همزمان با افتتاح اولین موزه آستان قدس رضوی، تعدادی از سلاح‏‌های سرد انتخاب و به نمایش درآمد. به مرور زمان و با تغییر مکان و توسعه این گنجینه، آثار به نمایش درآمده افزایش یافت و تعدادی سلاح‏ گرم نیز به مجموعه افزوده شد. در حال حاضر، در این بخش انواع شمشیر، قمه، کارد، خنجر و زره‏‌های فولادی و پارچه‏‌ای(پیراهن طلسمات)، کلاه‌خود، کمان، نیزه، تبر، تبرزین و عصاهای نیزه‏‌دار و همچنین انواع تفنگ‏ و تپانچه‏‌های سرپر و باروت‏‌دان مربوط به عصر صفوی تا دوره معاصر در معرض نمایش قرارگرفته است که در ادامه برخی از آن‌ها معرفی می‌شود.

شمشیر فولاد جوهردار

این شمشیر با تیغه فولاد جوهردار(طرح مواج) منسوب به شاه عباس صفوی با مهر اسدالله اصفهانی است. سه کتیبه بر روی تیغه وجود دارد با نوشته‏‌های «بنده شاه ولایت عباس/ افوض امری الی الله/ من یتوکل علی الله». قبضه این شمشیر از عاج شیرماهی، بلچاق طلاکوبی شده که قسمتی از آن باقی است، غلاف از دو تکه چوب که با سریشُم به هم متصل و روکش چرم ساغری روی آن کشیده شده، ساخته شده‌ است. غلاف دارای دو وربند است که طلاکوبی  و پشت آن سیم‌دوزی شده است. این نوع شمشیر با انحنای زیاد، از دوره صفوی رایج و در دوره تیموری چند نمونه از آن دیده شده است. کاربرد سلاح، کششی و برشی است.

شمشیر

این شمشیر دارای تیغه‏‌ای از فولاد جوهری است. در ترنج روی تیغه عبارت «هلال یکشبه شمشیر کار میرعلیست ۱۰۰۸» نوشته شده است. متن کتیبه‏‌های دو طرف تیغه این شمشیر عبارت است از «ابن بودآق محمد زمان سنه ۱۱۳/ هلال یکشبه را کرد وقف صاحب‌الزمان» و «هر آن نهالی که زگلشن من ز بر دوستان ثمر بندد/ زلطف خدا هلال یکشبه را کمر بندد».  قبضه آن احتمالا از شاخ بوفالو، بلچاق، آهنک و قبه این شمشیر با طرح منقش گلدار طلاکوب شده است. این نوع شمشیر با انحنای زیاد در دوره صفوی رایج بوده و در دوره تیموری چند نمونه از آن دیده شده است.

گنجینه هنرهای تجسمی

بخش هنرهای تجسمی در موزه مرکزی آستان قدس رضوی، در هشتم تیرماه ۱۳۷۸ همزمان با میلاد مسعود حضرت محمد(ص) و امام جعفر صادق(ع) افتتاح شد.

مجموعه نقاشی‏‌ها، از آثار مهم در خزانه آستان قدس رضوی به شمار می‏‌آیند. هنرمندان نامدار ایرانی و خارجی، این آثار را در سبک‏‌های مختلف اجرا کرده‌اند. برخی از این آثار خریداری شده و تعداد بسیار زیادی از آن‏‌ها توسط هنرمندان یا صاحبان آثار، به آستان قدس رضوی اهدا شده‏‌اند. در حال حاضر، در تالار هنرهای تجسمی گزیده‏‌ای از این آثار در سبک‏‌های مختلف نمایش داده شده و تعدادی از آن‌ها نیز به صورت دوره‏‌ای با آثار جدید جایگزین می‏‌شوند.

معراج

«محمد زمان» این اثر را در اندازه ۱۰۰.۵ × ۸۶.۵ سانتی‏‌متر خلق کرده و جنس آن از پارچه است‌. قدمت این اثر را می‌توان به دوره زندیه نسبت داد که با استفاده از تکنیک رنگ و روغن بوم پارچه‌ای تولید شده است.

تفرجگاه

این نقاشی در اندازه ۸۰× ۱۰۶ سانتی‏‌متر و با سبک کلاسیک رنسانس در سال ۱۶۶۹ میلادی خلق شده است، جنس آن چوب بوده و با تکنیک رنگ و روغن روی تخته توسط «اف.ام.آمس» ایجاد شده است.

موزه مردم‌شناسی آستان قدس رضوی

موزه مردم‌شناسی آستان قدس رضوی در محل حمام مهدی‏‌قلی‌بیگ در ضلع غربی حرم مطهر قرار دارد. این بنا در سال ۱۰۲۷هـجری قمری توسط «مهدی‌قلی‌بیگ جانی قربان، میرآخور شاه عباس صفوی» وقف آستان قدس رضوی شده است. این حمام از دوره صفویه تا سال ۱۳۶۸ شمس نزدیک به چهار قرن جهت استحمام و تطهیر، مورد استفاده زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی قرار می‏‌گرفته است. سازمان میراث فرهنگی کشور این بنا را در تاریخ ۱۳۶۷.۲.۵ در فهرست بناهای تاریخی به شماره ۱۳۷۴ ثبت کرد. اهمیت این بنا و آسیب‏‌های فراوانی که در طی سالیان بر پیکر آن وارد آمده بود، موجب شد در سال ۱۳۷۸ شمسی، عملیات بازسازی آن به دستور «تولیت آستان قدس رضوی» آغاز شود و تعمیرات اساسی و زیربنایی آن توسط معماران و کارشناسان و زیر نظر معاونت فنی آستان قدس رضوی و سازمان میراث فرهنگی صورت گیرد.

حمام مهدی‏‌قلی بیگ با مساحت ۱۸۷۵ متر مربع، یکی از بزرگترین حمام‏‌های ایران است. این بنا دارای بخش‏‌های سربینه، میان‏در، گرم‏‌خانه، خزینه، استخر آب سرد و تون یا آتش‌خانه است. سربینه آن دارای سه غرفه برای پوشیدن و قرار دادن لباس‏‌های عموم مردم و یک شاه‌نشین جهت طبقه اشراف است. ازاره سربینه با کاشی‌های زیررنگی، با لعاب لاجوردی تزئین شده و سقف آن دارای ۱۳ لایه تزئینات نقاشی است که قدیمی‌ترین لایه آن مربوط به دوره صفوی و جدیدترین لایه متعلق به اواخر دوره قاجار است. لایه متأخر آن که اکنون در معرض دید قرار دارد، با موضوعاتی چون زندگی اجتماعی مردم، داستان‏‌های شاهنامه، داستان‌ها و افسانه‌های ادبی قدیمی ایران و ماه‏‌های سریانی با کمی اغراق در جزئیات تصویرگری شده است.

هشتی یا میاندر، ارتباط‌ دهنده دو فضای سربینه و گرم‌خانه است. فضای گرم‌خانه، مربع‌شکل با چهار ستون در وسط و نورگیرهایی به نام گلجام در سقف است. در اطراف گرم‌خانه، خزینه همراه با سه غرفه و دو اتاق وجود دارد.

در پشت فضای خزینه، تون یا آتش‌خانه قرار دارد. دود حاصل از آتش این قسمت به‌ وسیله انشعاب‌هایی به نام «گربه‏رو» که در عین حال به عنوان هواکش زیر بنا نیز کاربرد دارد، به قسمت‏‌های مختلف حمام منتقل می‌شده است. آب حمام از طریق دیگ‏‌های مسی کف خزینه گرم  و به ‌وسیله شبکه آب‌رسانی منظمی، به قسمت‏‌های مختلف حمام هدایت می‌شده است.

این بنای تاریخی پس از مرمت و باززنده‌سازی در سال ۱۳۸۵ شمسی، همزمان با میلاد مسعود امام رضا(ع) به عنوان موزه مردم‌شناسی آستان قدس رضوی افتتاح شد. آثار به نمایش درآمده در این موزه شامل لوازم حمام، منسوجات حمام، لوازم آرایش و پوشاک سنتی همچنین عکس‏‌هایی از مشاغل سنتی و تابلوهای نقاشی قهوه‏‌خانه‏‌ای و کاشی‏‌های تاریخی است که در دوره‏‌های نمایشی، برخی موضوعات تغییر می‌کنند.

منبع:ایسنا

موزه علوم و فن‌آوری شانگهای به مساحت ۶۸ هزار مترمربع با فضای نمایشگاهی ۱۰۶هزار مترمربع و با ظرفیت سالانه ۲ تا ۳ میلیون بازدیدکننده، در سال ۲۰۰۱ افتتاح شده است. این موزه یکی از مهمترین سرمایه‌گذاری‌های دولت چین در بخش فرهنگی و اجتماعی این کشور  به شمار می‌رود.

موزه شانگهای در سال ۲۰۱۶، میان بیست موزه ملی معروف جهان توسط انجمن سرگرمی‌های موضوعی و فناوری در جایگاه هفتم قرار گرفت که یکی از پربیننده‌ترین موزه‌های مدرن چین محسوب می‌شود و شرکت چند رسانه‌ای و فراتکنولوژیکی Creative Star Digital  طراحی ساختمان اصلی و فضاهای نمایشگاهی موزه را بر عهده داشته است.

طبیعت، انسان و فناوری از جمله موضوعاتی که در این موزه مورد توجه قرار گرفته است و این مجموعه در راستای آموزش، پژوهش، گردشگری، همکاری، ارتباطات، جمع‌آوری، تولید و ارائه فرصت‌های جدید جهت کسب دانش فن‌آوری به بازدیدکنندگان برنامه‌ریزی‌هایی انجام داده است.

موزه علوم و موزه علوم و فن‌آوری شانگهای در حال حاضر شامل ۱۱ نمایشگاه دائمی با موضوعات تنوع زیستی، اکتشافات زمین، مهد طراحی، پرتو حکمت، سیاره خانگی، عصر اطلاعات، دنیای ربات‌ها، در پرتو اکتشاف، بشر و سلامت، ناوبری فضائی، سرزمین رویایی کودکان، دو نمایشگاه خاص دنیای عنکبوت‌ها، دنیای حیوانات و دو گالری فن‌آوری‌های کهن چین می‌شود.

«گالری اکتشاف زمین» یکی از بخش‌های موزه شانگهای است که در آن با استفاده از مناظر شبیه سازی شده، نمایش‌های تعاملی، نمونه‌های طبیعی، نمایش فیلم و مالتی مدیا، و مدل‌سازی از اکتشاف زمین،  مفاهیم گوناکونی مانند پویایی زمین به تصویر کشیده می‌شود.

این بخش با ۲۲۰۰ متر مربع به سه بخش مغناطیس، سفر برای اکتشاف زمین و جغرافیای فیزیکی شانگهای تقسیم می‌شود و به معرفی مکان و حرکت زمین در گیتی، مواد تشکیل‌دهنده زمین، شکل ‌گیری ساختاری زمین، ویژگی‌های خطوط سطحی و جغرافیای فیزیکی شانگهای می‌پردازد.

از دیگر بخش‌های این مجموعه می‌توان به «گالری دنیای ربات‌ها» اشاره کرد که فضایی حدود ۱۵۰۰ متر مربع را به خود اختصاص داده است؛ بازدیدکنندگان در این گالری می‌توانند با ربات‌ها تعامل داشته باشند و از ارتباط و بازی‌هایی مانند شطرنج، تیراندازی و … لحظه‌ای به یادماندنی و هیجان‌انگیز را تجربه کنند.

«فضای ناوبری» یکی دیگر از بخش‌های این موزه بوده که با استفاده از ستارگان جذابیت بالایی در فضا ایجاد شده است. این گالری با مساحت  ۱۸۰۰ مترمربع به چهار بخش مجزا تقسیم شده است که این چهار بخش شامل دانش فضایی، آموزش و تجربه فضایی، نمایشگاه دستاوردهای فضایی و سینمای فضایی می‌شود.

از ویژگی‌های این بخش می‌توان به برنامه‌های متنوع تعاملی که دانش و درک فضایی بازدیدکنندگان را افزایش می‌دهد اشاره کرد، همچنین در این بخش بازدیدکنندگان می‌توانند پرواز را تجربه کنند.

در بخش «عصر اطلاعات» حیوانات بر روی پروژکتورها نمایش داده می‌شوند و فرامین بازدیدکنندگان را انجام می‌دهند. در این آزمایشگاه مجازی، اجرای آزمایشات متعددی که در آزمایشگاه‌های معمولی قابل اجرا نیست، انجام می‌شود.

بازدیدکنندگان در این بخش می‌توانند نمونه‌های طبیعی را ببینند و بازی‌های تعاملی متنوعی را انجام دهند؛ این بازی‌ها سیر تکامل فناوری اطلاعات را از حالت سنتی تا مدرن در معرض دید عموم قرار می‌دهند.

بخش «مهد طراحی» نیز با مساحت حدود ۸۰۰ متر کوچکترین بخش موزه شانگهای است که در آن هر فردی می‌تواند به عنوان یک طراح عمل کند.

این موزه همچنین دارای بخش‌های رفاهی مانند فضای نمایش  IWERKS و  فضای نمایش سه بعدی IMAX است که تعداد زیادی از علاقه‌مندان را به این موزه جذب می‌کند.

منبع:ایسنا

تاریخچه موزه‌داری در خراسان را نیز می‌توان به آستان قدس رضوی نسبت داد. به شکلی که تقریبا همزمان با ایجاد موزه موزه ملی ایران باستان، مکانی به جمع‌آوری و نمایش آثار وقفی اختصاص پیدا کرد و لذا سنگ‌بنای اولین موزه خراسان بنا نهاده شد.

موزه سیار صلح و کودک

نخستین موزه بین‌المللی و سیار کودک در ایران با دریافت مجوز از اداره‌کل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به مدیریت خانم سوسن نیک‌ذات در خراسان رضوی، ایجاد شده است. عناصر این موزه شامل عروسک‌های قاشقی است که در میراث فرهنگی معنوی کشور ثبت شده‌اند. همچنین عروسک‌های دست‌ساز زنان روستایی، آثار هنری کودکان، نقاشی، کلاژ و کلکسیون آثار و اشیائی از ایران و جهان در این موزه به نمایش گذاشته شده است.

این موزه‌ها با هدف ترویج فرهنگ صلح و توسعه آن در جهان، معرفی میراث فرهنگی ملل، ترویج فرهنگ توسعه پایدار و رسیدن به صلح پایدار، ایجاد شده است و هر یک از عناصر این موزه، حکم تقدس دارند، زیرا بر اساس آموزه‌های دین مبین اسلام و فرامین پیامبر الهی، صلح و دوستی را در جوامع ترویج می‌دهند.

موزه‌ سیار صلح و ودک، نمایش‌های موفقیت‌آمیز خود را به عنوان سفر آبی صلح در کشتی خلیج فارس، نخستین سفر با قطار و نخستین سفر هوایی تحت عنوان هواپیمای صلح در سطح بین‌المللی انجام داده و تا به امروز به چهار قاره‌ جهان سفر کرده است. از دیگر اقدامات این موزه، تشکیل شبکه حقیقی هم‌سفران صلح و فرهنگ ملل است که با هدف جایگزین کردن رفاقت به جای رقابت ایجاد شده است.

موزه سیار صلح و کودک دارای مجوز رسمی فعالیت از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور است که به عضویت ایکوم، شورای جهانی موزه‌ها درآمده است و در سال ۲۰۱۸ میلادی از سوی ایکوفوم، کمیته بین‌المللی موزه‌شناسی به عنوان سفیر صلح کودک، برگزیده شده است.

موزه حوض‌خانه هزاردستان

موزه حوض‌خانه هزاردستان به همت آقای «یوسف‌علی قومورلو» در ابتدا به عنوان تماشاخانه‌ فرهنگی و هنری و با مجوز اداره‌کل ارشاد اسلامی راه‌اندازی شد و پس از آن با انجام دادن اقداماتی به عنوان اولین موزه خصوصی استان و اولین موزه ترکیبی کشور با محوریت نمایش آیین سفره‌داری ایرانی و هنرهای آیینی از سازمان میراث فرهنگی مجوز دریافت کرد.

از جمله این اقدامات می‌توان به نشان دادن توانایی‌های خود در نمایش گوشه‌هایی از آداب و سنن مهمان‌داری ایرانی، بازتاب آن در صنعت گردشگری، ادغام سازمان میراث فرهنگی و سازمان گردشگری در راستای فضاسازی منطقی و برگرفته از معماری سنتی، جمع‌آوری آثار هنری و وسایل زندگی قدیمی و چیدمان آن‌ها و نمایش آن‌ها به گردشگران خارجی اشاره کرد.

دیوارهای این موزه با نقاشی‌های ملهم از داستان‌های شاهنامه تزیین شده است. در سر هر ستون، کتیبه‌های خطی اشعار عرفانی که با خط نستعلیق نگاشته ‌شده توسط استاد دانشجوی نیشابوری به چشم می‌خورد، حوض سنگی میان حوض‌خانه و شاه‌نشین آن به خوبی طراحی شده است.

برخی از اشیاء این موزه منحصر به‌فرد بوده و بیش از ۱۰۰ قطعه اشیاء قدیمی و آثار هنری تمام غرفه‌ها، سکوها، رف‌های آن را پوشانده است، به صورتی که هر بازدیدکننده می‌تواند ساعت‌ها به تماشای این آثار مشغول باشد و همزمان از خدمات این موزه نیز بهره‌مند شود.

این موزه در خیابان جنت که یکی از بازارهای معروف و پرجمعیت مشهد است، با وسعت ۳۵۰ مترمربع و با قابلیت پذیرش حداکثر ۶۰ نفر واقع شده است.

منبع:ایسنا

مشهد همچنین میزبان موزه‌های متنوع و فراوانی است که از جمله آن‌ها می‌توان به «موزه وقف مشهد»، «موزه علوم و تاریخ طبیعی خراسان رضوی» و «موزه علمی آثار و اسناد مکتوب مشهد» اشاره کرد.

موزه وقف مشهد

نخستین موزه و کتابخانه تخصصی وقف خراسان رضوی به همت اداره‌کل اوقاف و امور خیریه استان در شهریورماه سال ۱۳۷۹ تأسیس و افتتاح شده است. این موزه در بخشی از ساختمان اصلی اداره‌کل اوقاف و امور خیریه به مساحت ۶۲۰ متر مربع ایجاد شده و شامل ۵۰۰ متر موزه و ۱۲۰ متر کتابخانه تخصصی است.

این موزه با هدف احیاء و ترویج سنت حسنه وقف، حفظ و نگهداری و معرفی آثار وقفی چندصدساله‌ تاریخی و فرهنگی واقفان خیراندیش و علاقه‌مندان به اهل بیت(ع) شکل گرفته است. در این موزه آثاری از امام‌زاده‌ محمدعابد کاخک گناباد، امام‌زاده ابراهیم قوچان و … به نمایش گذاشته شده است.

از جمله این آثار می‌توان اسناد، وقف‌نامه‌ها، شمع‌دان، وسایل روشنایی، وسایل پخت‌وپز، کتیبه‌های سنگی حاوی متن وقف‌نامه، آب‌خوری، آفتابه و لگن و وسایل عزاداری را نام برد. کتابخانه تخصصی وقف نیز ایجاد شد تا کتب مرتبط با این حوزه و نسخ خطی و قرآنی در آن نگهداری و به نمایش گذاشته شود.

علاوه بر این‌ها، موزه وقف مشهد مجهز به کارگاه مرمت و بازسازی آثار تاریخی است که در آن سالنی به فرصت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه بخش وقف اختصاص داده شده است. این موزه در دی‌ ماه ۱۳۷۹ مجوز رسمی و پروانه بهره‌برداری از اداره‌کل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور دریافت کرده است.

موزه علوم و تاریخ طبیعی خراسان رضوی

شهر مقدس مشهد به منظور تأمین هدف فرهنگی، هنری، اجتماعی و انتظارات علمی شهروندان، زائران، دانش‌آموزان و دانش‌پژوهان به اماکن علمی تفریحی نیازمند است. در راستای تحقق این رسالت علمی- فرهنگی، مجموعه‌ای با عنوان «موزه علوم و تاریخ طبیعی» فعالیت خود را از سال ۱۳۷۷ با همت مسئولان سازمان آموزش‌وپرورش خراسان رضوی در بخش‌های متعدد علمی واقع در مرکز تربیت معلم شهید بهشتی آغاز کرد.

هدف در این مجموعه‌ فرهنگی آموزش و ارتقاء اطلاعات عمومی بازدیدکنندگان است. تفاوت و امتیاز این مجموعه با اماکن مشابه، نوع تدریس و آموزش علمی هر بخش به شمار می‌رود که با همکاری کارشناسان متخصص انجام می‌شود و خوشبختانه این روش استقبال بسیاری نیز در پی داشته است.

تعدادی از علاقه‌مندان با اهداء نمونه‌های ارزشمندی به این مجموعه سهم بزرگی در خدمت به فرهنگ ملی داشته و به نوعی از خود یادگاری ماندنی برای نسل‌های بعد به جای گذاشته‌اند. این موزه را شرکت دانش‌بنیان آوین سرگرمی توسعه داده است.

بازدید از این موزه با معرفی علوم مختلف در آن، یک اردوی علمی و تفریحی جذاب برای کودکان و دانش‌آموزان محسوب می‌شود. کارشناسان مجرب و متخصص این موزه متناسب با سن مخاطبان، آموزش و معرفی بخش‌های موزه را انجام می‌دهند و با استفاده از بسته‌های آموزشی و مشاوره‌ای، برگزاری جشنواره‌ها و مسابقات علمی و خانوادگی، اکران فیلم‌های سه ‌بعدی علمی ویژه مدارس و عرضه محصولات علمی در حوزه هوا و فضا، نجوم، مهندسی، فیزیک، نانوتکنولوژی، این موزه را به صورت پارک علمی تفریحی سرزمین دانایی درآورده‌اند.

این موزه همچنین بخش‌های از جمله «حیات وحش»، «جانورشناسی»، «گیاه‌شناسی»، «زمین‌شناسی»، «حماسه ایثار»، «جغرافیا»، «مردم‌شناسی»، «ریاضی‌سرا»، «فیزیک‌سرا»، «افلاک‌نما»، «سینمای سه بعدی»، «نانوتکنولوژی» و «مهندسی هوا و فضا» را شامل می‌شود. در این بخش‌ها بازدید کنندگان می‌توانند با انواع جانواران، گیاهان، کانی‌ها و سنگ‌ها و … آشنا شوند.

موزه علمی آثار و اسناد مکتوب مشهد

موزه اسناد و آثار مکتوب به همت اداره‌کل آموزش‌وپرورش خراسان رضوی (ناحیه ۳) راه‌اندازی شده است. در این موزه اسناد و آثار مکتوب آموزش‌وپرورش خراسان رضوی به نمایش گذاشته شده است.

این موزه به نوعی یک کارگاه آموزشی برای دانش‌آموزان محسوب می‌شود و تلفیق و تحلیل تئوری‌های کلاس درس با آنچه در این موزه به نمایش درآمده از نکات قابل توجه در راه‌اندازی موزه اسناد به شمار می‌رود.

ساختمان این موزه متعلق به مرحوم خراطیان بوده که به آموزش‌وپرورش اهدا شده است. تعدادی از آثار نمایش‌ داده ‌شده در این موزه اهدایی هستند. از اهداف این موزه، توسعه و گسترش آن در آینده و جمع‌آوری دیگر اسناد و مدارک در سطح آموزش‌وپرورش استان و نمایش آن‌ها در این موزه است.

منبع:

پهلوان، مهرآسا؛ ۱۳۹۸؛ کتاب موزه‌ها و مجموعه‌داران خراسان رضوی؛ انتشارات درج سخن

منبع:ایسنا