ایرانیان از دیرباز برای فرش که یکی از نشانه‌های فرهنگ ایرانی است، ارزش ویژه‌ای قائل بودند و هستند؛ دست‌بافته‌های ارزشمند ایرانی به عنوان جزء جدایی‌ناپذیر زندگی‌های مردم آن، همچنین مورد توجه دیگر کشورها نیز قرار دارد؛ چراکه ایجاد حس صمیمیت در فضای خانه تنها یکی از ویژگی‌های این هنر ایرانی است.
عبدالله احراری، عضو انجمن علمی فرش ایران در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص قالی‌های طبس، اظهار کرد: در حال حاضر قالی‌های طبس جایگاه خوبی در بازارهای داخلی و خارجی دارند.
وی به تاریخچه و جایگاه قالی‌های طبسی پرداخت و افزود: قالیبافی در طبس آن‌طور که مکتوب است به اوایل قرن چهاردهم باز می‌گردد. قالیبافی از اوایل قرن چهاردهم در این منطقه رایج شد و در واقع در همان اوایل قرن چهاردهم از آنجا که شهرهای دیگری با نام طبس وجود داشت به طبس گلشن مشهور شد، اما بعدها لغت گلشن آن برداشته شد و در حال حاضر با همان نام طبس شهرت دارد.
عضو انجمن علمی فرش ایران ادامه داد: دوره‌های زمانی قالیبافی در این منطقه به سه دوره کاملا متمایز تقسیم‌بندی می‌شود. در دوره‌ای این منطقه در واقع به مرکز بافت قالی و قالیچه‌های عرب‌باف تبدیل شد. اعرابی که در صدر اسلام مهاجرت کرده بودند، در این منطقه قالیچه‌هایی می‌بافتند که به نام قالیچه‌های عربی مشهور بود و می‌توان گفت این قالیچه‌ها در طبقه‌بندی قالی‌های بلوچی خراسان جای می‌گرفت.
احراری خاطرنشان کرد: بعدها برای مدتی طبس به مرکز بافت قالی و قالیچه‌های کاشان تبدیل شد و به همین دلیل تعدادی از تولیدکنندگان کاشانی و عراقی به طبس و روستاهای اطراف آن مهاجرت می‌کردند و در آنجا به بافت قالی‌های کاشانی و کردی می‌پرداختند.
طبس مرکز اصلی قالی‌های نایین است
وی اضافه کرد: در این اواخر، طبس مرکز بافت قالی‌های نایین شد، از آنجا که قالی‌های نایین از شهرت بیشتری برخوردار بودند و روستاهای طبس در نزدیکی نایین قرارداشتند بافندگان قالی تحت تاثیر قالیبافی نایین قرار می‌گرفتند و عمده تولیدکنندگان به بافت قالی‌های نایینی پرداختند و هنوز هم طبس مرکز بافت قالی‌های نایینی است.
عضو انجمن علمی فرش ایران در خصوص تفاوت قالی طبس و نایین ابراز کرد: از تفاوت‌های قالی نایین با طبس می‌توان به بافت آن اشاره کرد که قالی طبس به صورت جفتی و با تراکم کمتری بافته می‌شود، ابریشم آن چگین بوده و اصل نیست و به فرش نایین طبس‌باف شهرت دارد.
احراری در مورد ساختار این قالی‌ها گفت: این فرش‌ها در ابعاد مختلف بافته می‌شوند، چله‌کشی آن‌ها به صورت پارسی است و پرداخت آن بعد از بافت صورت می‌گیرد، گره آن به صورت گره جفتی است به این معنی که بافنده چهار عدد نخ را به جای دو نخ می‌گیرد و معمولا به صورت ۹ لا، ۱۲ لا و ۱۵ لا بافته می‌شود. قابل ذکر است که واژه «لا» صرفا در همین قالی‌های طبسی به کار می‌رود.
وی به اساتید تولیدکننده این قالی اشاره کرد و گفت: از اساتید و افرادی که در رشد و ترویج قالی طبس نقش داشتند می‌توان به آقایان مهدی عطاری، محمد نخئی، عباسعلی غلامی و محمدحسن نصیری نام برد. از طراحان و تولیدکنندگان معاصر نیز می‌توان به افرادی چون توکل فتحی، عبدالله فتحی، محمد سفرزاده، محمدرضا شیبانی، ماشالله هادی، حسن سلطانی و حسن فتحی اشاره کرد که تولیدکننده این قالی‌ها بودند و برخی نیز در طراحی فرش‌ها تا حدودی نقش داشته‌اند.
عضو انجمن علمی فرش ایران در خصوص رنگ‌های این نوع قالی بیان کرد: ترکیب رنگ‌بندی آن دقیقا مشابه قالی نایین است. از رنگ‌هایی همچون کرم، سرمه‌ای و خاکی بیشتر در بافت این فرش‌ها استفاده می‌شود؛ در نهایت می‌توان گفت که در قالی طبس بین ۱۲ تا ۱۴ رنگ به کار می‌رود.
احراری ادامه داد: از آنجایی که قالی‌های طبس قیمت مناسب‌تری نسبت به قالی نایین دارند در بازار جهانی نیز جایگاه خوبی دارند، البته این فرش‌ها در داخل نیز تا حدود زیادی مورد پذیرش قرار گرفته‌اند.
وی اضافه کرد: تولیدکنندگان اصیل این فرش از رنگ‌های طبیعی در تولید فرش استفاده می‌کنند اما زمانی که قرار است فرش‌ها و قالی‌ها به صورت تجاری تولید شوند و باید از نظر قیمت مناسب باشند از رنگ‌های شیمیایی در تولید آن‌ها استفاده می‌شود.
نایین، اصفهان و تهران بازار اصلی قالی‌های طبس
عضو انجمن فرش ایران اظهار کرد: طبس مرکز اصلی قالی‌های نایین است. یعنی بازار اصلی فروش این قالی در نایین قرار گرفته و این نوع فرش کمتر به شهرهای دیگر از جمله مشهد می‌آید. این فرش‌ها به غیر از نایین در شهرهای تهران و اصفهان نیز طرفدار دارند و این دو شهر از بازارهای اصلی فروش فرش‌های طبس هستند.
احراری در خصوص ویژگی‌های این فرش تشریح کرد: شیرازه قالی‌های طبس در قدیم بیشتر به شکل متصل بود، اما اخیرا به صورت منفصل کار می‌شود. گره آن به شکل پارسی جفتی است و از نظر طراحی با تولیدکنندگان طبس بیشتر از توان و تطبیق طراحان نایین استفاده می‌شود.
وی ادامه داد: درواقع روستاهایی که بین طبس و نایین وجود دارند مهمترین مراکز بافت قالی طبس هستند و آنهایی که بین طبس و فردوس هستند نیز به همین شکل، اما روستاهایی که بین بیرجند طبس و یا طبس و استان کرمان قرار می‌گیرند تحت تاثیر قالیبافی بیرجند یا تحت تاثیر قالیبافی کرمان هستند.
عضو انجمن علمی فرش ایران افزود: این فرش‌ها برای فروش به بازار نایین می‌آیند و عمدتا این بازاریان نایینی هستند که این قالی‌ها را می‌خرند و در نمایشگاه‌های مختلف عرضه می‌کنند. البته عزیزانی که نامشان برده شد همچون استاد فتحی و شرکت تعاونی فرش روستایی در نایین و یا شرکت سهامی فرش مستقر در آنجا نسبت به نمایش این قالی‌ها در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی نیز اقدام می‌کنند.
احراری همچنین در خصوص قیمت این قالی‌ها ابراز کرد: فرش‌های طبس به صورت میانگین در هر متری ۳میلیون به فروش می‌رسند که البته ممکن است در مواقعی بالاتر هم برود، اندازه‌های کوچکتر با قیمت متری ۲میلیون به فروش می‌رسند، اما در کل قیمت این قالی‌ها نسبت به فرش نایین تقریبا نصف است. وجود مواد اولیه با کیفیت پایین‌تر و وجود تراکم کمتر در این قالی‌ها از دلایل آن است.
منبع:ایسنا
