سعید داغستانی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص میزان تاب‌آوری کسب‌وکارهای گردشگری در شرایط بحرانی همچون شیوع ویروس کرونا اظهار کرد: تاب‌آوری را به میزان مقاومت یک صنعت در جهت حفظ حیات، جایگاه خود در بازار و میزان اعمال مدیریت و کنترل رخداد و فاجعه را در قبل، حین و بعد از وقوع حادثه کلان رخ داده تعریف می‌نماییم. در حال حاضر ما شاهد روی دیگر صنعت گردشگری هستیم؛ به مناسبت‌های مختلف از مزایای بخش گردشگری بسیار صحبت شده است؛ اما اکنون طرف دیگر این قضیه که به آن اصطلاحا صنعت شیشه‌ای گفته می‌شود، هویدا شده است.
وی بیان کرد: صحبت از صنعتی است که شانه به شانه نفت و خودرو می‌زند و جزء سه صنعت بزرگ و اشتغال‌زای دنیاست. گاهی اوقات این صنعت آنچنان و به ناگهان درگیر مسائل می‌شود که به عنوان پیش‌قراول حوادث به حساب آمده و از سایر صنایع زودتر و عمیق‌تر با مسائل درگیر می‌شود. بنابراین نیروی انسانی فعال در این بخش، سرمایه‌های جاری و آتی، خود ذات سفر، جابجایی و کلیه صنایع وابسته به آن به ناگهان تحت تاثیر قرار می‌گیرند و میزبان و میهمان از هم می‌گریزند.
اعمال مدیریت واحد و متمرکز بر صنعت توریسم بسیار دشوار و دارای ابعاد مختلفی است
این مدرس حوزه گردشگری با اشاره به این که بهتر است ببینیم صنعت گردشگری از چه عواملی تشکیل یافته است تا تاب‌آوری آن قابل درک بیشتر و بهتری باشد، افزود: صنعت بزرگ گردشگری شامل بخش بزرگی از حمل و نقل، انواع تاسیسات گردشگری و اقامتی، انواع جاذبه‌های گردشگری، انواع فعالیت‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی، انواع زیرساخت‌ها و حوزه نرم‌افزاری حقوقی و قانونی می‌شود. لذا اعمال مدیریت واحد و متمرکز بر این صنعت بسیار دشوار است و ابعاد مختلفی دارد.
داغستانی عنوان کرد: پیچیدگی‌هایی که ذکر شده را با تراکم پیچیدگی در بافت اجتماعی، فرهنگی، حوزه بهداشت و درمان، امور سیاسی و اقتصادی که متصور شویم، متوجه شبکه‌ای پیچیده از عوامل خواهیم شد که تاب‌آوری بخش گردشگری را بسیار کم می‌نماید. علاوه بر این بخش گردشگری خود یک‌سری ویژگی‌هایی دارد که در کاهش تاب‌آوری بسیار موثر است.
وی تصریح کرد: به طور کلی و خلاصه در اصطلاح علمی محصولات و خدمات سفر، تفریح و اقامت فسادپذیرند و از بین می‌روند. بدین معنی که خاصیت ذخیره‌سازی، انبارداری، نگهداری و مصرف در آینده را ندارند. همچنین ثابت و غیر قابل انتقال‌اند و امکان مصرف در سایر صنایع را یا ندارند و یا به سختی این امر اتفاق می‌افتد. بازیگر این میدان نیز چه در جامعه میزبان و چه در جامعه میهمان، انسان‌ها و بسیار متغیر و فراری از هرگونه مشکل و سختی هستند.
این کارشناس ارشد حوزه گردشگری خاطرنشان کرد: به طور کلی تاب‌آوری صنعت گردشگری در مقیاس جهانی اندک است و دانشمندان و نظریه‌پردازان این مجموعه به شکنندگی و شیشه‌ای بودن این بخش اشاره کرده‌اند.
تاب‌آوری کل صنعت در ایران از استاندارد جهانی کمتر است
داغستانی ادامه داد: در کشور ما نیز با توجه به شرایط ویژه‌ای که دارد، تاب‌آوری کل صنعت از استانداردهای جهانی کمتر است؛ اما یک نکته بسیار ظریف در این‌جا وجود دارد که بخش قدیمی و باتجربه فعال در این صنعت، چگونگی عبور از بحران‌ها را به تجربه فراگرفته‌اند و راه کارهای مختلفی را در کسب و کار خود آزمون کرده‌اند و اکنون از آن تجربیات استفاده می‌کنند.
وی گفت: در خصوص کسب و کارهای فعال به نظر می‌رسد اثر بلایا و حوادث مانند ضریب تکاثری(بررسی تغییر هزینه‌کرد گردشگران بر فعالیت‌های اقتصادی) عمل می‌کند و اثرات ثانویه و متعددی به کسب و کارها وارد می‌آورد که تعیین و محاسبه آن کار مشکلی است.
میزان تاثیرپذیری حوزه‌های صنعت گردشگری از رکود در شرایط بحران
این پژوهشگر حوزه گردشگری یادآور شد: به نظر می‌رسد در پیشانی صنعت؛ واحدهای اقامتی، دفاتر خدمات مسافرتی، تورگردان‌ها، حمل و نقل، واحدهای پذیرایی و جاذبه‌هایی که مستقیما زیر نظر بخش خصوصی مدیریت می‌شوند، از اثرات مستقیم و صد در صدی رکود متاثر می‌شوند.
داغستانی عنوان کرد: در میانه صنعت بخش صنایع دستی، صنایع پیرامونی حمل و نقل، تولیدکنندگانی که مستقیما اقلام مصرفی بخش گردشگری را تامین می‌نمایند، بیمه‌ها و کسب و کارهای اینترنتی و استارت‌آپ‌ها وارد رکود می‌شوند و در لایه‌های پنهان تمام مشاغلی که به طور غیر مستقیم برای بخش گردشگری و سفر فعالیت می‌کردند، تحت تاثیر قرار می‌گیرند. مانند انواع تولیدکنندگان، فروشندگان، توزیع‌کنندگان و بازاریابان.
وی بیان کرد: در این لایه به خصوص با عدم فعالیت ساختمانی و تاسیساتی گردشگری و اقامتی، می‌توان منتظر رکود در مسکن و صنایع عظیم پس و پیش این بخش باشیم که این امر کاهش درآمدهای عمومی دولت و شهرداریها را منجر خواهد شد. بخش کشاورزی و محصولات گلخانه‌ای نیز از تبعات عدم مصرف در بخش گردشگری بی‌تاثیر نخواهد بود.
این مدرس حوزه گردشگری گفت: تصور کنید که مقصدی مانند مشهد مقدس که سالانه بیش از ۳۰ میلیون نفر مسافر و زائر دارد، به ناگهان این حجم مسافر به آن ورود نکند. تصور و تخمین این اثر، نیازمند مجموعه‌ای از اطلاعات دقیق و چندساله است.
داغستانی خاطرنشان کرد: به طور کلی و از نگاه ملی صدمه به سفر، تفریح و گردشگری در بلند مدت اثرات سوء و گاه غیر قابل جبرانی برای اقتصاد، اجتماع، فرهنگ و سیاست کشور عزیزمان به همراه خواهد داشت.
چه کاستی‌هایی در مدیریت بحران گردشگری در شرایط کرونایی داریم؟
وی در خصوص کاستی‌های مدیریت بحران گردشگری در شرایط شیوع کرونا بیان کرد: کاستی‌های موجود را در دو بخش کلی مورد بررسی و واکاوی قرار می‌دهیم؛ بخش نخست کاستی‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بخش خصوصی و بخشی دیگر در بدنه دولت.
این پژوهشگر حوزه گردشگری اضافه کرد: تاب‌آوری و عبور از بحران در ابتدا به میزان آینده‌نگری ما باز می‌گردد. یکی از دلایلی که ما آسیب‌های زیادتری از حوادث می‌بینیم، این است که خیلی آینده‌نگر نیستیم و آموزشی برای برنامه‌ریزی ندیده‌ایم. ملاحظه می‌کنید حتی برای بیمه اتومبیلمان یک قانون و جریمه‌ای تدوین کرده‌ایم که همراه با اجبار برای تامین آینده باشد.
در عبور از بحران‌ها باید به میزان اعمال مدیریت ریسک معطوف باشیم
داغستانی اظهار کرد: شاید در این برهه زمانی پذیرش این مطلب کمی سنگین باشد، ولی معتقدم در عبور بحران‌ها باید به خودمان و میزان اعمال مدیریت ریسک و بحران معطوف باشیم. باید از خود بپرسیم برای حفظ، مدیریت و توسعه کسب و کارمان چه برنامه‌ای داشته‌ایم. هر چند در این رابطه همه نگاه‌ها به دولت است. البته منکر نقش حمایتی دولت و حاکمیت در این رابطه نیستیم.
وی خاطرنشان کرد: پس در جمع‌بندی ابتدا فعالان عرصه گردشگری خود باید با تدابیر متعددی برای روزهای رکود، کم‌تحرکی، نبود درآمدهای جاری و اتفاقات بعدی برنامه‌ریزی نمایند.
این کارشناس ارشد حوزه گردشگری ادامه داد: به نظر می‌رسد در ابتدا کسب و کارهای بخش خصوصی بهتر است دو سند برنامه کسب و کار (BP) و برنامه بازاریابی و فروش(MP) را در حوزه کاری خود تدوین نمایند و در آن دقیقا به فروش، سودآوری و رقبا و نحوه برخورد با حوادث اشاره نمایند. در گام بعدی تعیین بخشی از درآمدها و سود به عنوان ذخیره آتی و ایجاد صندوق‌های مشترک در حوزه کاری خود با همکاران بسیار مفید به فایده خواهد بود.
حضور در سایر صنایع مرتبط و نیمه‌مرتبط
داغستانی عنوان کرد: ایجاد هلدینگ‌های بزرگ کاری که کارهای متعددی می‌توانند انجام دهند و تعیین استراتژی‌های عمودی و افقی به معنی حضور در سایر صنایع مرتبط و نیمه مرتبط بسیار اثرگذار است تا وقتی در یک صنعت به طور کلی اتفاق ناگواری افتاد، امکان انتقال به سایر فعالیت‌ها وجود داشته باشد.
وی ادامه داد: بهره‌گیری از فن‌آوری‌های نوین حوزه ارتباطات و اطلاعات نیز می‌تواند یکی از محل‌هایی باشد که اندک درآمدهایی برای برخی صنایع ایجاد نماید(مانند فروش الکترونیکی صنایع دستی به شهروندان و یا بازدیدهای سه بعدی از جاذبه‌های گردشگری).
آموزش مدیریت بحران برای تغییر فوری کاربری یک حوزه در شرایط بحران
این پژوهشگر حوزه گردشگری با بیان این که در تمامی حرفه‌ها و کسب و کارها می‌توان از انواع بیمه‌ها و پوشش‌های آن در این بخش استفاده نمود که نیازمند آینده‌نگری کارفرمایان و مدیران است، خاطرنشان کرد: در نهایت شاید بتوان با برخی آموزش‌های مدیریت بحران، امکان تغییر فوری کاربری و فعالیت یک حوزه را به مدیران و کارکنان بخش‌های مختلف آموزش داد تا بتوانند با اعمال مدیریت، بلافاصله پس از وقوع حادثه نوع دیگری از خدمات را ارائه دهند.
داغستانی گفت: به عنوان مثال؛ اگر واحد پذیرایی به ناگهان با عدم حضور مشتری روبرو شد، بتواند با اعلام آمادگی به مراکز درمانی و پزشکی بخشی از تقاضای به‌وجود آمده در حوزه بهداشت و درمان را تامین نماید و یا تغییر فصلی مجموعه اقامتی به محل‌های نقاهتگاهی بیماران و آسیب دیدگان.
وی بیان کرد: در آن سوی ماجرا نیز دولت بایستی با ایجاد نظام‌های نوین حمایتی، ایجاد پایگاه‌های دقیق اطلاعات کسب و کارهای مختلف، تدوین برنامه‌های راهبردی و بسیاری دیگر به این موضوعات بپردازد که متاسفانه در حال حاضر این سامانه‌ها وجود ندارد و یا بسیار ضعیف هستند. به عنوان مثال در کشور یک سامانه جامع و کارآمد در خصوص نوع اشتغال و درآمدهای افراد در بخش گردشگری نداریم تا ببینیم که در این مواقع چگونه باید به آسیب‌دیدگان کمک نماییم.
منبع:ایسنا
