گودال‌ها و فروچاله‌هایى ایجاد شده که منشأ آن عدم توجه به منابع آبى و برداشت غیرعقلانى از آن‌ها در چند دهه گذشته بر پیکره دشت‌ها افتاده است و حتى زندگى ساکنان را تهدید مى‌کند.

مناطقى که به دلیل فرونشست شرایط زندگى را از دست مى‌دهند دیگر محدود به روستا‌ها و دشت‌هاى کشاورزى نیست و این آثار در دلِ شهرهاى بزرگ هم دیده مى‌شود و حتى آثار باستانى به عنوان میراث هزارساله نیز با این شرایط تهدید مى‌شوند.

مجموعه نقش رستم و تخت جمشید از جمله آثارى است که نشانه‌هاى فرونشست در اطراف و بر بدنه آن دیده مى‌شود و جلوگیرى از آن در شرایطى که وضع بحرانى همچنان ادامه دارد، امکان‌پذیر نیست.

هنوز هم کشت‌هاى پُرآب در حریم آثار تاریخى و در چند قدمى آن‌ها ادامه دارد و نتیجه آن فشار مضاعفى است که به زمین وارد مى‌شود.

اخیرا رئیس بخش ریسک و مخاطرات مرکز تحقیقات راه و شهرسازى تصاویرى را به اشتراک گذاشته است که نشان از شکاف و فرونشست در تخت جمشید و نقش رستم دارد و برآیند آن تهدید آثار تاریخى است که سال‌هاى سال پابرجا بوده است و امروز در گذر تاریخ باید به واسطه کشت‌هاى بى‌رویه و برداشت آب دچار تهدید شوند.

هشدارها نسبت به خطرات ایجاد شکاف سال‌ها است که به عنوان مشکلى جدى مطرح مى‌شود اما هیچ اقدامى براى جلوگیرى از آن صورت نمى‌گیرد و در نتیجه محدوده آن روزبه‌روز گسترده‌تر مى‌شود.

مدیر پایگاه میراث جهانى تخت جمشید با اشاره به این‌که در این زمینه یک مطالعه در پایگاه انجام شده است که مربوط به سال‌هاى گذشته بوده و موضوع کم‌آبى در این منطقه به عنوان علت اصلى ایجاد فرونشست‌ها تشخیص داده شده است، مى‌گوید: این مطالعه در حالى انجام شد که براى تکمیل آن باید مطالعات بیشترى از جمله با بخش وزارت نیرو انجام شود اما هنوز به صورت گسترده آغاز نشده است.

حمید فدایى با اشاره به این‌که در محوطه‌هاى گردشگرى و تاریخى نقش رستم و تخت جمشید فرونشست‌ها و ترک‌هایى ایجاد شده است، ادامه می‌دهد: گرچه تلاش شده  که براى حفظ جان گردشگران اقدام به پُر کردن شکاف‌ها و شن‌ریزى و رفع خطر شود و در نقش رستم و تخت جمشید ترک و شکاف‌هایى که در سال‌هاى گذشته و تا به امروز داشته‌ایم، برطرف شده است اما این موضوع، مشکل جدى است و نیاز به اقدام اصولى دارد.

به گفته وى مجموعه تخت جمشید و نقش رستم در حالى مجموعه و محیط گردشگرى است که روزانه بازدیدکنندگان زیادى دارند و اگر براى رفع و جلوگیرى از ایجاد این ترک‌ها و شکاف‌ها اقدام عاجل نشود خطرات جدى‌ترى براى حضور بازدیدکنندگان به همراه خواهد داشت.

وى درباره سلامت بنا به دلیل ایجاد ترک‌ها مى‌گوید: اگرچه تاکنون مشکل خاصى به دلیل فرونشست‌ها نبوده است اما نباید در خصوص این موضوع ساده‌انگارى شود، به نظر مى‌آید این شکاف‌ها و ترک‌ها در محلى که محل اتصال دشت به کوه است بیشتر ایجاد مى‌شود اما در مجموعه نقش رستم تعدادى از این ترک‌ها در اطراف بناى برج سنگى، کعبه زرتشت و…. دیده شده است و در این زمینه پایش‌ها و بررسى‌هایى انجام شده است.

مدیر پایگاه میراث جهانى تخت جمشید با اشاره به این‌که گرچه تا به امروز آسیب جدى  به واسطه فرونشست به بناى میراث تاریخى رصد نشده است اما این موضوع در آینده مى‌تواند بسیار خطرناک باشد، عنوان مى‌کند: همان‌طور که فرونشست در محدوده شهرها و روستاها براى مردم خطر ایجاد کرده قطعا بر بنا هاى تاریخى نیز مى‌تواند تاثیرگذار باشد.

فدایى با بیان این‌که کشت محصولات کشاورزى در حریم آثار تاریخى نقش رستم و تخت جمشید مهم‌ترین عامل تهدید آن محسوب مى‌شود، در رابطه با کشاورزی در حریم این محدوده، مى‌گوید:  کشاورزى که در دهه هاى گذشته شروع شده بود در حریم یک آثار تخت جمشید و نقش رستم ادامه دارد اما در این محدوده ساخت‌وسازها تا حدودى کنترل شده است و اجازه ساخت‌وساز داده نمى‌شود.

وى با تاکید بر این‌که حداقل کشاورزان باید کشت محصولات کم‌آب را دنبال کنند تا آسیبى متوجه میراث تاریخى و ساکنان بومى نباشد، عنوان مى‌کند: نه فقط آثار تاریخى بلکه شالوده‌هاى زندگى مردم در شهر و روستا در حال تهدید است و کشت‌هاى نامعقول و پر آب مانند شالیکارى باعث افزایش ترک‌ها مى‌شود.

فدایى با بیان این‌که در یک دهه گذشته با وجود خشکسالى‌هایى که داشته‌ایم نباید بیش از این به زمین فشار مى‌آوردیم، ادامه مى‌دهد: در دهه‌هاى قبل که وضع منابع آبى بهتر بود کشت شالیزارى تنها در کامفیروز انجام مى‌شد اما امروز که شرایط بدتر است کشاورزى در دیگر مناطق و حریم تخت جمشید به سرعت درحال گسترش است.

مدیر پایگاه میراث جهانى تخت جمشید تصریح مى‌کند: این شیوه نامعقول در کشاورزى که تا حریم یک و دو آثار تاریخى تخت جمشید ورود کرده است، تهدیدى جدى است که نه تنها آثار تاریخى بلکه حیات مردم را تهدید مى‌کند.

فدایى یادآور مى‌شود که در این باره باید حساسیت بیشتر باشد و فشار مضاعفى که به این دشت وارد مى شود مى‌تواند مشکلات آن را نسبت به گذشته افزایش دهد.

ایلنا نوشت، درحالى میراث جهانى تخت جمشید به واسطه آسیب‌هایى که بر آن وارد است، تهدید مى‌شود که با وجود هشدارها بویژه در موضوع فرونشست‌ها، گسترش آن به واسطه برداشت آب در عمق زمین و خالى کردن لایه‌ها ادامه دارد و هر بار گوشه‌اى از سطح زمین بلعیده مى‌شود.