با گذشت بیش از یک سال و سه ماه از وقوع آتش‌سوزی گسترده در کلیسای نوتردام پاریس، فرآیند بازسازی این بنای تاریخی در بخش‌های مختلف پیشرفت خوبی داشته است.
به گزارش روزنامه هنر، پس از آن که ۱۵ ماه بحث و گفتگو درباره کلیسای نوتردام به این منتهی شد که سقف و مناره بنا درست به همان شکلی که قبل از آتش‌سوزی ۱۵ آوریل ۲۰۱۹ بود، بازسازی شود، حالا مسیر بازسازی این کلیسا از همیشه روشن‌تر است. امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه پیشنهاد داده بود یک مناره با طراحی مدرن جایگزین نمونه قبلی شود اما این پیشنهاد رد شد.
این تصمیم برای منشور بین‌المللی حفاظت و مرمت بناها و محوطه‌های تاریخی ایکوموس، کنوانسیون میراث جهانی و فیلیپ ویلنوو (Philippe Villeneuve) معمار ارشد کلیسای نوتردام یک برد محسوب می‌شود. اوژن ویوله لودوک سرمعمار پروژه بازسازی قبلی این بنای تاریخی نیز اگر بود این تصمیم را تایید می‌کرد. وی ۱۶۰ سال پیش در این باره گفت: هنرمند باید کاملا خودش را کنار بگذارد، سلیقه و غرایز خود را فراموش کند؛ زیرا اینجا هدف خلق هنر جدید نیست. هدف تبعیت از هنر دوره‌ای است که دیگر وجود ندارد.
در ادامه به پیشرفت‌ها در فرآیند بازسازی این بنا نگاهی می‌اندازیم.
جداسازی داربست
فرآیند دشوار جداسازی داربست فولادی ۲۵۰ تنی که قبل از آتش‌سوزی برای بازسازی مناره کلیسا زده شده بود به دلیل شیوع کرونا و اجرای مقررات قرنطینه خانگی چندین ماه به حال تعلیق درآمد اما از اوایل ماه ژوئن از سر گرفته شد. یک تاور کِرین باید در کنار بنا سوار می‌شد تا کارگران به کمک آن بتوانند با طناب وارد داربست‌ها شده و لوله‌ها را از هم جدا کنند. این کار به صورت تدریجی از بالا و میانه آغاز می‌شود تا تعادل این گره فلزی حجیم بهم نریزد. کار جداسازی داربست‌های درهم تنیده به صورت شبانه روزی در جریان است و قرار است تا اکتبر ۲۰۲۰ (مهر-آبان ۹۹) به اتمام برسد.
پاکسازی آوار
اگرچه شبستان اصلی کلیسا و محل استقرار سرایندگان آوازهای مذهبی از آوار پاکسازی شده اما هنوز خرده سنگ‌هایی از قوس‌های بنا به پایین می‌لغزد بنابراین تورهای ایمنی در محل قرار داده شده‌اند که تنها پس از آغاز بازسازی، برداشته خواهند شد.
یک سقف کشویی موقت بر روی شبستان و محل استقرار سرایندگان زده شده تا کارگران بتوانند بدون این که روی طاق‌ها پا بگذارند، در این بخش رفت‌وآمد کنند. آوار و تیرهای سوخته در حال تخلیه هستند؛ دو سوم طاق‌های جایگاه سرایندگان پاکسازی شده و کار بر فراز شبستان آغاز شده است. این عملیات نیز تا ماه سپتامبر (شهریور-مهر) یا اکتبر (مهر-آبان ۹۹) تکمیل می‌شود.
بازسازی طاق‌ها
آنطور که از بررسی نزدیک طاق‌های کلیسای نوتردام برمی‌آید، آتش به عمق ۲ سانتیمتری سازه آهنی ۱۵ سانتیمتری این بنا نفود کرده است. اگرچه این امر تهدیدی برای ثبات کلی طاق‌ها نیست اما آنها را به یک مستحکم‌سازی و تقویت اساسی نیازمند می‌کند. باید لایه‌هایی از مواد تقویت شده با فیبر روی این سطوح سنگی کشیده شود تا تحکیم شده و همزمان انعطاف خود را حفظ کنند. در اثر آتش‌سوزی پنج شکست و رخنه در طاق بندی این کلیسا به وجود آمده که اول از هر چیز باید پر شوند سپس داربست‌هایی در داخل بنا زده خواهد شد تا اجازه دسترسی به زیر این طاق‌ها را بدهد.
طاق‌های گذرگاه طاقدار کلیسا که در اثر آتش‌سوزی تماما فرو ریخته‌اند، نیز پس از پایان کار ساخت مناره جدید، بازسازی خواهند شد. کل فرآیند بازسازی قرار است تا سال ۲۰۲۴ تمام شود.
بازسازی طاق‌های جناقی
هر سه طاق جناقی واقع در شمال، جنوب و نمای خارجی کلیسا در حال حاضر بر سازه‌های موقت تکیه دارند و باید از هم باز شده و تا حد ممکن با استفاده از مواد اورجینال بازسازی شوند.
بازسازی سقف و مناره
با سفارش کمیسیون ملی میراث و معماری فرانسه، سقف و مناره کلیسای نوتردام طبق طرح اصلی بازسازی خواهد شد. سقف‌های این کلیسا که چارچوب الواری دارند، آنقدر استثنایی و منحصر به فرد هستند که در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو قرار گرفته‌اند. روش‌های به کار رفته در ساخت این سقف‌های پیچیده به دوره قرون وسطی برمی‌گردد. به علاوه، پائولو ونوچی (Paolo Vannucci) از دانشگاه ورسای نیز به تازگی ساختار اورجینال سقف نوتردام را به صورت جامع و جزئی مورد مطالعه قرار داده و ساختار آن را شفاف‌سازی و محاسبه کرده بود.
سقف بالای شبستان و جایگاه سرایندگان کلیسا درست مثل گذشته با استفاده از تنه بلوط‌های تازه کشت شده که با دست بریده می‌شوند، ساخته خواهد شد. سازه‌های چوبی که در نسخه اولیه بنا بر فراز گذرگاه طاقدار قرار داشته و در مناره به کار رفته بودند به سبک ویوله لودوک با چوب خشک شده ماشینی بازسازی می‌شوند. پس از بازسازی مناره، مجسمه‌های قدیسان که خوشبختانه چند روز پیش از وقوع آتش‌سوزی جمع‌آوری شده بودند، در جای خود قرار می‌گیرند.
عموما سقف بناهای مهمی چون کلیسای نوتردام با سرب پوشانده می‌شد زیرا سرب یک ماده خالص بود که ضمن تضمین دوام، با وزن خود به حفظ تعادل سازه کمک می‌کرد. با این حال از آنجایی که بعد از ماجرای آتش‌سوزی بحث و مناقشاتی درباره احتمال بروز آلودگی سربی ایجاد شد، هنوز تصمیم نهایی درباره پوشش سقف کلیسا گرفته نشده است. اگرچه به دلیل فروریختن و ذوب کاشی‌های سربی، نشانه‌هایی از آلودگی در محیط پیرامون کلیسا پیدا شد اما با وجود دود غلیظ ناشی از آتش‌سوزی، اثری از این آلودگی در خارج از محوطه مشاهده نشد.
این مساله با رفتار سرب همخوانی دارد. این فلز در اثر حرارت پایین ذوب شده اما تنها در دمای ۱.۷۵۰ درجه سانتیگراد بخار می‌شود که در آتش‌سوزی ماه آوریل حرارت به این حد نرسید. به علاوه، وقتی صفحات سربی در جای خود قرار می‌گیرند، در زمانی کوتاه زنگاری رویشان را می‌پوشاند که جلوی انتشار ذرات را می‌گیرد. در حالی که در برخی از بازسازی‌های دیگر از موادی چون مس و روی به عنوان پوشش به کار رفته است اما در تناسب با سنت، باید باز هم با یک ماده خالص پوشانده شود، البته در صورتی که آزمایشات علمی پایین بودن خطر استفاده از سرب را تایید کند.
تغییر طراحی میدان کلیسا
بازسازی کلیسای نوتردام همچنین شامل تغییر در طراحی ایوان جلویی آن است، میدانی که در برابر نمای خارجی این کلیسا قرار دارد و در حوزه استحفاظی شهر پاریس جای می‌گیرد. احتمالا برای تغییر در طراحی این میدان یک رقابت برگزار خواهد شد اما هنوز اعلام نشده است. این رقابت همانطور که مکرون برای مناره کلیسا خواسته بود، فضا را برای مدرن‌سازی بنا فراهم می‌کند.
۱۵ آوریل سال ۲۰۱۹ (۲۶ فروردین ۹۸) آتشی مهیب در کلیسای نوتردام پا گرفت و مناره و سقف آن را خراب کرد. داربست‌هایی هم که در آن زمان برای بازسازی مناره قدیمی این بنا برپا شده بود در آتش سوخته و درهم‌تنیده شدند. با گذشت یک سال از آتش‌سوزی کلیسای نوتردام، کار بازسازی این شاهکار معماری گوتیک با جداسازی داربست‌های آسیب‌دیده در آتش، از روز ۲۰ خرداد آغاز شد.
امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه پس از وقوع آتش‌سوزی سال گذشته وعده بازسازی این بنا ظرف مدت ۵ سال را داد. مسئولان نوتردام نیز امیدوارند درهای این کلیسا تا سال ۲۰۲۴، که پاریس قرار است میزبان مسابقات المپیک باشد، به روزی گردشگران باز شود.
منبع:ایرنا