سرزمین تارم سفلی ، تاریخی نهفته در دل طبیعت
دژ شهر تاریخی سمیران، برج‌های ساسان، محوطه‌های پیش از تاریخ، ییلاق زیبای شامه‌دشت، آبشار روستای نهران، جنگل بلوط حسین‌آباد، درختان کهنسال نهران و سیردان و چشمه‌های آب معدنی فراوان در کنار ده‌ها جاذبه طبیعی دیگر، تارم سفلی دیار زیتون و انار را به آمیزه‌ای از تاریخ و طبیعت تبدیل کرده است.
بخش تارم سفلی به مرکزیت شهر سیردان یکی از بخش‌های شهرستان قزوین است، این منطقه کوهستانی در شمال غربی استان و هم‌جوار با استان‌های گیلان و زنجان قرار دارد. مهم‌ترین مسیر دستیابی به این منطقه جاده لوشان‌ـ‌سیردان و منجیل‌ـ‌گیلوان است.آلتین‌کش، سیاهپوش، نیارک، کلج و حصار پرجمعیت‌ترین روستاهای این منطقه هستند.
تارم سفلی بزرگترین تولیدکننده زیتون در سطح استان و دومین تولیدکننده این محصول در کشور است و روستاهای کلج و سیاهپوش از مراکز تولید عمده این محصول در منطقه هستند، همچنین انار روستای سنگان این منطقه از مرغوبیت و معروفیت بالایی برخوردار بوده و بزرگترین تولیدکننده انار در استان قزوین به شمار می‌رود.
پوشش گیاهی منطقه اغلب از خانواده گرامینه و بقولات (انواع گون، خارشتر و اسپرس) است. وجود درختان کهنسال با قدمت ۹۰۰ و ۵۰۰ سال مانند «درخت زیتون نِهران» و «چنار کهنسال سیردان»، از جمله ویژگی‌های طبیعی این منطقه محسوب می‌شود. حیات وحش و تنوع جانوری در دره‌ها و ارتفاعات این منطقه به لحاظ زیباشناسی، تحقیقاتی و آموزشی بسیار حائز اهمیت است.
ساکنان بخش تارم سفلی از دیرباز به زبان آذری صحبت می‌کنند و بیشتر مردم این منطقه از طریق کشاورزی و باغداری امرار معاش می‌کنند. این بخش بزرگترین تولیدکننده زیتون در سطح استان قزوین و دومین تولیدکننده این محصول در سطح کشور است. روستاهای کلج و سیاهپوش از مراکز تولید عمده این محصول در منطقه هستند. همچنین انار روستای سنگان این منطقه از مرغوبیت و معروفیت بالایی برخوردار بوده و بزرگترین تولیدکننده میوه انار در استان است.
منطقه تارم سفلی جاذبه‌های گردشگری بی‌نظیری دارد که در صورت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی می‌تواند به یکی از قطب‌های گردشگری قزوین تبدیل شود.
قلعه سمیران
این قلعه مرکز حکومت آل جستان و کنگریان و به نوشته حمدالله مستوفی، جزو قلاع متصرفی اسماعیلیه بود. قلعه سمیران در منطقه تارم، بالای کوهی سنگی قرار دارد و فقط از سمت شمال می‌توان به آن راه یافت. رود خانه قزل اوزن از جنوب این کوه عبور می‌کند و در آن سوی رود، ارتفاعات بلند سنگی دیواره مانندی قرار گرفته است، به همین دلیل بیشتر استحکامات این قلعه در سمت شمالی آن ساخته شده است.
ناصرخسرو می‌نویسد این قلعه دارای سه حصار است که هم‌اکنون دو حصار آن شناسایی شده است. سالم‌ترین قسمت قلعه دیواره شمالی آن است که چند برج مدور و باروهای کاملا سالم دارد. ارتفاع این دیواره حدود پانزده متر و از سنگ‌های لاشه و ملاط گچ به ضخامت ۴۰,۲ متر شکل گرفته است. همچنین این دیواره دارای یک کلاف چوبی در ارتفاع یک متری است. قسمت غربی قلعه از نظر سبک ساختمانی با بخش شمال شرقی آن متفاوت است. در این بخش فقط بارو به چشم می خورد و برج‌های مدور دیده نمی‌شود و با توجه به عدم نفوذپذیری آن می‌توان نتیجه گرفت که داخل آن مسکونی بوده است. در داخل قلعه آثار واحد‌های مسکونی قابل مشاهده است. قلعه سمیران نیز مانند سایر دﮋها و بنا بر سبک شهرسازی گذشته برای پناه بردن و مقاومت در برابر حملات مختلف ساخته شده بود.
برج های بزرگ و کوچک ساسان
برج‌های مذکور در مجاورت قلعه سمیران واقع شده و در حوضه آبگیر سد سفیدرود بر بالای تپه‌ای مرتفع قرار گرفته‌اند. این برج‌ها با توجه به خصوصیات و اسلوب معماری و تزئینی موجود، متعلق به اوایل دوره اسلامی بوده و در عین سادگی نمایانگر جلوه زیبایی از معماری دوران اولیه اسلام و تزئینات آجرکاری آن هستند.
قلعه فردوس
این قلعه در ارتفاعات سمنگاه و جنوب شرق روستای سفیدآب واقع شده و بنا بر متون و اسناد تاریخی دارای جایگاه ویژه‌ای در منطقه به‌خصوص هنگام نفوذ فرقه اسماعیلیه بوده است. در بسیاری از اسناد تاریخی و متون، مورخانی چون حمدالله مستوفی و تجارب‌الامم علی‌ابن مسکویه رازی به اهمیت این قلعه در سرزمین دیلمان اشاره شده است.
جنگل بلوط حسین‌آباد
جنگل بلوط حسین‌آباد در تارم سفلی ذخیره‌گاه منحصر به‌فردی از درختان بلوط در استان به شمار می‌رود و به شماره ۳۴۲ در فهرست آثار ملی‌‌طبیعی کشور به ثبت رسیده است. این ذخیره‌گاه از سرسبزترین و پرآب‌ترین جنگل بلوط استان محسوب می‌شود.خاصیت بکر بودن این جنگل‌ها تا حدود زیادی حفظ شده است. این منطقه مأمن دو گونه جانوری بزرگ جثه (خرس قهوه‌ای و پلنگ ایرانی) در استان قزوین است.
جشن انار
فراوانی درختان انار در نقاط مختلف این منطقه به خصوص در سنگان مردم را بر آن داشت تا جشنی با شکوه به مناسبت برداشت این محصول داشته باشند. در اواخر مهرماه در یک روز از پیش تعیین شده، مردم دسته جمعی به باغ‌های انار می‌روند و پس از شکرگزاری با نواختن دهل و سرنا شروع به چیدن انار می‌کنند و تا قبل از آن روز کسی اجازه چیدن انار ندارد.
جشن زیتون
استان قزوین پس از استان گیلان دومین تولیدکننده زیتون در سطح وسیع است، لذا جشن زیتون در هنگام برداشت این محصول در این منطقه رواج دارد. معمولا کشاورزان از اوایل مهر شروع به چیدن زیتون می‌کنند که به دلیل فراوانی این محصول تا اواخر ماه به طول می‌انجامد.
آبشار دربند روستای نِهران
این آبشار در دره‌ای سرسبز به نام دره دربند نهران واقع شده است. آبشار نهران در جنوب روستای آلتین‌کش و در فاصله هفت کیلومتری از آن قرار دارد. ارتفاع آبشار در حدود ۱۰ متر است که پس از ریزش از منطقه‌ای صخره‌ای حوضچه آب بزرگی ایجاد کرده است. ارتفاع آبشار از سطح دریا در حدود ۹۸۰ متر است.
درخت زیتون روستای نِهران
درخت زیتون کهنسال نهران با بیش از ۸۰۰ سال قدمت در بالادست رودخانه آلتین‌کش واقع شده و دارای ۱۲ متر ارتفاع، پنج تنه، تاج شاداب و شرایط مناسبی است.
سایر جاذبه‌ها
با سفر به این بخش از استان قزوین می‌توانید از نزدیک باغ‌های درهم تنیده زیتون (به‌ویژه در دربند کلج)، درختان انار، چشمه‌های آب معدنی فراوان، غار و آبشار ماهین، قلعه‌های فردوس، امرا، اوغلان قز قلعه و نارین قلعه، چنارها و سروهای کهن، ییلاق زیبای شامه دشت و… را بازدید کردهو با فرهنگ دوست‌داشتنی این منطقه آشنا شوید.
منبع:میراث آریا