشان خانقاه خورند، آمده است و در لغتنامه عمید به معانی خوراک ساده‌ای که در دیگ جوشانده و بپزند و آشی که در خانه یا خانقاه طبخ کنند و میان همسایگان یا درویشان قسمت کنند، گفته می‌شود که به آن دیگپخت نیز گویند.
اما در اصطلاح عامه مردم شهرستان خفر و بخش سیمکان شهرستان جهرم، دیگ جوش نوعی دعوت به مهمانی به صرف ناهار است که برای شکرگذاری از برداشت محصول، دعای بارش باران یا ادای نذر در دو زمان میانه پاییز با بهار انجام می‌شود.
در دیگجوش معمولاً برنج و گوشت کامل در دیگ‌هایی بزرگ پخته و بین مهمانان مراسم تقسیم می‌شود. هرچند قدمت این مراسم را به ۲۵۰سال قبل منتسب می‌کنند، اما با توجه به قربانی، باران‌خواهی و شکرگذاری از برداشت محصول و مکان برگزاری که معمولاً در جوار امامزادگان و درختان کهنسال و طبیعت است، به نظر می‌رسد این رسم پیشینه کهن‌تری داشته باشد.
دیگجوش البته به نوعی سنت صوفیانه در گذشته نیز گفته می‌شد که صوفیان با آداب خاصی گوشت حیوانی را به صورت کامل در دیگی می‌پختند و طی مراسمی خاص برای بخشایش و پوزش از گناه به نزد شیخ و مراد می‌بردند که در صورت پذیرش شیخ، آن گناه بخشوده شمرده می‌شد. آداب این مراسم مفصل و پر از جزئیات بوده و به تفصیل در کتب صوفیه و به‌ویژه در فرقه نعمت‌اللهیه ذکر شده است.
این گونه مراسم و سنت‌های بومی محلی قابلیت جذب گردشگر و توریست طبیعت‌گرد در فارس به ویژه در فصل زمستان که اکثر نقاط کشور دارای هوای سرد هستند داراست؛ زیرا فارس دارای هوای بسیار مطبوع و دلپذیر است و تلاش مسئولان برای زنده نگه‌داشتن و احیای این مراسم و سنت‌های زیبا و باصفای قدیمی بسیار مهم است.
رسم دیگجوش در سیمکان جهرم و خفر
رسم دیگجوش در شهرستان خفر معمولاً در فصل بهار و برای شکرگذاری از برداشت محصول انجام می‌شود.
دهیار روستای باغکبیر خفر در این زمینه گفت: هزار و ۵۰۰ نفر از مردم این روستا در قالب ۳۰۰ خانواده، به شکرانه برداشت محصولات کشاورزی و باغی هرسال در مراسم دیگجوش برگزار می‌کنند.
دهقان با بیان این که دیگ جوش یک مراسم سنتی است افزود: در این مراسم، مردم روستا به زیارت امامزاده می‌روند و در آن جا با پخت غذا به صورت دست‌جمعی و توزیع محصولات کشاورزی خود، از نعمات خداوند سپاسگزاری می‌کنند.
وی گفت: حفظ و احیای سنت‌هایی همچون صله رحم، دید و بازدید دوستان و رفع کدورت، از جمله اهداف برگزاری این مراسم است.
مراسم دیگ جوش قدمتی ۲۵۰ ساله دارد و هر سال در ابتدای زمستان در روستای باغکبیر خفر برگزار می‌شود.
روستای باغکبیر در ۵۰ کیلومتری بخش خفر شهرستان جهرم قرار دارد.
مراسم سنتی دیگ جوش در جوار امامزاده شاه‌گلاله روستای بالاشهر شهرستان خفر نیز هر سال برگزار می‌شود.
روستای قالینی و دیگ جوش
بعضی از اهالی روستای قالینی در خفر نیز به دلیل اعتقاد به این دو امامزاده سبزپوشان و دست‌ناپیدا و برای گرهگشایی کارشان نذر می‌کنند و دیگجوش میدهند. دیگجوش در این روستا معمولاً در فصل بهار و در جوار آرامگاه امامزاده دست ناپیدا انجام می‌شود. منظور از دیگ جوش در این روستا، ذبح و طبخ گوشت گوسفند و دعوت از اهالی روستا به صرف ناهار است.
در جوار مقبره امامزاده ابراهیم در روستای نعمت‌آباد،در ۱۳ کیلومتری جنوب شرق شهر خفر نیز هرسال در اول بهار و پاییز هر سال، مراسم دیگ جوش در کنار این بقعه برگزار می‌شود. در میان همه روستاهای خفر، اما در روستای برایجان مراسم دیگجوش هر از چندسال یک‌بار در کنار صحرای چنار برگزار می‌شود که درخت چناری کهنسال و بزرگ و چشمه‌ای روان دارد و معمولاً حالت نذری دارد.
ین مراسم همچنین کنار امامزاده شاهزاده محمد برگزار می‌شود و با محتوای دعای باران و همچنین رفع کینه و کدورت از میان اهالی با هدف تحکیم وحدت و یکپارچگی برپا می‌شود. این مراسم همچنین در روستای خنک در جوار امامزاده شاه‌زند برگزار می‌شود.
اهالی بخش سیمکان شهرستان جهرم به ویژه در روستاهای جرمشت بالا و پایین و بادنجان نیز رسم دیگجوش را در کنار امامزادگان برگزار می‌کنند.
مراسم دیگجوش برای بارش باران در روستای بادنجان در امامزاده سیدابوالقاسم برگزار می‌شود. در روستاهای جرمشت بالا و پایین دیگجوش مراسمی برای طلب باران در اواخر زمستان(بهمن ماه) است که در آن اهالی به امامزاده روستا می‌روند و در محوطه آنجا ناهار که معمولاً گوشت و برنج است، در دیگ‌هایی بزرگ می‌پزند و در کنار فامیل و بستگان صرف می‌کنند.
شهرستان جهرم در فاصله ۱۹۳ کیلومتری از جنوب شرقی شیراز قرار دارد.
رسم دیگجوش در میمند و کازرون
مردم بخش میمند شهرستان فیروزآباد نیز به شکرانه برداشت محصولات کشاورزی و باغی در پاییز، طلب بارش باران و پایداری دوستی‌ها در مراسمی با عنوان دیگجوش گرد هم می‌آیند.
مراسم دیگجوش در این منطقه قدمتی ۲۵۰ ساله دارد و هر سال در ماه آخر پاییز در روستای کنگ میمند برگزار می‌شود.
مردم این بخش با حضور در جوار امامزاده شاه‌عطاء‌الله از نوادگان امام حسن مجتبی(ع)، با پخت غذا در دیگ‌های بزرگ و کوچک از میهمانان پذیرایی می‌کنند.
این مراسم همچنین با انجام بازی‌های محلی مانند طباب‌کشی و خواندن آوازهای محلی همراه است.
روستای گنک در ۱۰ کیلومتری شرق شهر میمند قرار دارد.
مراسم دیگجوش در بخش جره و بالاده کازرون نیز برگزار می‌شود و طی آن، آشی به نام اُو آش نیز پخته می‌شود. اهالی این بخش به شکرانه کشت گندم و پیاز و محصولات کشاورزی خود و به شکرانه نزول اولین باران، پس از پایان کاشت محصولات کشاورزی، ضمن دعوت از اقوام و خویشان خود که در تمام نقاط کشور ساکن هستند در اولین روز جمعه پایان فصل کشت در محل امامزاده پیر علوی این بخش جمع می‌شوند و ضمن راز و نیاز و عبادت به زیارت این امامزاده گرانقدر می‌پردازند.
در پایان به صورت دسته جمعی ناهار خود را در محوطه امامزاده صرف می‌کنند. از دیگر برنامه‌های این مراسم پخت آش سنتی توسط زنان روستا و توزیع و صرف آن در همان محل است که به “او آش” معروف است.
از چند روز قبل اهالی تاریخ برگزاری این مراسم را به همدیگر اطلاع میدهند و همه اقوام و خویشان دور و نزدیک از تمام نقاط کشور دور هم جمع می‌شوند و ساکنین این بخش نیز در هر جایی که اقامت داشته باشند سعی می‌کنند در این روز خود را به بخش برسانند.
این آیین که به مراسم سیزده به در شبیه است این اقوام و خویشان با جمع شدن به دور هم ضمن صله رحم به گشت‌وگذار در طبیعت و بازدید از نرگسزارهای خوش عطر و بوی این منطقه می‌پردازند و با شادی و صلح و صفا و دید و بازدید، در صورت وجود ناراحتی یا کدورتی در بین اهالی، این کدورت‌ها نیز مرتفع می‌شود. محل این مراسم نیز امامزاده پیر علوی در روستای جره در ۵کیلومتری شهر بالاده و ۵۰ کیلومتری شهر کازرون و ۱۵۰ کیلومتری شیراز است.
دیگ جوش همچنین در شهرستان خرامه در جوار امامزاده عقیل(ع) برگزار می‌شود. در باور مردم خرامه دیگجوش مراسم نذری است که پس از گرفتن حاجت از یک امامزاده برگزار شده و در این مراسم فرد حاجت گرفته، در همان امامزاده از اقوام خود برای صرف نذری دعوت می‌کند. عشایر خرامه همچنان این سنت را زنده نگه داشته‌اند.
امامزاده عقیل (ع) فرزند امام جعفر صادق (ع) در ۵ کیلومتری شمال شهر خرامه قرار دارد.
فعالان فرهنگی و دوستداران میراث کهن ایران زمین در استان فارس تلاش می کنند تا آیین سنتی دیگ جوش در فهرست میراث معنوی این سرزمین به ثبت برسد.
منبع:ایرنا