جهله‌کشی و کندرکشی میراثی به درازای قصه‌های جنوب
تاریخ و روزگار مردم جنوب با قصه‌ها آیین‌ها و افسانه‌های فراوانی گره خورده است؛ رسوم و داستان‌هایی که هنوز برخی از آنها زندهاند. مانند «جهله‌کشی» و «کندرکشی» که البته سال‌هاست در قالب مسابقاتی شاد و سرگرم‌کننده به حیات‌شان ادامه می‌دهند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، قصه‌های جنوب عمری به درازای تاریخ این خطه دارند. از افسانه‌ها و قصه‌های بومی تا رسوم و آیین‌هایی که هنوز هم زندهاند تا یا گواهی بر تاریخ و سنت‌های کهن آن باشند. «جهله‌کشی» و «کندرکشی» از آن دست آیین‌هایی هستند که شاید دیگر سال‌هاست به صورت مسابقه در بندرعباس اجرا می‌شوند اما تا سال‌های پیش، روش‌هایی برای گذران زندگی مردم خطه جنوب ایران بودند.
جهله‌کشی و کـَندرکشی که امروز به عنوان یک مسابقه شاد و سرگرم کننده در بندرعباس اجرا می‌شود بخشی از همان تاریخ مردم این جغرافیاست که با اجرای آن و دعوت از همه مردم سعی در زنده نگاه داشتن آن دارند. اما ماجرای این دو آیین کهن چیست؟
کندرهایی برای حمل ماهی
جهله و کَندر هر دو وسیله های پر کاربرد و ضروری بودند که به معیشت مردم وابسته بود. کـَندر در گذشته‌های نه‌چندان دور، وسیله‌ای برای حمل و جا‌به‌جایی ماهی بود که با یک چوب بلند که دو سر آن سبدهایی با برگ‌های خشک شده درخت خرما آویزان بود (ترازو شکل) مورد استفاده قرار می‌گرفت.
حالا سال‌هاست آیین‌های جهله کشی و کـَندر کشی در بندرعباس هر ساله در فصل زمستان با حضور و شرکت زنان و مردان در هیاهوی جمعیت تماشاگر انجام می‌شود تا جوانترها یادشان نرود که وجب به وجب تاریخ این استان و شهر مملو از ناگفته‌هایی است که باید بیشتر به آن پرداخته شود.
عبدالطیف ضیایی که مسئول برگزاری این مسابقه است، هدف از برگزاری آن را حفظ سنت‌ها و آداب و رسوم محلی و پاسداشت آب و صرفه‌جویی در مصرف آن عنوان کرده و می‌گوید: مسابقه کندرکشی برای مردان به مسافت دو کیلومتر و برای زنان یک کیلومتر در نظر گرفته می‌شود.
رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری بندرعباس هم در گفتگو با ایلنا، هدف از برگزاری مسابقات بومی محلی جهله‌کشی و کندرکشی را نشان دادن سنت قدیمی بندرعباسی و مشقت‌ها و سختی‌های پدران و مادران ما در گذشته برای تأمین آب موردنیاز خود در منزل خوانده و می‌گوید: کندرکشی و جهله‌کشی از آیین‌های سنتی مردم بندرعباس است که در این آیین‌ها و سنت‌ها آداب اجتماعی قدیم مردم بندرعباس قرارگرفته است.
الیاس محسنی ادامه می‌دهد: شهر بندرعباس نیز بر اساس هویت تاریخی و مسائل طبیعی و جغرافیایی با کمبود آب روبه‌رو بوده است و منابع آب محدودی داشته است که باتوجه به چنین شرایطی در گذشته مردم برای تأمین آب به‌وسیله کندر و جهله نیاز خود را تأمین می‌کردند.
تاریخی که محسنی از آن یاد می‌کند مربوط به دوره‌ای است که اغلب ماهیگیران و یا فروشندگان ماهی یا میوه و سبزی از کندر استفاده می‌کردند؛ ساحل‌نشینان ماهیگیر محله‌های پشت شهر و مغ ناخا که از قدیمی‌ترین محلات بندرعباس هستند از کـَندر برای حمل ماهی و یا وسیله‌های دیگری استفاده می‌کردند و حتی برای مسافت‌های نزدیک با آنها آب جا به جا می‌شد.
جهله‌هایی زنانه برای آب
از نکات بسیار مهم این است که این شغل فروش آب در جهله و یا حمل و جا به جایی ماهی برای فروش در طبقه متوسط جامعه رواج داشت و طبقات بلاتر این مشاغل را نداشتند.
جهله هم تا حدی کاربردی شبیه به کندر داشت؛ جهله‌ها بای کوزه‌هایی بودند که از آنها برای حمل، نگهداری و یا گاهی خنک نگه داشتن آب استفاده می‌شد. در دهه‌های گذشته که هنوز در بندرعباس لوله‌کشی آب به خانه‌ها نیامده بود مردم با خرید آب روزگار می‌گذراندند.
افرادی بودند که در وسیله‌های مختلف آب را از برکه، چشمه، گدیر و یا کولغ پر می‌کردند و به مردم در شهر می‌فروختند. نکته مهم در این است که وسیله حمل آب، کاربرد آن را نشان می‌داد مثلا آب شستشو و یا استحمام در وسیله‌های بزرگتر حمل و به خانه‌ها آورده می‌شد، آب آشامیدن اما در جهله حمل می‌شد.
فروش آب آشامیدنی و یا آب جهله شغلی زنانه بود. زنان غالبا سه جهله با خود حمل می‌کردند یکی روی سر که با پارچه یا دستار بر روی سر محکم می‌شد و دو جهله دیگر برای حفظ تعادل با دست گرفته می‌شد.
رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری بندرعباس به ایلنا درباره زنده کردن این سنت‌ها می‌گوید: این کار باعث می‌شود ما از فرهنگ اصیل خود حفاظت کنیم و از طرف دیگر این عمل تأثیر به سزایی در اهمیت موضوع آب به‌عنوان مایه حیات دارد. این رویداد چندین پیام را می‌تواند در بر داشته باشد، که مهم‌ترین آن این است که احیای بازی بومی و محلی را به‌عنوان یک سنت دیرینه مردم بندرعباس زنده کنیم و دیگری اینکه قدر آب را بیشتر بدانیم.
الیاس محسنی با اشاره به اینکه آب امروزه به‌راحتی در دسترس شهروندان قرار دارد و همه در مصرف بهینه آب مسئول هستیم، تصریح می‌کند: با توجه به خشک‌سالی‌های موجود در سال‌های آینده با مشکلاتی مواجه خواهیم شد ولی با فرهنگ‌سازی صحیح می‌توانیم در جهت حفظ و نگه داشت این سرمایه حیاتی کوشا باشیم.
او خاطرنشان می‌کند: برگزارکنندگان این رویداد که اهالی محله پشت شهر بندرعباس هستند و شش سال متوالی با حمایت سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری بندرعباس برگزار می‌شود.
منبع:ایلنا