روی فرش ایرانی راه بروی، موسیقی غربی گوش نمی‌کنی
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو معتقد است که کسی که روی فرش‌های ایرانی می‌نشیند و راه می‌رود، ناخودآگاه میل به شنیدن سنتور و موسیقی اصیل ایرانی دارد و دیگر میل به گوش‌کردن موسیقی جاز و پاپ غربی نخواهد داشت.
در این مراسم که با اجرای فیروز ناصری‌هرسینی (احیاگر گلیم کرمانشاه) همراه بود، ابتدا بهروز سیف‌اللهی، نماینده تشکل‌های صنایع‌دستی و هنرهای سنتی، در سخنانی اظهار کرد: امیدوارم هنرمندان عرصه صنایع‌دستی بتوانند با فراغ بال و آسودگی خیال مشغول خلق آثار بی‌بدیل باشند که در بهترین موزه‌ها و حراجی‌ها به نمایش دربیاید.
او به آمار شاغلان این عرصه اشاره کرد و افزود: در حال حاضر نزدیک به ۷ میلیون نفر شاغل رسمی و ۱۰ میلیون نفر به‌صورت غیررسمی در این عرصه ارتزاق می‌کنند که متأسفانه هیچ‌گاه کانون توجه یا حتی در حاشیه آن قرار نداشتند. اعضای خانواده صنایع‌دستی همیشه متکی به منابع مالی و سرمایه‌های معنوی خود بوده و به‌سختی خود را سرپا نگه داشته‌اند؛ به‌ویژه در شهرهای دورافتاده که کمترین امکانات را برای کار و تولید دارند و بعد از بیماری همه‌گیر کرونا شاهد ریزش فراگیر آنها بودیم.
سیف‌اللهی به مشکلات معیشتی که برای هنرمندان این عرصه وجود دارد پرداخت و تصریح کرد: نداشتن بیمه تأمین اجتماعی مناسب، مشکلات و موانع موجود در صادرات، تأخیر چهار ساله در حمایت از استادکاران از سال ۱۳۹۶ تاکنون، بی‌توجهی به حوزه فروش و بازاریابی، ضعف در برگزاری نمایشگاه‌ها که موجب هزینه گزاف برای هنرمندان این عرصه می‌شود، پرداخت وام‌های ۶ درصد و ۱۲ درصد که فشار بسیاری به تولیدکنندگان این عرصه وارد آورده، از جمله مشکلات و موانعی است که برای این قشر وجود دارد.
ما در تولید ناخالص ملی هنوز ارزش صنایع‌دستی را درک نکرده‌ایم
او زیباترین ضلع فرهنگ را هنر دانست و در این زمینه افزود: هنر نعمتی خدادادی است که یک طرف آن اندیشه انسان است و اگر هنرمند در راه خیر کوشش کند به سعادت و خیرمندی دست خواهد یافت. هنر زیباترین فصل فرهنگ است و هنرمندان از کشش هنر برای جذب دیگران برای سعادت و نیک‌بختی بهره می‌برند.
منتظری در همین زمینه افزود: جایگاه و منزلت صنایع‌دستی در میان هنرها بسیار ویژه است. زمانی که انسان برای زیست‌بوم خود آثاری را پدید آورد، لباس هنر به تن نداشت؛ اما امروز ارزشمندی صنایع‌دستی و هویت‌بخشی آن را شاهدیم. کارکرد صنایع‌دستی در آداب و رسوم و سنن بسیار مشهود است و مایه آرامش روح و آسایش انسان‌ها است.
او به کارکرد دیگر صنایع‌دستی اشاره کرد و افزود: پیام‌رسانی یکی از کارکردهای ویژه صنایع‌دستی است. هریک از هنرهای ما سفیری فرهنگی و پیامرسان به شمار می‌رود که در هیچ شرایطی از انتقال پیامش دست برنمی‌دارد. تقویت بُعد اقتصادی و معیشتی زندگی از دیگر ویژگی‌های هنرهای سنتی است که می‌تواند ما را از مشکلات عدیده اقتصادی برهاند. ما در تولید ناخالص ملی هنوز ارزش صنایع‌دستی را درک نکرده‌ایم. باید نگاهمان را به عرصه صنایع‌دستی تغییر دهیم.
او به صندوق توسعه ملی و بودجه‌ای که برای سال ۱۴۰۰ برای این حوزه در نظر گرفته شده است، اشاره و خاطرنشان کرد: برای حمایت و صیانت از تولیدات کوچک خانگی، به‌ویژه در روستا که خاستگاه اصلی هنرهای ما را تشکیل می‌دهد، اعتباراتی پیش‌بینی شده است. امیدوارم با افزایش حمایت‌ها از این هنرهای روبه‌انقراض و از یاد رفته، صیانت بیشتری صورت گیرد.
منتظری در پایان سخنان خود به ضرورت آموزش‌های فنی پرداخت و گفت: نخستین پله پیشرفت در این حوزه، توانایی و دانایی است؛ به‌ویژه جوانان مستعد می‌توانند پایه‌های خوبی در این راه باشند. با نگاه تحول‌گرا این محفل خودجوش است.
ساناز حسینمردی، کارآفرین صنایع‌دستی در حوزه سفالگری از دیگر حاضران در این نشست بود که از تجربیات خود در این حوزه صحبت کرد. این کارآفرین حوزه سفال، راز موفقیت خود را کار تیمی بیان کرد و در سخنانی بیان کرد: تخصص من فقط ساخت سفال بود و در حوزه بازاریابی و فروش هیچ اطلاعات و تجربه‌ای نداشتم؛ به همین خاطر تعداد دیگری از هنرمندان را جمع کردم و از ظرفیت‌های آنان در حوزه‌های مختلف، مثل عکاسی و طراحی و فروش، آثار استفاده کردم. من از سفالگری واقعاً درس کیمیاگری آموختم چراکه از تقریباً هیچ (خاک)، شیئی خلق می‌کنی که دارای ارزش افزوده بالایی است.
مهم‌ترین کارکرد صنایع‌دستی تغذیه جان و روح مخاطبان است
او ادامه داد: اگر ما واقعا نگران سبک زندگی اسلامی‌ایرانی و نگران تهاجم فرهنگی غرب هستیم، یکی از راه‌های رفع نگرانی و درمان آن، توجه به صنایع‌دستی ایرانی است. معتقدم وقتی در خانه‌ای گلیم، گبه ، جاجیم و فرش زیبای ایرانی پهن می‌شود، کسی که روی این فرش‌ها می‌نشیند و راه می‌رود، ناخودآگاه میل به شنیدن سنتور و موسیقی اصیل ایرانی دارد و دیگر میل به گوش‌کردن موسیقی جاز و پاپ غربی نخواهد داشت.
او در ادامه با ذکر اینکه ایرانی‌ها در روز بیش از یک ساعت و نیم مصرف موسیقی دارند، گفت: اگر بخواهیم ذائقه افراد جامعه به سمت موسیقی ایرانی باشد، باید فضای زندگی فرزندانمان را ایرانی طراحی کنیم. برای تغییر ذائقه مردم کشورمان باید به سمت صنایع‌دستی ایرانی برویم. اگر دیوارهای اتاق‌های مدیران ما مملو از تابلوهایی باشد که هنرمندان ما با جان و دل خلق کرده‌اند، قطعاً در رفتار مدیران تأثیر خواهد گذاشت و سبک زندگی متفاوت خواهد شد.
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو کارکرد دیگر صنایع‌دستی را درمان بیماری‌های روحی و جسمی بیان کرد و گفت: امروزه در بیمارستان‌های بزرگ جهان، در کنار مباحث پزشکی و درمانی، نگارخانه راه‌اندازی می‌کنند؛ چراکه آثار آن را دیده‌اند. نقش صنایع‌دستی در اقتصاد هنر و ارزآوری برای کشور مهم است، ولی مهم‌ترین کارکرد آن تغذیه جان و روح مخاطبان است که مستقیماً در ذائقه و سبک زندگی او اثر می‌گذارد.
گفتمانی جدید در حوزه صنایع‌دستی در راه است
او به تغییرات بنیادینی که در این عرصه در حال رخ‌دادن است، اشاره و تصریح کرد: گفتمانی جدید در راه است. زمانی که معاون صنایع‌دستی میراث بودم، تلاش کردم که این گفتمان صورت بگیرد. در آن زمان هم بسیار دردمند بودم که چرا در همه‌جا به این حوزه بی‌توجهی می‌شود. امروز کمیته‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد خوبی ایجاد شده است؛ همچنین باشگاهی در یونسکو برای پیگیری امور هنرمندان این عرصه فعالیت دارد.
او با اشاره به تأکیدات رهبر معظم انقلاب اسلامی در جدی‌گرفتن صنایع‌دستی اظهار کرد: صنایع‌دستی را اول باید خود ما هنرمندان و فعالان جدی بگیریم؛ وقتی مسئولان و هنرمندان این حوزه را جدی نگیرند، دیگران هم اهمیت نخواهند داد و آنها را باور نمی‌کنند.
رئیس فرهنگستان هنر به توجهی‌ای که کشورها در گذشته به صنایع‌دستی ایران داشتند، اشاره کرد و افزود: زمانی داشتن هنرهای ایرانی و صنایع‌دستی ما برای سران و رؤسای جمهور کشورها مایه فخر و مباهات بود و آنها داشتن دست‌بافته‌ها و منسوجات و … را عاملی برای برتری خود می‌شمردند. هنوز هم بضاعت‌ها و قابلیت‌های فراوانی در این حوزه داریم، اما هنرمند ما گاه مجبور است با برند دیگری غیر از برند کشور خود وارد عرصه رقابتی شود و اجناس ایرانی را صادر کند.
او با اشاره به نهادسازی‌ها و شبکه‌سازی‌ها در حوزه صنایع‌دستی در این فرهنگستان و کمیسیون ملی یونسکو، گفت: این نهادسازی‌ها بالاخره جواب می‌دهد، به آن شرط که همراه و همدل باشیم تا همه جایگاه و منزلت بی‌نظیر صنایع‌دستی را متوجه شوند. ما بیشترین دانشجویان تحصیلات تکمیلی صنایع‌دستی در جهان را داریم، ما بیشترین شهرهای صنایع‌دستی جهان را داریم؛ اینها امتیازهایی است که با زحمت به دست آمده است. در ابتدای ثبت آثار از هند و چین عقب بودیم، اما اکنون سردَمداریم و از این کشورها پیش افتاده‌ایم.
نامورمطلق افزود: قانون حمایت از فعالان و هنرمندان صنایع‌دستی در مجلس تصویب شد، اما باید پیگیری شود که چرا این قانون اجرایی نشد.
او در ادامه به راهکارها و راهبردهایی برای برون‌رفت از وضعیت موجود پرداخت و گفت: اگر می‌خواهیم از صنایع‌دستی حمایت کنیم، باید خودمان را باور کنیم و صنایع‌دستی را جدی بگیریم. این نهادینه‌سازی در حال انجام است و امروز ما در صنایع‌دستی بیشترین شهرهای صنعتی را در دنیا داریم. تلاش کردیم که در برنامه ششم توسعه توجه به حوزه صنایع‌دستی مصوب و امکانات ویژه برای آن فراهم شود. این حوزه بدون باور، بارور نمی‌شود. همه باید به این بخش اعتقاد داشته باشیم و به آن افتخار کنیم تا دوباره شاهد رشد و توسعه آن باشیم.
او به جایگاه و کارکرد فرهنگستان هنر اشاره کرد و افزود: فرهنگستان هنر جایگاه سیاست‌گذاری و سیاست‌پردازی دارد. ما برای هم‌اندیشی با مجلس و وزارتخانه‌ها و تشکل‌های مردمی به‌منظور تدوین نقشه راه آماده‌ایم. فرهنگستان هم بضاعت لازم و هم جایگاه تشکیلاتی دارد.
نامورمطلق ساختارسازی و یکپارچه‌شدن را عاملی دیگر برای رشد و توسعه در هنرهای سنتی برشمرد و افزود: باید به تفکیک‌کردن بخش‌های مختلف صنایع‌دستی و فرش که هریک در وزارتخانه‌ای جدا هستند، پایان داد. تا ساختار تغییر نکند و این پیکره مثله‌شده یکپارچه نشود، بسیاری از زحمات بی‌فایده خواهد بود.
بهمن نامورمطلق در ادامه به ضعف قوانین در بخش‌های تولیدی و تجاری، ضرورت توجه به شیوه‌های آموزشی، به‌روزآوری و توجه جدی به زیبایی‌شناسی این هنرْصنایع متناسب با نیازهای جامعه، فرهنگ‌سازی در آموزش و پرورش و رسانه‌ها، به‌کارگیری مدیران متخصص در این حوزه، ایجاد فضاهای مناسب و توجه به زنجیره تولید تا صادرات، پرداخت.
این مراسم با تجلیل از هنرمندان حوزه هنرهای سنتی و صنایع‌دستی کشور ادامه یافت. رسول مجدی در رشته نگارگری؛ کبری حیدری، در رشته دوخت‌های سنتی؛ مجتبی احمدخان، در رشته آبگینه؛ بهروز سیف‌اللهی، در رشته نگارگری و نگارگری روی چرم؛ شیرین مهدی‌قلی‌خانی، در رشته منبت چوب؛ حسن جوان‌شاهی، در رشته بافت‌های داری؛ یدالله احمدرضایی، در رشته قطاعی؛ علیرضا باوندپور در رشته منبت و پیکرتراشی؛ احمد صومی، در رشته گچ‌بری سنتی و امرالله باقری، در رشته نقاشی روی شیشه از هنرمندان این حوزه بودند که از آنها تجلیل شد.
در این مراسم، از سه نفر منتخب از اهالی کادر سلامت و درمان: مهرانگیز زنگنه (مدیرگروه دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم پزشکی)، فاطمه سالاری (مدیر پرستاران بیمارستان بوعلی) و حمیدرضا غلام‌رضایی (رئیس بیمارستان فرهیختگان) نیز تجلیل شد.
به گزارش روابط عمومی فرهنگستان هنر، این مراسم همچنین با اجرا موسیقی زنده توسط عظیم شمیسا، عبدالعلی باقری‌نژاد و غلام شیرازی، که خود سازنده سازهای سنتی و از هنرمندان این عرصه به شمار می‌روند، همراه بود. همچنین حسین بختیاری، رئیس مجمع هنرمندان و صنعتگران صنایع‌دستی و هنرمندان پیشکسوت، در این مراسم بیانیه‌ای را در ضرورت حمایت همه‌جانبه از صنایع‌دستی و هنرمندان این عرصه قرائت کرد.