شهر تاریخی نائین در فاصله ۱۴۰ كیلومتری شرق اصفهان واقع شده و از غرب با شهرستان اصفهان، از شمال با شهرستان اردستان، از جنوب با شهرستان اردكان از توابع استان یزد و از شرق با شهرستان خور و بیابانك هم مرز است.

پیشینه تاریخی نائین

در مورد وجه تسمی‍ه نائین نظرات و روایات متعددی در کتب مختلف بیان شده که از آن جمله در روایات آمده است که در عصر باستان، گروهی از مردمان فلات مرکزی ایران به این شهرستان مهاجرت كرده و آیین جدیدی (زرتشتی) داشته‌اند، لذا در کتب تاریخی به مردم نوآیین معروف شده و به تدریج نوآیین به نائین تبدیل شده است و یا در منابع دیگر ذكر شده كه نائین در كنار دریاچه‌ای بزرگ (باقی‌مانده از دوران بارندگی در بیش از۱۵ هزارسال قبل) قرار داشته (كه نشانه‌های آن را هنوز در كویر مركزی ایران می‌توان یافت) و در ساحل آن نیزارهای متعددی وجود داشته، به همین دلیل این منطقه نِيْ خوانده شده و به تدریج این نام در زبان عامیانه به نائین تبدیل شده است، به گونه‌ای که امروزه در سی كیلومتری شمال این شهرستان نیز روستایی به نام نیستانك وجود دارد که احتمالا نام آن برگرفته شده از نیزارهای دریاچه باستانی کویر مرکزی ایران است. البته نباید فراموش کرد که ریشه بسیاری از این تعابیر برگرفته شده از تواریخ شفاهی است که سینه به سینه در میان مردمان انتقال یافته و مستندات چندانی مبتنی بر یقین علمی در مورد آنها وجود ندارد.

آثار تاریخی نائین

شهرستان نائین براساس شواهد تاریخی یكی از کهن‌ترین مراکز تمدنی ایران زمین به‌شمار می‌رود به گونه‌ای که بر اساس شواهد و آثار تاریخی بر جای مانده در جای جای این شهرستان، نشانه‌های از دوران ماقبل تاریخ  وجود دارد که از آن جمله می‌توان به کشف سنگ نگاره‌های پیش از تاریخ در ۳۰ كیلومتری شمال این شهرستان اشاره کرد.

در جستجو برای یافتن تاریخی دقیق‌تر از پیشینه تاریخی نائین به‌محوطه باستانیقلعه‌دار باقی مانده از دوران هخامنشیان می‌رسیم که در ۳۰ کیلومتری شهر نائين و در مجاورت  جاده  ورزنه و روستای قلعه‌دار واقع شده، این مجموعه در سال ۱۳۸۴ از سوی اداره‌کل ميراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اصفهان مورد مطالعه و شناسایی قرار گرفت.

همچنین از جمله قديمی‌ترين آثار تاریخی به جای مانده در شهر نائين می‌توان به بنای باستانی نارين قلعه اشاره کرد كه متعلق به دوران پارت‌ها بوده و به‌عنوان دژ يا كهندژ شهر در مرکز بافت تاريخی نائين همچنان خودنمايی می‌كند.

در شهر تاریخی نائین جدای از آثار یاد شده، آثار متعددی از دوران ساسانی و سپس سده‌های اولیه اسلامی و دوران بعد همچون آل بویه، سلاجقه، دوران ایلخانی، صفوی، قاجار و حتی تا دوران معاصر در یکصد سال اخیر وجود دارد که نقش مهمی در رونق ‌شکوفایی این شهر تاریخی به‌ویژه از منظر گردشگری ایفا می‌کند.

شهرهای مختلف شهرستان نائین دارای بافت تاریخی منسجم ‌ارزشمندی است که از آن جمله  می‌توان به بافت تاريخی شهرهای نايين، محمديه، بافران و انارک اشاره کرد، با توجه به قدمت بالای بافت‌های تاریخی این شهرها، هر کدام می‌تواند به بستر مناسبی برای شناخت حیات اجتماعی مردمان این مناطق بدل شود. به ویژه شهر نائین که بافت تاریخی آن در حقیقت دارای عناصر ارزشمندی از دوران پیش از اسلام تا دوران معاصر است.

جلوگیری از ۲۱ مورد ساخت و ساز غیرقانونی در بافت نائین در طول سال۱۳۹۹

بررسی‌های کارشناسی حاکی است که در حال حاضر تعداد بناهای تاريخی شناسايی شده در شهرستان نائین در سه بخش باارزش، ميان ارزش و كم‌ارزش به بیش از ۱۲۰۰ بنا می‌رسد، با تلاش‌های صورت گرفته تاكنون ۸۳ اثر تاریخی این شهرستان در فهرست آثار ملی ايران به ثبت رسيده است.

بدیهی است وجود بافت تاریخی غنی با پیشینه تاریخی ارزشمند و همچنین وجود آثار تاریخی با ارزش، حفاظت و حراست ویژه‌ای را می‌طلبد تا از هرگونه اقدامی که اصالت و اهمیت آن را تحت تاثیر قرار دهد جلوگیری به‌عمل آید. بنابراین و طبق آئین‌نامه‌ها، ضوابط و قوانین وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و مواد قانونی مرتبط در قانون مجازات اسلامی، هرگونه ساخت و ساز در بافت‌ها و حرایم آثار تاریخی باید با مجوز و هماهنگی این وزارتخانه انجام شود.

بر این اساس از ابتدای سال ۹۹ در بازدیدهای انجام شده از سوی کارشناسان این اداره و نیروهای یگان حفاظت از ۲۱ مورد ساخت و سازهای غیرمجاز و ناهمگون در بافت تاریخی شهرستان نائین جلوگیری به‌عمل آمد. این اقدام‌ها شامل جلوگیری از ساخت و سازهای بدون پروانه ساخت، اجرای نمای بیرونی ناهمگون با بافت تاریخی، ارتفاع غیرمجاز ساختمان و تجاوز به حریم آثار تاریخی است، با این وصف با توجه به اهمیت موضوع از دو مورد ساخت و ساز غیرقانونی با هماهنگی نیروهای انتظامی جلوگیری به‌عمل آمده است.

منبع:میراث آریا