بقعه «امامزاده سید صلاح الدین محمد(ع)» مربوط به دوران سلجوقی – ایلخانی است و از نظر سبک معماری، به بنای دانیال نبی در شهرستان شوش از استان خوزستان شبیه است و از گچ و آجر ساخته شده و دارای گنبد دوپوش و نیم کروی داخلی است که در جنوب این امامزاده و در روستای جابر انصار، امامزاده پیرمحمد واقع شده است.

امامزاده «سید محمد کوه نشین» همراه با برادر بزرگوارش امامزاده سید احمد کوه نشین از نوادگان امام موسی کاظم (ع) از امامزاده هایی هستند که به فاصله یک کیلومتری از هم در شرق روستای سراب نقل در کله باد کبیرکوه شهرستان آبدانان قرار دارند.

امامزاده سید محمد و سید احمد کوه نشین به فاصله حدود صد کیلومتر از شهرستان آبدانان قرار دارند که تا چندسال قبل فقط از طرف ماژین دره شهر راه ارتباطی مناسب به این دو امامزاده وجود داشته است که در سال ۸۹ با احداث جاده مناسب، راه دسترسی به آن از آبدانان – سرابباغ – گل گل و سراب نقل و جاده کوهستانی مواز می باشد که علت معروفیت آن ها به دلیل زندگی این امامزادگان بزرگوار در بالای کوه برای مبارزه با خلفای عباسی بوده است.

امامزاده «شاه احمد» در روستای هلیوه آبدانان در فاصله‌ای چند کیلومتری از این دو امامزاده بزرگوار به عنوان اماکنی مذهبی و میعادگاهی برای عاشقان و ارادتمندان به ذریه پاک رسول الله است.

اماکن تاریخی

قلعه باستانی «پشت قلعه» در چهار کیلومتری جنوب شهر آبدانان قرار دارد و از قسمت هایی مانند در ورودی، بارو، برج ها، شاه نشین و تونل انتقال آب ساخته شده است که مصالح به کار برده شده در این بنا ملات، گچ نیمکوب و سنگ است.

مساحت این بنا حدود هفت هزار متر مربع است و باروی بیضی شکل قلعه دورتادور قلعه فرا گرفته و در قسمتهایی از بین رفته و در سالم ترین جاها ارتفاعی حدود ۴ متر دارد که این دیوار دارای قطری متغیر و بین ۹۰ تا ۱۳۰ سانتی متر است.

این قلعه با توجه به عواملی مانند مصالح بکار برده شده در ساخت آن، نحوه اجرای طاق ها، مطالعه و بررسی سفال های سطحی، پلان و نقشه تپه و مقایسه با سایر آثار دوران ساسانی، متعلق به دوران ساسانی است که در دوران اسلامی هم به حیات خود ادامه داده است.

قلعه «هزاردر» نیز یکی از قلعه های باستانی مهم در آبدانان می باشد که نسبت به دیگر آثار تاریخی سالم تر بوده و متعلق به دوران ساسانی است.

قلعه باستانی هزاردر از هزار و چهارصد سال پیش و در عصر ساسانی تا اوایل دوره اسلام دارای حیات بوده و از شاخصه های معماری این بنا می توان به داشتن دالان های بلند، اتاق های کوچک اطراف دالان ها، بادگیر و نورگیر برای خنک کردن قلعه و راهرو های متعدد اشاره کرد و داشتن درب و پنجره و طاقچه های فراوان در فرهنگ عام، نام هزادر را برای آن شایسته ساخته است.

این قلعه تدافعی بوده و کاربرد امارتی و نظامی داشته و با یک هزار و ۸۰۰ متر مربع با مصالحی همچون سنگ، قلوه سنگ و گچ نیمکوب ساخته شده است.

جولیان

«جولیان» با نام محلی « ژیلیو » در دامنه کبیرکوه و روستای چم کبود از توابع شهرستان آبدانان با قدمتی بیش از ۱۵۰۰ سال، سندی بر قدمت تاریخی شهرستان آبدانان است.

این شهر تاریخی در قسمت شمالی روستای چم‌کبود به فاصله سه کیلومتری از این روستا با جاده دسترسی بین مزارع و یکی از مشخصه های اصلی معماری ایران باستان در این منطقه می باشد.

جولیان به معنی خانه زندگی و آب به عنوان یکی از عناصر مقدس و مورد نیاز مردم زاگرس میانی از جمله مردم شهر جولیان بوده و در زمان های نسبتاً دور، جولیان با « نخجیر کول رو » یکی از کشتارگاه های تاریخی خسروان، شاهان و امرای عهد ساسانی در ارتباط بوده و بر دشت و زمین های زراعی روستای چم کبود که یکی از حاصلخیزترین اراضی این دیار بوده، اشراف کامل داشته است.

شهر تاریخی جولیان یکی از مراکز حوضه زاگرس و ارتباط دهنده ماسبذان که یکی از ایالت های سیمره بوده است با شهرهای سرابباغ و مناطق دهلران و حوضه کرخه در خوزستان بوده است.

در این شهر تاریخی به وسیله‌ی  لوله های سفالی، آب چشمه مجاور مه کوله (ماه کوله ) را به یک منبع آب کوچک در داخل شهر هدایت می کرده اند که احتمالاً علت نامگذاری این شهر بنام جولیان، همان جوی و خانه بوده است.

شهر تاریخی جولیان متعلق به عصر ساسانیان با قدمتی بیش از ۱۵۰۰ سال و پنج هزار نفر جمعیت داشته است که در آن زمان شهری با موقعیت استراتژی برای شاهان ساسانی بوده است.

بقایای قلعه جولیان هم در این شهر تاریخی وجود دارد که در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.

شهر تاریخی «چورَه»  در ارتفاعات دینارکوه و به فاصله چهل کیلومتری از مرکز شهر آبدانان در کنار دره ای به نام کول امّار(انبار) به مساحت ۱۸۰۰ متر مربع قرار دارد. این شهر در رأس ارتفاعات دینارکوه، مشرف بر راه های دینارکوه مسیر آبدانان به دهلران قرار دارد که از اهمیت فراوانی برای کاروان ها برخوردار بوده است و راه های ارتباطی در این مسیر وجود داشته است.

قبرستان این شهر نیز از دوران تاریخی بهره مند است و از چشمه ای در فاصله ۷۰۰ متری شمال این شهر برای تأمین آب آشامیدنی مردم این شهر استفاده می شده است.

مقبره سنگی که در شهر مورموری شهرستان آبدانان وجود دارد، حکایت از سکونت و زندگی در بیش از هزار و هشتصد ساله در این شهر را دارد.

«‌سنگ سیلا» در یک کیلومتری جنوب شهر فعلی مورموری با فاصله ۵۵ کیلومتری از مرکز آبدانان قرار دارد .

این مقبره در دل صخره های رسوبی (تُووِر) آن منطقه با در ورودی مربع شکلی نمایان است که ارتفاع دهانه مقبره سنگی سنگ سیلا، بیش از ۲ متر و ۵۰ سانتی متر و رو به جنوب غربی بطرف غروب خورشید می باشد. درون این مقبره، صیقلی و دارای یک برآمدگی تراش خورده برای خوابانیدن اجساد و یک طاقچه کوچک به ارتفاع ۲۰ در ۱۰ سانتی متر برای روشن کردن شمع یا هر وسیله دیگر قابل رؤیت است. این مقبره سنگی مربوط به عصر ساسانیان و اقوام ایرانی ساکن در شهر مورموری می باشد که نوع کفن و دفن آئین های مختلف ایرانی( سوشیانس = اعتقاد به آخرت ) حکایت دارد .

دریاچه‌ی دوقلو

در ۲۵ کیلومتری شهر آبدانان و در فاصله ۸ کیلومتری سرابباغ و در حاشیه غربی روستای سیاه گاو دو دریاچه طبیعی و زیبا به وسیله کانالی طبیعی به عرض حدود ۲ متر و عمق ۱ متر و به طول تقریبی ۹ متر به هم مرتبط هستند که همگان آن را به آکواریومی طبیعی و نعمتی خدادادی و بی نظیر می دانند و در دنیا نظیر آن مشاهده نشده و تنها دریاچه دو قلوی طبیعی در دنیاست.

این دریاچه های بیضی شکل با پوشش گیاهی مناسب در فصل بهار دارای آبی زلال می باشند که اطراف دریاچه ها را دشتها و کوههای نسبتا مرتفع فرا گرفته است و جلوه های طبیعی بهاری و پاییزی این مکان جذاب و دیدنی است. گلزارهای حاشیه دریاچه و پرندگانی که برای آب خوردن به این نعمت خدادادی می آیند، گردشگاه جالبی را به وجود آورده است. وسعت دریاچه دوقلوی سیاه گاو تقریباً سه هکتار است و سرابهای مذکور بصورت جوشان از سازندهای گچساران سرچشمه می گیرند و این مکان در فصول بهار و پاییز پذیرای خیل عظیمی از گردشگران و بازدیدکنندگان می باشد.

همچنین در ۲۵ کیلومتری شهر آبدانان کوه دینارکوه با مناظر زیبای درختان بلوط و طبیعتی وصف انگیز قرار گرفته که بازدید آن در فصل بهار به گردشگران و مسافران نوروزی پیشنهاد می شود. پوشش گیاهی و وجود چشمه هایی در فصل بهار زیبایی این طبیعت را دوچندان می‌کند.

غار طبیعی «مژاره»

غار طبیعی «مژاره»  در فاصله ۲۵ کیلومتری دامنه کبیرکوه و در قسمت شرق شهرستان آبدانان مکانی کاملاً بکر و زیبا برای حضور گردشگران می باشد.

این غار با عمق و طول بیش از ۲۵ متر و ارتفاع دهانه غار ۵/۳ متر با دیواره های گچی و قندیل های آهکی و گچی با ۳ حوضچه آب به مساحت ۲۱، ۱۸ و ۳۰ متر مربع می باشند. بواسطه دشت مژاره در پایین دست کبیرکوه، این غار بنام غار مژاره نام گرفته است اما در واقع نام این غار، کول هما می باشد که قدمت این غار به دوران دوم و سوم زمین شناسی بر می گردد و از نوع زمین های جوان بشمار می آید که در ارتفاع بیش از هزار متری از سطح دریا در ارتفاعات کبیرکوه آبدانان جلوه زیبایی به این منطقه داده است.

کموتَر لُو

غار طبیعی کبوتر یا به زبان محلی “کموتَر لُو” مأمنی برای کبوتران منطقه در دل دینارکوه آبدانان، این روزهای بهاری شاهد حضور دسته ای و فوج فوج کبوتران در این محل می باشد. به یقین می توان گفت هر آنکه از این مسیر گذر کند بی شک در کنار این غار توقفی نموده و این اثر طبیعی خداوندی را تحسین می نماید. این غار طبیعی دارای دهانه ۱۰ متر، عمق ۲۰ متر بصورت عمودی و بیش از ۳۰۰ متر عمق افقی می باشد که در این فصل از سال کبوتران به صورت دسته ای در این محل دیده می شوند و لانه ای مناسب برای آنان است.

آبشار ماهوته

آبشار زیبای ماهوته در روستای ماهوته از توابع بخش مرکزی شهرستان آبدانان با ارتفاع حدود پنج متر و آثار دیدنی و گردشگری بسیاری در آبدانان وجود دارد که آماده پذیرایی از گردشگران نوروزی است.

منبع:ایسنا