امروزه افزایش جمعیت و گرایش مردم به طب سنتی و استفاده از گیاهان دارویی و مرتعی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها باعث شده برداشت از این گیاهان به‌طور بی‌رویه‌ رشد کند تا جایی که محققان بخش کشاورزی و گیاهان دارویی نگران از بین رفتن این ذخایر ارزشمند هستند.

باغ گیاهان دارویی بوعلی سینا تنها باغ گیاهان دارویی در کشور است که با هدف جمع‌آوری و شناسایی، استقرار و پژوهش در زمینه گیاهان دارویی در سال ۷۴ آغاز به کار کرد.

باغ گیاهان دارویی همدان کلکسیونی از گیاهان علفی و بوته‌ای دارویی و معطر، مجموعه درختان و درختچه‌های دارویی، گیاهان پیازی و لاله‌ها، مجموعه گلخانه‌ها و محوطه تکثیر، استخر گیاهان آبزی و بخش‌های فرآوری گیاهان دارویی است.

این باغ هر سال میزبان تعداد  زیادی از دانشجویان و دانش آموزان علاقمند به گیاهان دارویی است و یکی از اقداماتی که در سال های اخیر رخ داده امکان بازدید عموم مردم از این باغ گیاهان دارویی است به‌طوریکه در سال های گذشته شاید فقط دانشجویان و دانش آموختگان بخش کشاورزی می‌توانستند از این باغ بازدید کنند اما امروز شاهد حضور خانواده‌ها در این باغ هستیم که خود گامی مثبت در راستای آشناسازی مردم با انواع گیاهان دارویی و نحوه کشت و فرآوری گیاهان دارویی منطقه همدان است.

بنابراین باغ گیاهان دارویی همدان علاوه بر تحقیقاتی بودن توانسته سهمی در جذب گردشگر داشته باشد که این امر می‌تواند همدان را به قطب طبیعت گردی در کشور تبدیل کند، پتانسیلی که تا کنون در این استان مغفول مانده است.

در واقع باغ گیاهان دارویی همدان که براساس چشم‌انداز ترسیم شده، قطب گیاهان دارویی کشور و خاورمیانه شده است، پتانسیلی است که می‌تواند هرساله گردشگران و طبعیت گردان زیادی را به خود جذب کند.

خبرنگاران خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه همدان، به مناسبت هفته خبرنگار بازدیدی از بزرگترین باغ گیاهان دارویی خاورمیانه داشتند و روز خبرنگار را در فضای باز و در میان گل و گیاهان زیبای این باغ جشن گرفتند.

نخستین باغ گیاهان دارویی خاورمیانه در همدان احداث شد

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان با بیان اینکه باغ گیاهان دارویی همدان از سال ۷۴ آغاز به کار کرده است، اظهارکرد: این باغ نخستین باغ گیاهان دارویی کشور و خاورمیانه است که در سال ۷۴ با حضور رئیس جمهور وقت به افتتاح رسید.

دکتر قاسم اسدیان در این بازدید به خبرنگار ایسنا گفت: در کشور ۸۰۰۰ گونه گیاهی وجود دارد که از این تعداد ۱۶۵۸ گونه در استان همدان قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه ۹۹ درصد از گیاهان استان همدان شناسایی و جمع‌آوری شده است، تصریح کرد: ۹۰۰۰ نمونه از گیاهان نقاط مختلف استان به صورت دابلیکیت(جفتی) جمع‌آوری شده که یک نمونه در هرباریوم استان و یک نمونه در مؤسسه تحقیقات مراتع و جنگل‌های کشور نگهداری می‌شود.

وی با اشاره به وجود ۲۰۰۰ گونه دارویی در کشور، افزود: در استان همدان ۳۱۵ تا ۳۳۰ گونه دارویی وجود دارد که از این تعداد ۲۵۰ گونه در باغ گیاهان دارویی کشت شده است و مراحل فنولوژی و رشدی گیاهان مورد بررسی قرار گرفته و طبقه بندی شده‌اند.

توسعه و احیای منابع طبیعی

اسدیان با بیان اینکه باغ گیاهان دارویی همدان تنها باغ گیاهان دارویی در کل کشور است، خاطرنشان کرد: شناسایی گیاهان دارویی یه ویژه گیاهان اندمیک(بومی) استان همدان، تحقیق و مطالعه در زمینه سازگاری، بررسی‌های فنولوژیک، حفاظت از گونه‌های در حال انقراض، امکان بررسی روش‌های کاشت و اهلی کردن گیاهان دارویی از طریق افزایش تنوع گونه‌های گیاهی دارویی به صورت زنده و همچنین تولید و تکثیر این گونه‌ها برای اصلاح و توسعه و احیای منابع طبیعی از جمله اهداف اصلی باغ تخصصی گیاهان دارویی کشور است.

وی با تأکید بر ارزش اقتصادی کشت گیاهان دارویی، بیان کرد: در حال حاضر حدود ۴۰ گونه گیاهی به بخش اقتصادی و تولیدی مردم معرفی شده و نحوه کشت، برداشت، فرآوری و اسانس‌گیری گیاهان دارویی به مردم توسط مرکز تحقیقات آموزش داده شده است.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان با اشاره به کشت گونه‌ اندمیک همدان در باغ گیاهان دارویی، گفت: گونه‌های خاص همدان مانند آذربه و مُفرا که از خانواده نعنائیان است، در باغ گیاهان دارویی کشت شده است.

سالانه ۲۰ گونه گیاهی رو به انقراض می‌رود

وی خاطرنشان کرد: سالانه ۲۰ گونه گیاهی از ۸۰۰ گونه موجود در کشور رو به انقراض می‌رود که در استان همدان هم چنین گیاهانی وجود دارد به طوریکه بر اثر چرای بیش از ظرفیت، شخم اراضی و جاده‌سازی و فرسایش خاک تعدادی از گونه‌های گیاهی از بین می‌روند.

این محقق و استاد دانشگاه مطرح کرد: بهره‌برداری از گیاهان دارویی و مرتعی در فصل بهار به قدری زیاد و غیراستاندارد است که باعث شده برخی از گیاهان به مرور زمان از بین بروند.

وی با اشاره به شرایط توپوگرافی باغ گیاهان دارویی استان همدان، خاطرنشان کرد: از نظر اکولوژیکی باغ گیاهان دارویی در شرایط پایه دامنه حساب می‌شود که بیشترین فضای سبز همدان در این منطقه است.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان ادامه داد: تنها باغ گیاهان دارویی در خاورمیانه است که از سال ۷۵ تا کنون حفظ شده است درحالیکه هنوز برخی ارزش قلبی برای این مجموعه قائل نیستند.

اسدیان با بیان اینکه بسیاری از عطاری‌های همدان از فارغ‌التحصیلان مرکز تحقیقات هستند، اظهار کرد: در برنامه داریم بنیاد علمی متشکل از افرادی که سالیان سال در مرکز تحقیقات فعالیت داشتند و صاحب نظر هستند، تشکیل شود تا جوانان را هدایت کنند و آموزش دهند.

چوب صنوبر مناسب برای ساخت دسته بیل

وی با اشاره به ارتباط مرکز تحقیقات با شهرداری همدان، گفت: در مقطعی مسئولان شهرداری از مرکز تحقیقات درباره کاشت درختان صنوبر در خیابان ها سوال کردند که باید بماند یا خیر؟ که ما به آنها اعلام کردیم از چوب صنوبر می‌توان برای تولید دسته بیل، چهارچوب و … بعد از دو تا هفت سال برداشت کرد و مجوز قطع را صادر کردیم.

وی با اشاره به حضور مردم در باغ گیاهان دارویی، و آشنایی مردم با گیاهان دارویی، تصریح کرد: طی دو ماه اخیر متأسفانه برخی صحبت‌هایی درباره رستورانی که در این باغ ایجاد شده، داشته اند در صورتی که این مجموعه در طرح اولیه باغ گیاهان دارویی همدان تحت عنوان گردشگری سلامت دیده شده بود به طوریکه انواع نوشیدنی‌ها با گیاهان دارویی و گیاهان دارویی بسته‌بندی شده برای عرضه به مردم در این باغ دیده شده است.

اسدیان با تأکید بر اینکه ۹۰ هزار ژرم پلاسم جانوری و گیاهی در کشور وجود دارد، اظهار کرد: از این تعداد ۵۴۰۸ گونه در قالب ۱۱ ایستگاه تحقیقاتی نگهداری می‌شود به طوریکه از ۶۲۰ گونه انگور کشور ۳۲۰ گونه در ایستگاه تحقیقاتی ملایر وجود دارد.

باغ گیاهان دارویی همدان؛ بزرگترین ژرم پلاسم گیاهان دارویی

معاون آموزش مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان نیز در ادامه این بازدید با معرفی گیاهان دارویی کاشته شده در این باغ، گفت: باغ گیاهان دارویی همدان بزرگترین ژرم پلاسم گیاهان دارویی در کشور است.

رمضان کلوندی اظهار کرد: در کشور باغ گیاه‌شناسی وجود دارد اما باغ اختصاصی گیاهان دارویی فقط در استان همدان قرار دارد و حتی در خاورمیانه باغ گیاهان دارویی با این وسعت و تنوع وجود ندارد.

وی با بیان اینکه حفظ ذخایر ژنتیکی از مهمترین اهداف ایجاد باغ گیاهان دارویی همدان است، تصریح کرد: ۲۵۰ گونه گیاه دارویی در باغ گیاهان دارویی، همدان کشت می‌شود.

معاون آموزش مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان درباره تجاری سازی گیاهان دارویی، بیان کرد: استان همدان چهارمین استان کشور در زمینه کشت و تولید گیاهان دارویی است. تا قبل از اینکه مرکز تحقیقات کارش را در همدان آغاز کند فقط چهار گونه دارویی گشنیز، رازیانه، سیر و سیاه‌دانه در همدان کشت می‌شد اما در حال حاضر به بیش از ۴۰ گونه رسیده است.

کلوندی با اشاره به اینکه ۱۰۰۰ دانشجو در مقطع کاردانی و کارشناسی در مرکز تحقیقات کشاورزی فارغ‌التحصیل شدند، گفت: همچنین ۳۰۰۰ دانشجوی علمی کاربردی در رشته‌های مختلف کشاورزی از جمله گیاهان دارویی فارغ‌التحصیل شده‌اند.

مُفرا؛ گیاه دارویی انحصاری همدان

وی با اشاره به اینکه گیاه دارویی مُفرا انحصاری همدان است، مطرح کرد: در دنیا فقط در ایران از این گونه گیاهی وجود دارد و در ایران نیز فقط در همدان از این گونه گیاهی یافت می‎شود که به جهت بهره‌برداری‌ها در خطر انقراض است و به همین علت در باغ گیاهان دارویی، کشت و نگهداری می‌شود و بذر آن در بانک ژن وجود دارد.

این محقق گیاهان دارویی در ادامه به گیاه دارویی بادرنجبویه اشاره کرد و گفت: بادرنجبویه گیاه مورد علاقه بوعلی سینا بوده که تاکنون عارضه‌ای نداشته و آرامبخش بسیار قوی است.

کلوندی با اشاره به گیاه دارویی اسطوخودوس اظهار کرد: این گیاه بسیار مقاوم به سرما بوده و دمای  ۲۵ تا ۳۰ درجه زیرصفر را تحمل می‌کند و آرامبخش بسیار قوی است که بیماری‌های سخت روحی و استرس‌ها و بی خوابی را درمان می‌کند.

زوفا؛ گیاه ضدویروس

معاون آموزش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان درباره گیاه دارویی زوفا، بیان کرد: ترکیباتی در این گیاه وجود دارد که خاصیت ضدویروسی داشته و در درمان کرونا و ایدز کاربرد دارد اما درحال حاضر زوفای اصل در بازار وجود ندارد.

وی با بیان اینکه گل ساعتی هم زینتی است و هم دارویی، یادآور شد: از این گیاه دارویی به نام پاسیپی تولید شده که در داروخانه‌های ایران نیز وجود دارد که خواص آرامبخشی دارد، گل های این گیاه در بعدازظهرها باز می‌شود و گیاه بسیار باارزشی است.

معاون آموزش مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان تصریح کرد: شمعدانی عطری یکی از گیاهان دارویی مؤثر در درمان افسردگی است که آرامبخش بوده و در صنعت عطرسازی مصرف بالایی دارد.

تولید قرص‌های شیمیایی با گل انگشتانه

این محقق دانشگاه با اشاره به اینکه گل انگشتانه هنوز هم در تولید قرص‌های شیمیایی در صنعت داروسازی کاربرد دارد، خاطرنشان کرد: قرص دیگوکسین که در درمان بیماری های قلبی مصرف می‌شود از برگ های این گیاه به دست می‌آید.

وی با تأکید بر شناخت گیاهان دارویی سمی، افزود: گیاه تاتوره یا داتوره یکی از گیاهان دارویی بسیار پرخاصیت اما بسیار خطرناک و سمی است که در داروسازی برای درمان بیماری پارکینسون استفاده می‌شود. این گیاه را نمی‌توان به صورت دمنوش استفاده کرد بلکه باید فرآوری شود.

معاون آموزش مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان با اشاره به خاصیت آرامبخشی گیاه رزماری، بیان کرد: این گیاه در عین حال که آرامبخش بوده، ضدخواب نیز است و متابولیسم بدن را بالا می‌برد.

وی با بیان اینکه یکی از گیاهانی که بر روی کبد اثر مثبت دارد گیاه آرتیشو یا کنگر فرنگی است، اظهار کرد: آرتیشو یا کنگر فرنگی یکی از گیاهان با ارزش برای درمان کبد چرب است.

به‌گزارش ایسنا؛ خبرنگاران ایسنا از تمامی گیاهان موجود در باغ گیاهان دارویی همدان بازدید کرده و با محققان مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان به بحث و تبادل نظر در این زمینه پرداختند. در پایان نیز ایسنایی ها دورهمی کوچکی در باغ گیاهان دارویی، داشتند و روز متفاوتی را در روزهای کرونایی رقم زدند.

منبع:ایسنا