نوشته‌ها

راه طولانی بازار قدیمی قم تا تبدیل شدن به مرکز گردشگری

بازار قدیمی قم با وجود ظرفیت‌های بالقوه برای تبدیل شدن به یکی از مراکز مهم گردشگری و صنایع دستی، ضعف های زیرساختی دارد که باید برطرف شود.

به گزارش ایرنا، در قالب یک نگاه مثبت اندیشانه و عیب پوشانه در نگاه اولیه و به محض ورود به بازار کهنه قم شاهد تابش ملایم نور از دریچه های گنبدی بازار به اشکال هندسی منظم و به ویژه شکل هندسه قلب هستیم و ترکیب نوری که از سقف می‌تابد و حجم گنبدی سقف، فضایی دلنشین به وجود می‌آورد و راسته دلپذیر آن انسان را وادار می کند در برابر ذوق و قریحه معماران نخستین آن دست تواضع به سینه بگذارد.

اما وقتی بخواهیم کمی در جزییات این میراث تاریخی ۶۰۰ ساله ریز شویم زیبایی های اولیه آن به لطف کم توجهی مسوولان در طول ادوار گذشته رنگ می بازد و انبوهی از مشکلات و نازیبایی جلوه گر می شود.

مشاهدات میدانی خبرنگار ایرنا نشان می دهد: کف بازار کهنه قم تفاوت چندانی با یک جاده ناهموار سرشار از سراشیبی ندارد و دیوارچه ها و سقف آن نیز پر از آثار سوختگی، دودگرفتگی و گودبرداری است که قدرت عمل به عنوان یک ظرفیت بالفعل گردشگری را از آن گرفته است.

همچنین مشاهدات میدانی ما از این بازار حاکی از این است که کسبه این عرصه تاریخی مشکلات و دغدغه های به حقی در تامین برق، مباحث زیربنایی، امنیت و ایمنی محیط بازار دارند که برغم وعده های مکرر طی سالهای گذشته روند اصلاح نواقص و کاستی ها کند و نامطلوب است.

یکی از جلوه های دیداری نامناسب بازار کهنه قم عبور و مرور پرسر و صدا وسایل نقلیه در محدوده این بازار و نیز دست کاری ها و تعمیرات غیر اصولی و بیگانه با بافت سنتی و تاریخی این بناست که همیشه چالشی برای کارشناسان بوده است، همچنین به دلیل فرسودگی و قدیمی بودن و عدم بروزرسانی زیرساخت ها همیشه کارشناسان از احتمال آتش سوزی در انبارهای آن و ناامنی به دلیل متروکه و تاریک بودن این بازار ابراز نگرانی کردند.

به باور ناظران اگر این بازار شبه متروکه تبدیل به بازارچه صنایع‌دستی و فروش محصولات و سوغات سنتی شود با حفظ زیبایی رونق کسب‌وکار با توجه به معماری سنتی و کم نظیر خود می تواند به جذب بیشتر گردشگران نیز کمک شایانی خواهد کرد.

به باور بسیاری از کارشناسان، بازار کهنه هویت قم است و ساماندهی این میراث فرهنگی و کهن با رویکرد گردشگری زیارتی در اولویت طرح های عمرانی استان باشد.

آغاز عملیات کف سازی بازار کهنه قم

سیدمجتبی سبحانی ثابت در همین رابطه با اشاره به آخرین وضعیت بازار کهنه قم اظهار کرد: از حدود سه سال قبل پیگیری‌هایی انجام دادیم و جلساتی با اهالی و کسبه این بازار داشتیم و موافقت آنها برای کفسازی و بهسازی بازار کهنه گرفته شد.

وی با تاکید بر اینکه پس از این توافق جلساتی با سازمان میراث فرهنگی داشتیم تا اعتباری از طریق دولت برای سقف‌ بازار کهنه اختصاص یابد، عنوان کرد: شهرداری نیز از طریق سازمان بهسازی اطراف حرم مطهر مباحث زیرساختی و کفسازی و بهسازی جداره را انجام خواهد داد.

رییس کمیسیون خدمات شهری شورای شهر قم با بیان اینکه شهرداری از طریق ماده ۳۱ پیمان این پروژه را منعقد کرده است،  افزود: کار کف سازی بازار کهنه آغاز شده و پس از کف سازی، اجرای سقف بازار با هماهنگی انجام شده توسط سازمان میراث فرهنگی انجام خواهد شد.

وی بیان کرد: شهرداری حدود ۱٫۸ میلیارد تومان برای کفسازی پروژه اختصاص داده و پس از اجرای سقف جداره‌سازی پروژه نیز با مشارکت اهالی اجرا خواهد شد.

عضو شورای اسلامی شهر قم گفت: به زودی ورودی‌های بازار کهنه مسدود خواهد شد تا تردد خودرو در محدوده نداشته باشیم تا خدشه‌ای به امکانات و زیرساخت‌هایی که در حال ایجاد است وارد نشود.

وی با تاکید بر اینکه هدف ما تبدیل بازار کهنه به بازار صنایع دستی و قطب اقتصادی شهر قم است، اظهار کرد: طبق برنامه ریزی های انجام شده در این محل که فضای گردشگری هم خواهد بود محصولات سنتی و صنایع دستی عرضه خواهد شد.

سبحانی در پایان افزود: پس از پایان فرایند بهسازی کف، جداره و سقف بازار کهنه، نورپردازی بازار نیز در دستور کار قرار خواهد گرفت تا به زیبایی و جذابیت این مجموعه تاریخی افزوده شود.

بازار کهنه قم با عمر بیش از ۶۰۰ سال دارای ظرفیت‌های فراوان برای جذب توریست و گردشگر است. بازار کهنه در دو سوی هسته اولیه شهر قم یعنی محله عربستون و لب چال قرار دارد.

از سال ۱۳۸۰ تاکنون، پنج دوره مرمت در بازار کهنه این استان که یکی از بازارهای تاریخی می‌باشد انجام شده است. این مرمت‌ها در مقیاس‌های مختلف شامل ایجاد طاق‌های فرو ریخته، سبک‌سازی، حذف الحاق‌ها، استحکام‌بخشی، سفیدکاری، آجرفرش می‌باشد. در این بازار کارگاه‌های صنایع‌دستی ازجمله رنگرزی سنتی، چاقوسازی، خراطی، نجاری، منبت‌کاری و غیره فعال است. این بازار که قدمت آن به دوران صفویه و قاجاریه بازمی‌گردد در اواخر سال ۷۶ به ثبت ملی میراث فرهنگی رسید./

منبع:ایرنا

آشنایی با بازار قدیمی قم

بازار قدیمی قم با مجموعه‌ای متشکل از راسته، چهار سوق، سرا و تیمچه در بافت قدیمی این شهر قرار دارد

این مجموعه که از جمله آثار تاریخی و دیدنی شهرستان و همچنین استان قم است، شامل دو راسته سر پوشیده با پوشش گنبدی است. سرپوشیده بودن بازار از یک سو به سنت معماری بازار باز می‌گردد و از سوی دیگر به خاطر گرمای شدید تابستان و سرمای شدید زمستان و ناشی از هوای کویری قم است.

تهویه و نور رسانی بازار از طریق دریچه‌هایی که در پوشش گنبدی آن تعبیه شده صورت می‌گیرد. این دریچه‌ها در بالای گنبد به شکل دایره و در دو طرف آن قرار دارند و به شکل نمایان هستند. ترکیب نوری که از سقف می‌تابد و حجم گنبدی سقف، فضایی دلنشین به وجود می‌آورد.

مصالح ساختمانی مورد استفاده در بازار قم با توجه به امکانات محیطی از خشت، آجر، گل وسنگ فراهم آمده است. علاوه بر بخش سرپوشیده، بازار قم دارای سراهایی نیز است. این سراها در حقیقت همان کاروانسراهای دیروز هستند و شمار و وسعت آنها نشان دهنده اهمیت اقتصادی آنها است.

برخى از بناهاى مجموعه بازار نیز قدمت سلجوقى – ایلخانى دارد و با استامپ‌هاى گچى این عصر زینت یافته‌اند. قدمت و استخوان‌بندى بازار کهنه و بناهاى همجوار راسته مذکور به پیش از عصر صفوى مربوط است، لیکن بافت معمارى راسته بازار نو و تیمچه‌ها و سراهاى جانبى آن اغلب به عصر صفوى – قاجار متعلق است.

بخش‌های وسیعی از بازار قم از جمله بازار کهنه در دوران صفویه و در پیرامون مسجد جامع بنا شده و تا پایان دوره قاجاریه بناهای دیگر به آن افزوده شد.

در دوران ناصرالدین شاه بازار قم رو به گسترش نهاد و بازارنو احداث شد و در دو سوی این راسته نو، بناها تازه‌ای مثل تیمچه بزرگ ساخته شد. در سال‌های نخست دوره پهلوی نیز بر مبنای ضرورت‌های تجاری موجود، بخش‌هایی به بازار نو افزوده گشت.

این بازار ابتدا به صورت خطی و به شکل یک پارچه ساخته شد و از میدان کهنه تا پل علیخانی ادامه داشت.. درحال حاضر از بازار قدیم قم ، دو بخش بازار کهنه و بازار نو برجای مانده که هر کدام از این بازارها حدود یک کیلومتر طول دارند.

مساجد موجود در بازار قم عبارت اند از: مسجد مسگرها، مسجد ملا جعفر، مسجد امام حسین (ع)، و دو مسجد بدون نام دیگر در بازار نو و مسجد نجارها، مسجد رضویه، مسجد میدان کهنه (پامنار) و دو مسجد نمازخانه‌ای در بازار کهنه.

تیمچه بزرگ بازار قم در سمت شمال راسته بازار نو، یکی از سه تیمچه شهر قم است. این بنا از آثار ارزشمند هنر معماری دوران اسلامی ایران است که توسط هنرمند برجسته عصر ناصری، استاد حسن قمی مشهور به معمارباشی در سال ۱۳۰۱ قمری طراحی و اجرا شد.

بانی بنا مرحوم حاج سید محمود طباطبایی تاجر بزرگ قم بود. دو تیمچه دیگر این بازار سال‌ها پیش هنگام احداث خیابان‌های جدید شهر قم از میان رفت، این دو تیمچه از تیمچه اصلی کوچک‌تر بودند و وجه تسمیه تیمچه بزرگ به همین امر باز می‌گردد.

تیمچه بزرگ قم در گذشته توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری طی چند دوره، فعالیت‌هایی نظیر بازسازی‌هایی در گنبد، تزئینات زیر گنبد، کف‌سازی و همچنین سبک سازی و آجر فرش کردن پشت بام صورت گرفته است.

تیمچه بزرگ قم از نظر وسعت، هنر معماری و تزئینات، از جمله بنا‌ها‌ی منحصر به فرد به شمار می‌رود که این مکان متشکل از بنایی با دو طبقه بالا با ۱۲ غرفه دارای اُرسی‌های زیباست که بیشتر آن‌ها از بین رفته‌اند، بالای حجره‌ها در زوایا مقرنس گچی مشاهده می‌شود.

سقف تیمچه دارای سه چشمه است که قسمت وسط به دهانه ۱۵ متر و ارتفاع ۱۵ متر دارای دو پوشش است، طول این بخش ۲۸ متر و بدون ستون است، چشمه میانی با بلندی و دهانه ۱۵ متر دارای پوشش آجری ظریف و آراسته با مقرنس گچی در زوایا است.

گنبد از نوع عرق چینی و پوشش زیر آن شمسه کاری با اسلوب رسمی بندی و یزدی بندی است، در این پوشش‌ها همچنین روزنه‌هایی برای تأمین روشنایی داخل بنا در نظر گرفته شده است.

معماری زیبا و مجلل، تجارت تک کالایی آن، جایگاه طراز اول، و سکوت و آرامش از ویژگی‌های تیمچه بزرگ بازار قم است تیمچه با دو ورودی به راسته بازار نو راه می‌یابد.

تیمچه بزرگ بازار قم توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 1902 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منبع:همشهری