آشیانگردی رهیافتی برای تاب‌آوری صنعت گردشگری
یک پژوهشگر حوزه کارآفرینی و کسب کار در تحقیقات و پژوهش‌های خود به این نتیجه رسیده که آشیانگردی به عنوان رهیافت و راه حلی مناسب در راستای تاب آوری صنعت گردشگری ایران محسوب می‌شود و لازم است مورد توجه مسؤولان و متولیان این حوزه قرار گیرد.
برای همه کسانی که اهل گردشگری هستند و به این نوع تفریح علاقه دارند، انتخاب یک مقصد مناسب با صرف هزینه کم همواره مورد توجه قرار داشته است، اما کمتر کسی به این فکر می‌کند که محل زیستن نیز می‌تواند بهترین مقصد گردشگری باشد.
آشیانگردی یا staycation شیوه جدیدی از نوع گردشگری است که تقریبا سروکله آن در همه جایی جهان پیدا شده و درحال توسعه است؛ بر اساس این شیوه محل زندگی افراد از آپارتمان شخصی گرفته تا منزل روستایی، محل کار شخصی و حتی هتل و مسافرخانه نزدیک خانه شما می‌تواند به بهترین و زیباترین مکان گردشگری تبدیل شود.
این شیوه گردشگری مخصوصا از ابتدای شیوع و همه گیری ویروس کرونا در جهان بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت و شرایطی را فراهم کرد تا افراد در قرنطینه و حتی کسانی امکان تردد و عزیمت کردن از شهری به شهر دیگر را ندارند، نیز بتوانند از آشیانگردی به نحو مطلوب بهره مند شوند.
فعال شدن گردش اقتصادی در حوزه کارآفرینی و گردشگری و همچنین احیای امکانات و فرصت‌های مغفول مانده در این حوزه از فوایید دیگر آشیانگردی است.
برای اینکه بدانیم این شیوه گردشگری دقیقا چیست و برای اجرای آن باید چه سازوکارهایی را در نظر گرفت، به سراغ یکی از نخبگان و پژوهشگران کارآفرینی در استان قزوین رفتیم؛ مرضیه بختیاری مدرس، پژوهشگر و کارشناس مباحث کارآفرینی به سوالات خبرنگار ایرنا چنین پاسخ داد:
ایرنا . لطفا در مورد آشیانگردی یا staycation توضیح دهید که دقیقا چیست؟
«Staycation» برگرفته از دو واژۀ stay و cation در زبان انگلیسی است که در فارسی معادل «اقامت» و «تعطیلات» ترجمه می‌شود؛ واقعیت این است هنوز واژه‌ای رسمی از سوی فرهنگستان زبان فارسی برای این مفهوم مشخص نشده است و چندی پیش من با مشارکت همکار و دوست عزیزم خانم سکینه مفخمی دانشجوی کارشناسی ارشد رشته گردشگری در حال انجام پژوهشی در این حوزه هستیم که امیدوارم این پژوهش بتواند بینش‌های جدید و ارزشمندی برای صنعت گردشگری ایجاد کند.
از آنجا که نیاز داشتیم واژه‌ای معادل برای این مفهوم پیدا کنیم، از نظر خبرگان و اساتید این حوزه بهره مند شدیم؛ بنابراین با کمک غلامحسین حسینی نیا رییس دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران بیش از ۲ سال است که گروهی متشکل از مدیران و سرآمد های حوزه مدیریت، کارآفرینی و کسب و کار گرد هم آمده اند.
هدف این نوع گردشگری آشنایی با محیط و فرهنگ پیرامون یک فرد در طول تعطیلات با استفاده از جاذبه‌های گردشگری موجود در محیط زندگی و فعالیت‌های روزمره وی به فعالیت‌های آرامش‌بخش و تفریحی است.
مفاهیمی همچون گردشگری بومی، گردشگری محلی، نزدیک‌گردی، گردشگری نزدیک، مسافرت یک روزۀ داخلی، میهن‌گردی، پیراگردی، گردشگری داخلی، سفرنمایی، خانه‌مانی، حوالی‌گردی و زادگاه گردی پیشنهاد گردید که بنا به نظر ارزشمند پروفسور نظام الدین فقیه و تایید غالب فرهیختگان و پژوهشگران این حوزه واژه آشیانگردی را معادل واژه Staycation در نظر گرفته شد.
آشیانگردی اولین بار در سال ۲۰۰۳ توسط تری مسی به کار برده شد و تعاریف و نام‌های مختلفی برای آن موجود است؛ از جمله تعریف یساویچ در سال ۲۰۱۰ که آن را سفری حداقل با یک اقامت تفریحی شبانه در شعاع ۵۰ مایلی خانه معرفی نمود و البته محل زندگی فرد را نیز شامل می‌شود.
در واقع هدف این نوع گردشگری آشنایی با محیط و فرهنگ پیرامون یک فرد در طول تعطیلات با استفاده از جاذبه‌های گردشگری موجود در محیط زندگی و فعالیت‌های روزمره وی به فعالیت‌های آرامش‌بخش و تفریحی است.
این نوع گردشگری یک مفهوم نسبتاً ناشناخته است و کمتر در تحقیقات و مقالات دانشگاهی دیده شده که می‌توان گفت هنوز وارد ادبیات داخلی کشورمان نشده است.
ایرنا. چرا این مفهوم در ایران مورد غفلت قرار گرفته است؟
این مفهوم در دنیا نسبتا جدید است و شاید با شیوع کرونا و محدودیت های تردد و معاشرت، توجه به آن بیشتر شد.
هر چند اولین مستند خارجی در این حوزه مربوط به حدود ۲۰ سال پیش است؛ اما می‌توان گفت با وجود اینکه این سبک گردشگری مزایای بسیاری به لحاظ اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حتی صرفه زمانی که دارد، هنوز به عنوان یک راهکار و استراتژی در صنعت گردشگری مطرح نشده است.
امید است در آینده نزدیک با توجه به اکوسیستم و موقعیت منطقه ای که در کشور و در استان قزوین وجود دارد، برنامه ریزی‌ها و سیاستگذاری‌های مناسبی در این زمینه صورت گیرد.
ایرنا. این مدل گردشگری و تفریحی چه فوایدی دارد؟
مزیت این مدل گردشگری؛ تفریح و تجدید قوا با صرف زمان و هزینه اندک و با کیفیت مطلوب و آرامش خاطر برای شهروندان و یا به عبارت بهتر برای مشتریان است.
از طرفی این مدل گردشگری با افزایش میزان تقاضا موجب توسعه و رونق صنعت گردشگری و کسب و کارهای وابسته به این صنعت شده و در نهایت اقتصاد گردشگری را پویا می‌کند.
ایرنا. کدام یک از کشورها در مدل آشیانگردی پیشرو هستند؟
کشورهایی مانند فرانسه، اسلوونی، سنگاپور، هنگ‌کنک، هندوستان و چین فعالیت‌هایی در راستای توسعه آشیانگردی داشته‌اند؛ به عنوان مثال دولت فرانسه در شهر پاریس روزهای یکشنبه هتل‌های لاکچری خود را به صورت نیم بها در اختیار افراد بومی قرار می‌دهد و یا دولت اسلوونی با مشاوره کارشناسان و دانشمندان، کوپن‌های اقامتگاهی را معرفی کرد که بر اساس آن، هر شهروند یک کوپن به ارزش ۲۰۰ یورو دریافت کرد و از طریق این طرح، دولت ۳۵۰ میلیون یورو برای آشیانگردی به ساکنان یارانه پرداخت کرد. نتایج اولیه مثبت اعلام شده است. در هفته اول، تقریباً ۱۵ درصد از کوپن‌ها استفاده شد.
نمایندگان صنعت گردشگری اسلوونی از این استراتژی راضی هستند چراکه در شرایط بحران کرونا پیش بینی می شد این صنعت با ۷۰ درصد افت یا ضرر در سال ۲۰۲۰ مواجه شود که با کاربرد این استراتژی این رقم به ۴۰ درصد رسید.
نمونه دیگر، کشور سنگاپور است؛ مردم سنگاپور به شدت به تفریح و مسافرت علاقمندند در شرایط حال حاضر با توجه به بحران کرونا و بسته‌شدن مرزهای بین‌المللی، مردم برای برآوردن نیاز خود به تفریح و گردش این سبک را تجربه کردند؛ در این طرح دولت و جامعه محلی با مشارکت هم موجب رونق و بازگشایی ۶۵ تا ۷۰درصد هتل ها شدند. به علاوه در راستای این طرح ، فعالیت‌های گوناگونی مانند رستوران، کلاس یوگا، برنامه‌های پیوند خانوادگی، شنا، کلاس‌های آشپزی، آبگرم و غیره از جانب هتل‌ها برای خانواده‌ها فراهم گردید.
در هنگ‌کنک نیز دولت با کمک بخش خصوصی بازار تبلیغاتی خود را با ساخت چند فیلم جذاب، آهنگ‌های محبوب و با محوریت شهر و جاذبه‌های دیدنی و معرفی رستوران‌ها و سرآشپزها توانست انگیزۀ گردش‌های محلی و آشیانگردی را ایجاد کند. برای تشویق مردم به گردش محلی، بسته‌های تخفیف و حمایت‌های مالی و ارائۀ کارت‌های اقامت در نظر گرفته شد.
سیاست‌گذاران هندی، ابزارگردشگری مذهبی و دینی را مد قرارداده‌اند. این راهبرد، ریشه در فرهنگ غالب این کشور و تنوع ادیان و مذاهب، مکان‌ها و مراسم و فعالیت‌های مرتبط مانند دوره‌ها، کلاس‌ها و مدارس آموزش علوم مذهبی از جمله یوگا و درمان‌های جسمی و روحی مانند آیورودا (علم زندگی در هند) داشته است؛ در این کشور سرمایۀ فرهنگی، به عنوان بازاری برای نجات کسب وکارهای محلی مورد توجه قرار دارد.
چین نیز در جزیره ماکائو برای مقابله با رکود ناشی از کووید۱۹، کارزار تبلیغاتی وسیع مشتریان محلی را هدف قرار داده است و تبلیغات محلی با محوریت دو نوع گردشگری نوپا، «تعطیلات و غذا» و تجربۀ «غذا و نوشیدنی» که البته بیشتر بر اقامت در هتل‌های محل زندگی افراد تمرکز دارد، را در دستور کار قرار داد.
ایرنا. تاثیر آشیانگردی بر رونق صنعت گردشگری و توسعه کسب و کارهای وابسته به این صنعت چیست و بستر های لازم برای اجرای این مدل گردشگری کدام است؟
لازمه دستیابی به این مزیت در گام اول برنامه ریزی و سیاستگذاری است. به لحاظ تامین سرمایه مشارکت بخش خصوصی و بخش دولتی و تامین مالی جمعی لازمه ی تحقق این مهم است.
علاوه بر آن شناسایی اکوسیستم و جاذبه‌های شهری، ایجاد امکانات تفریحی و رفاهی با الگو برداری از کشورهای توسعه یافته (البته به شرط بومی سازی و متناسب با فرهنگ و عقاید) می‌تواند به تحقق این سبک نوین در گردشگری کمک کند.
ایرنا. کلام آخر شما با مخاطبان ایرنا:
باید در نظر داشت این سبک گردشگری فقط محدود به دروان کرونا نیست بلکه رهیافتی است که می‌تواند در بلند مدت توسعه ی پایدار این صنعت را به همراه داشته باشد. البته در شرایط فعلی راهبردها، آموزش و یادآوری اقدامات بهداشتی به مشتریان از اولویت‌های اساسی است.