برج علی آباد کشمر
تاریخچه برج علی‌آباد کشمر
این بناء بر فراز بقایا و آواره‌های قلعه کهن بنام کوشک بنیان شده و زمان ساخت این مناره را در حدود قرن هفتم هجری قمری دوره کیانیان و اشکانیان می‌دانند. روایات زیادی در مورد این بنا حکایت شده است. اعتقاد بر این است که این برج یک مقبره بوده‌است. به همین خاطر به مقبره کشمر نیز معروف شده‌است.
این که مقبره چه شخصیتی است به خوبی مشخص نیست. یا به یادبود زرتشت یا طغرل سلجوقی ساخته شده‌است یا یادبود نبوده و مقبره یکی از این افراد بوده‌است. این برج به آتشکده زرتشت نیز معروف است. این برج به هر منظوری ساخته شده بر کنار راه معروفی بوده‌است که مرکز ایران را به نیشابور متصل می‌کرده‌است و مسافران زیادی در گذر از این منطقه از آن دیدن کرده‌اند.
مطالعاتی که محققان روی این بنا انجام داده‌اند، دریافته‌اند که لحظه تحویل سال شمسی از روی این برج در محل یکی از طاقچه‌های آن با استفاده از نور خورشید تعیین می‌شده است.
معماری برج علی آباد کشمر
برج علی آباد کشمر بیشتر نشان دهنده اسلوب معماری در قرن هفتم است و از دیدگاه معماری با برج رادکان چناران قابل مقایسه است. این بنا از داخل دارای سه طبقه‌است و ارتفاع تیزه اصلی گنبد تا کف ۳۱ متر است.
نمای خارجی برج علی آباد در پائین هشت ضلعی و بالاترین قسمت آن دارای گنبد مخروطی و به صورت دو پوسته است که ۴۸ نیم ستون به انضمام تزئینات هندسی از آجر و کاشی فیروز ای زینت بخشی از آن شده است و راهروی پلکانی و مارپیچ بین دو جداره صعود به پوشش اول را مهیا می‌کند.
شکل مناره مانند برجی است که منظره خارجی آن از چهل و هشت ترک آجری تشکیل شده است و دوازده قالب آجری مزین به اشکال لوزی دارد. در حد فاصل ستون‌های بدنه برج و گنبد آن تزیینات قطارسازی با کاشی‌هایی به رنگ فیروزه‌ای تعبیه شده است. گنبد آجری آن مخروطی شکل و دو پوشه است.
پوشش اول دارای روزنی است که نور را به داخل بنا هدایت می‌کند، پوشش دوم بسیار بلندتر از پوشش نخستین است. در بالای گوشواره مقرنس کاری زیر گنبد، شیارهایی باریک و با انتهایی پهن‌تر وجود دارد. این شیارها بیست و چهار عدد می‌باشند. ارتفاع گنبد بنا ۱۸ متر است و شکل داخلی آن، ۸ گوش است. محیط داخلی آن ۲۲ متر و محیط خارجی آن ۴۴۲ متر است.
سر در برج به شکل ایوان اتاق داری است که در اصل دارای کتیبه‌ای بوده است. در سطح فوقانی میان حجره‌های طبقه دوم، آثار گچبری وجود دارد و اکنون قسمت مختصری از آن باقی مانده است.
ترمیم و بازسازی برج علی آباد کشمر
برج علی آباد بارها ترمیم شده ولی در ترمیم آن مصالح امروزی مثل سیمان استفاده شده‌است. فرح دیبا همسر محمد رضا شاه که به آثار ملی اهمیت زیادی می داد در سفری که به این منطقه داشته‌است دیداری نیز از روستای کشمر و این برج به عمل آورده‌است.
به دستور وی خانه‌های اطراف این برج را خریداری کرده‌اند و مقرر شده بود که تمامی این خانه‌ها خراب شده و اطراف برج پاکسازی شود ولی از آن پس دیگری اقدامی در این خصوص صورت نگرفته‌است فقط یک محوطه نه چندان مناسب بدان افزوده شده‌است عدم حمایت و توجه به آن، باعث گردیده شد کاشی کاری‌های اطراف آن که تا چند سال پیش سالم بوده امروز از بین برود.
• برج علی آباد کشمر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۲۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
نشانی:
برج علی‌آباد در فاصله ۵ کیلومتری شمالی جاده اصلی بردسکن به شهرستان خلیل آباد در میان روستای کشمر واقع است.
منبع:بیتوته