نگاهی به معماری صخره‌ای و اتاقک صخره‌ای تل تخت در روستای ناناس
وجود نزديک به ۲۰ مورد از مقابر و دخمه‌های صخره‌ای در استان كه عمدتاً به دوره اورارتوها تعلق دارند شاهدی بر اين مدعاست.
يكی از اين مقابر صخره‌ای، مقبره صخره‌ای معروف به تل تخت ناناس شامل بقایای یک قلعه نظامی اورارتویی و يک گوردخمه به همراه پله‌های صخره‌ای ارزشمندی است که در روستای ناناس از توابع دیزج‌دول ارومیه و در کوه معروف به تخت قلعه قرار گرفته است.
این گوردخمه به عنوان یکی از گوردخمه‌های منفرد (بدون حیاط جلویی) و از بزرگ‌ترین اتاقک‌های دست‌کند اورارتویی در جنوب ارومیه بوده و به دلیل قرارگیری در زمین‌های روستای ناناس در بخش محال دول بدین نام نامیده می‌شود.
دسترسی به سطح این کوه از ضلع شمالی امکان‌پذیر نیست، چرا که در این قسمت پرتگاه صخره‌ای مرتفع به عنوان دیواره صخره‌ای طبیعی قرار گرفته است، دسترسی به بلندای کوه از سه ضلع شرقی و غربی و جنوبی امکان‌پذیر است.
در دامنه شرقی این کوه بقایای ساخت و سازهای تاریخی و در دامنه جنوبی آن بقایای استحکامات تدافعی متعلق به دوران اسلامی که با توجه به سفال‌های سطحی به نظر متعلق به دوران ایلخانی است و بر بلندای آن آثار استحکامات دفاعی و احتمالاً مذهبی، مقدس و قلعه و یک اتاقک صخره‌ای سکودار وجود دارد که در نوع خود از محوطه‌های شاخص اورارتویی منطقه شمال‌غرب کشور محسوب می‌شود.
فرم کلی گوردخمه به صورت مسطتيل‌شکل به ابعاد تقریبی ۳/۴۰ در ۴/۲۰ متر است که در نحوه ایجاد آن زوایای قائمه گوشه اتاقک کاملا مراعات شده و سقف مسطح و تخت به همراه سه تاقچه مستطیل‌شکل کم‌گود در سه ضلع دارد.
همه تاقچه‌ها در ارتفاع یک متری دیوار نسبت به کف ایجاد شده‌اند، ارتفاع سقف اتاقک از کف مقبره تقریبا دو متر بوده و سطح داخلی سقف اتاقک نیز کاملا تخت است.
فرم ورودی مقبره به شکل مستطیلی است و در کنار آن ردیفی از پله‌های صخره‌ای که با مهارت و استادی تراش داده شده، ایجاد شده و در بخش‌هايی از مسیر دسترسی به گوردخمه نيز معبر صخره‌ای پله‌داری تراشیده شده است.
دهانه ورودی گوردخمه به سمت شرق است و از اين ورودی می‌توان دره و روستاهای واقع در آن را به طور كامل مشاهده كرد و همين اشراف به محيط اطراف ويژگی منحصر به فرد گوردخمه محسوب می‌شود.
دهانه ورودی آن به شکل دو قاب تودرتو بوده و حد فاصل این دوقاب، شیاری وجود دارد که به نظر می‌رسد محل قرار گرفتن در بوده است.
علاوه بر اين در انتهای اتاقک مصطبه‌ای بر روی کف وجود دارد که طول آن تقریبا ۲ متر، عرض آن ۶۰ سانتی‌متر و بلندی آن از کف قریب ۴۰ سانتی‌متر است كه با یک پله کوچک به كف مقبره منتهی می‌شود.
با معرفی این مجموعه ارزشمند تاریخی به گردشگران و علاقه‌مندان به معماری تاریخی صخره‌ای، ساماندهی این مجموعه و مسیر دسترسی به آن و ساماندهی فضای داخلی، می‌توان از آن به عنوان یکی از مقاصد هدف گردشگری برای جذب هرچه بیشتر گردشگر داخلی و خارجی استفاده کرد.