جای خالی استانداردهای بازدید از آثار تاریخی در ایران
ایام تعطیل نوروز بود و همه آثار تاریخی شلوغ؛ وارد باغ فتح آباد کرمان شدم که دیدم طبقه بالای عمارت مملو از جمعیت است.
دقیق‌تر شدم که آیا درست می‌بینم یا خیر؛ عمارتی قاجاری که از خاک درست شده، آن تعداد پرشمار بازدیدکننده در طبقه دوم؛ مگر می شود؟ اگر سازه عمارت وزن این تعداد انسان را تحمل نکند و ریزش کند چقدر وحشتناک خواهد بود؟
عوامل اجرایی باغ نیز بیشتر درگیر پذیرایی از مشتریان بخش رستوران بودند و هیچ فردی مانع ورود بیشتر افراد به طبقه بالا نمی شد؛ یعنی ماموری در محل ورودی راه پله حضور نداشت که به تعداد مشخصی از افراد اجازه رفتن به طبقه بالا را بدهد.
نتوانستم سکوت کنم، از ورود همراهانم به داخل عمارت جلوگیری کردم و به سمت اتاق مدیریت در گوشه حیاط باغ ثبت ملی فتح آباد رفتم؛ فردی که در اتاق مدیریت حضور داشت با روی خوش پذیرا بود؛ با علامت سئوال و اعتراض پرسیدم چرا فردی را داخل عمارت نگذاشته اند تا به تعداد مشخص، افراد از طبقه بالا دیدن کنند و مشکلی هم پیش نیاید.
فردی که داخل اتاق مدیریت حضور داشت با همان روی خوش، صحبت هایم را شنید، از توضیحاتم که خودم را خبرنگار ایرنا معرفی کردم تشکر و ضمن تاکید بر پیگیری موضوع اعلام کرد که وی متولی بخش خصوصی است که اداره این باغ که متعلق به اوقاف و امور خیریه است را برعهده دارد اما حتما موضوع را پیگیری خواهد کرد.
باغ عمارت فتح‌آباد (بیگلر بیگی) مربوط به دوره قاجار است که در شهر اختیارآباد واقع در شهرستان کرمان – ۲۵ کیلومتری شهر کرمان- قرار دارد؛ این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ به ثبت ملی رسیده است. در این مجموعه علاوه بر عمارت اصلی که با ۲ طبقه در مرکزیت مجموعه و در شمال حوض اصلی قرار گرفته است در سمت غرب عمارت چهار فصل وجود دارد.
از اتاق مدیریت باغ فتح آباد که خارج شدم همچنان داشتم به ازدحام جمعیت در طبقه بالای عمارت نگاه می کردم که ذکر خاطره‌ای از استاد محمدعلی گلابزاده رییس مرکز کرمان شناسی، پژوهشگر و تاریخ نگار که قبلا در مصاحبه ای مطرح کرده بود مرا درگیر کرد؛ وی چنین نقل کرد: مرحوم کیارستمی می گفت در سفر فرانسه بودیم که مطلع شدیم غاری تاریخی و دیدنی در نزدیکی ما قرار دارد؛ قرار بود برویم و آنجا را ببینیم که سه نفر بودیم و اینترنتی بلیت گرفتیم. فردای آن روز یکی از دوستان دیگر آمد و قرار شد ما را همراهی کند که گفتیم اشکال ندارد شما هم بیا، جلو غار بلیت برای شما هم می گیریم. به غار رسیدیم و خواستیم برویم داخل و بلیت برای یک نفر دیگر بگیریم که گفتند: نه، نمی توانید ایشان را ببرید چون به تعداد مشخص بلیت برای بازدید فروخته می شود و یک استاندارد دارد؛ کارشناسان محاسبه کرده اند و گفته اند فقط این تعداد (مثلا چندنفر) بیشتر بازدیدکننده نمی تواند همزمان وارد غار شود و براساس یک استاندارد خاص بلیت فروشی صورت گرفته است زیرا تنفس انسان و آلودگی آن روی غار تاثیر نامناسب می گذارد و لذا تعداد فروش بلیت با حساب و کتاب است.
دوباره به فکر فرو رفتم؛ ما در بحث حفاظت از آثار تاریخی و طبیعی کجاییم؟ بواقع جای استانداردها برای حفاظت از آثار تاریخی در کشور ما کجاست و چرا نباید متولی آثار تاریخی چنین دغدغه هایی داشته باشند؟ همزمان به ازدحام بیش از حد جمعیت در دیگر نقاط و آثار تاریخی کرمان از جمله بازار یا برخی موزه های این شهر فکر کردم که به علت حضور پرشمار مسافران نوروز، حمام گنجعلیخان یا دیگر آثار تاریخی نیز در این ایام درگیر ازدحام بیش از اندازه جمعیت بود.
باتوجه به اهمیت موضوع به سراغ برخی مسئولان میراث فرهنگی استان کرمان رفتیم تا درباره دغدغه های مربوط به حفاظت از آثار تاریخی از این منظر و جزییات مربوط به استانداردهای بازدید از این آثار بیشتر صحبت کنیم.
هنوز در ایران چنین چیزی تعریف نشده
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان در این زمینه توضیح داد: اخیرا مباحثی در ارتباط با استانداردهای میزان پذیرش گردشگر در بناهای تاریخی و اماکن گردشگری در جهان مطرح شده اما هنوز در کشور ما چنین چیزی تعریف نشده است و آیین نامه و دستورالعملی وجود ندارد.
مجتبی شفیعی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: باید مشخص شود در یک بنای تاریخی همزمان چند نفر می توانند حضور پیدا کنند و نیاز است تا بر مبنای علمی یک دستور العمل طراحی و مشخص شود.
وی تاکید کرد: حضور بی‌ضابطه و بیش از اندازه گردشگران قطعا می تواند آسیب هایی به بنا و مکان گردشگری وارد کند و کیفیت بهره گیری گردشگر نیز در بازدید از این اماکن پایین می آید؛ البته در ایام نوروز و شلوغی برنامه ریزی شد تا بازدیدها در استان مدیریت شود.
شفیعی با اشاره به محدودیت گردشگران در ایام کرونا طی ۲ سال اخیر بیان کرد: شاید بتوان با تجربه ای که از برنامه زمان بندی و حضور محدود گردشگران در بناهای تاریخی که در شرایط کرونایی وضع شده بود، به عنوان یک راهکار برای ایامی که شلوغی گردشگران بیشتر می شود، در نظر گرفت.
وی گفت: بلیت فروشی به صورت غیرحضوری و انتخاب زمان بازدید نیز از جمله راهکارهایی است که می توان بازدیدها را در ایام پربازدید و شلوغ از این طریق مدیریت کرد.
معاون میراث فرهنگی استان کرمان ادامه داد: البته در ایام تعطیلات مانند نوروز ممکن است برنامه زمان بندی بر بازدید گردشگران تاثیر منفی بگذارد که باید کار کارشناسی حتما انجام شود.
به گزارش ایرنا صرفنظر از موضوع استانداردها برای بازدید از اماکن تاریخی مشکل دیگری است که قبلا هم رسانه ای شده، آن هم زمان بازدید از موزه ها و اماکن تاریخی و فرهنگی است که بسته به شرایط هر مکان و متناسب با هر فصل سال می تواند شناور باشد؛ به طور مثال در ایام تابستان بهترین زمان بازدید از بعضی مکان ها ساعت های شبانگاه است که متاسفانه بیشتر مکان های تاریخی یا موزه ها تابع یک ساعت مشخص بازدید هستند و شب ها تعطیل.
منبع:ایرنا