گورستان‌هایی از عصر آهن و دوران اسلامی در قلعه سانسیز زنجان
آثار معماری موجود در قلعه سانسیز (قلعه‌گبری) زنجان و تپه‌های شمالی احتمالاً متعلق به سده‌های اولیه و میانی اسلامی بوده و تپه‌های جنوبی، گورستان‌هایی از عصر آهن و دوران اسلامی است.
به گزارش ایسنا و به نقل از روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان، سرپرست گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم قلعه سانسیز طارم با اعلام این خبر، افزود: قلعه سانسیز (قلعه گبری) یکی از قلعه‌های نسبتاً بزرگ دوران اوایل و میانی اسلامی در استان زنجان است.
ابوالفضل عالی تصریح کرد: این محوطه شامل بقایای استحکامات تدافعی بر فراز یک بلندی طبیعی مرتفع در حاشیه رودخانه و چندین تپه کم‌ارتفاع‌تر در جنوب و شمال آن است.
به گفته این باستان‌شناس، بررسی‌ها و مطالعات اولیه نشان می‌دهد، آثار معماری موجود قلعه که بیشتر آن در زیر خاک و آوار مدفون است و نیز تپه‌های شمالی احتمالاً متعلق به سده‌های اولیه و میانی اسلامی و تپه‌های جنوبی، گورستان‌هایی از عصر آهن و دوران اسلامی است.
حفاری‌های غیرقانونی
این کارشناس باستان‌شناسی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان با ابراز تاسف از حفاری‌های غیرقانونی و تخریب‌های انجام شده در بخش زیادی از تپه‌های جنوبی و قسمت‌هایی از قلعه در دو دهه گذشته، اظهار کرد: آنچه از قلعه سانسیز بر جای مانده، بقایای معماری سنگی و آجری است که در یک بخش بزرگ در راس تپه و دامنه‌های شمالی آن به چشم می‌خورد.
این مسئول ادامه داد: آثار معماری مشهود بخش فوقانی شامل فضاهای مختلف راست‌گوشی است که در داخل یک دیوار سنگی بزرگ قرار دارد. همچنین بقایای دیوارها و برج‌های سنگی آجری که در قسمت‌هایی از دامنه فوقانی دیده می‌شود.
عالی با اشاره به وجود حفره‌های شکل گرفته در جریان حفاری‌های غیرمجاز تقریباً در بیشتر قسمت‌های قلعه، یادآور شد: گورستان‌های عصر آهنی – اسلامی جنوب قلعه نیز که شامل پنج تپه با بستر طبیعی است، به دلیل حفاری‌های غیرمجاز شکل اصلی و طبیعی خود را از دست داده و چاله‌های حفاری بیشتر قسمت‌های آن‌ها را در برگرفته‌اند.
تصرف بخش‌هایی از قلعه توسط کشاورزان
این کارشناس اظهار کرد: به جز حفاری‌های غیرمجاز از فعالیت‌های کشاورزی پیرامون قلعه و تصرف بخش‌هایی از دامنه‌های قلعه و گورستان توسط کشاوزران محلی به عنوان دیگر آسیب‌هایی وارد شده به مجموعه سانسیز نام برد که همه ساله در حال گسترش است.
عالی در ادامه از انتقال مصالح به کار رفته در آثار معماری قلعه به ویژه آجرهای با ابعاد بزرگ (۴۰×۴۰) توسط روستائیان برای ساخت و ساز خانه‌های مسکونی خبر داد که آسیب شدیدی به آثار معماری قلعه وارد کرده است.
این باستان‌شناس، با توجه به تهدیدهای موجود و ادامه‌دار و احتمال تخریب بیشتر مجموعه آثار سانسیز، از انجام برنامه گمانه‌زنی با هدف تعیین عرصه و حریم قلعه سانسیز به پیشنهاد معاونت میراث فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان و با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری خبر داد.
به گفته این مسئول، در این برنامه گمانه‌هایی در بخش‌هایی از زمین‌های کشاورزی پیرامون قلعه و دامنه‌های پایین گورستان‌ها در خارج از محدوده عرصه باز شد که در نتیجه آن تا حدود زیادی محدوده آثار تاریخی مجموعه سانسیز مشخص شد.
این کارشناس باستان‌شناسی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان عنوان کرد: پس از اتمام مطالعات و تهیه نقشه عرصه و حریم برای بررسی و تصویب در شورای حرائم به سازمان ارائه خواهد شد.
وی با اشاره به این نکته که پیش از گمانه‌زنی اخیر، قلعه سانسیز یک بار مورد گمانه‌زنی باستان‌شناختی قرار گرفت، خاطرنشان کرد: بر اساس مستندات موجود در پرونده ثبتی قلعه آقایان جهانگیر یاسی و موسی درویش‌روحانی از سوی اداره‌کل باستان‌شناسی کشور در سال ۱۳۵۱ شمسی، در جریان بازدید و ثبت اثر در فهرست آثار ملی، چند گمانه در بالاترین قسمت قلعه باز شد که در نتیجه آن قسمت‌هایی از آثار معماری قلعه آشکار شد.
گفتنی است، قلعه سانسیز در سال ۱۳۵۶ با قدمت ساسانی – اسلامی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.