نکته قابل توجه اینکه، باتوجه به تغییر ذائقه سفرها در دوران همه‌‌گیری، کشورهای مختلف استراتژی‌‌های خود را برای جذب گردشگر از طریق تبلیغات و بازاریابی نیز تغییر دادند و شیوه‌های نوینی را برگزیدند. متولی گردشگری ایران از ۳۰ کشوری که پیش از کرونا به عنوان هدف جذب گردشگران انتخاب کرده بود، باتوجه به شرایط بحرانی کنونی آن را به ۶ کشور چین، روسیه، ترکیه، عراق، جمهوری آذربایجان و عمان محدود کرده است. اینکه چرا چین و روسیه به عنوان کشورهای هدف برای جذب گردشگر انتخاب شده‌‌اند، در حالی که تاکنون تمام مرزهای بین‌المللی خود را به روی مسافران بسته‌‌اند و تمرکز خود را بر گردشگری داخلی و توسعه آن گذاشته‌‌اند؛ چالش‌‌هایی است که «دنیای اقتصاد» درصدد پاسخگویی به آن است. از این رو، لیلا اژدری، مدیرکل دفتر بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی درباره دلایل انتخاب این کشورها، رقابت‌‌های منطقه‌‌ای و آینده گردشگری در پساکرونا با «دنیای اقتصاد» به گفت‌وگو پرداخت.

سوالی که در اینجا مطرح می‌شود اینکه هدف و معیار انتخاب این ۶ کشور از میان ۳۰ کشور هدف پیشاکرونا چیست؟ و اینکه چرا «چین و روسیه» به عنوان نخستین کشورهای هدف در جذب گردشگران خارجی برگزیده شدند؟

معیار جذب گردشگر، تحقیقات بازار است. تحقیقاتی که با توجه به شاخص‌‌هایی همچون سطح روابط سیاسی و اقتصادی، تعداد هزینه‌‌کرد گردشگران، حجم مبادلات بازرگانی و… به بررسی کشورهای هدف جذب گردشگر می‌‌پردازد. از این رو چین کشور اول هدفی است که برای پساکرونا بر آن متمرکز شده‌‌ایم. دلیل انتخاب این کشور براساس سیاست‌های دولت سیزدهم است که اولویت خود را بر تقویت روابط با همسایگان خود قرار داده است. اگرچه چین در همسایگی ایران قرار ندارد اما در حال حاضر مهم‌ترین متحد سیاسی و اقتصادی ایران است و با توجه به قرارداد ۲۵ ساله با چین، کشوری نیست که بتوان به راحتی از آن گذشت.

در حال حاضر استراتژی راهبردی خود را برمبنای روابط سیاسی و اقتصادی و همچنین براساس واقعیت‌‌هایی که از صنعت گردشگری طی چند سال اخیر بر جهان حاکم بوده، بنا کردیم. در سال ۲۰۱۸ حدود ۱۵۴ میلیون گردشگر چینی به دیگر کشورهای جهان سفر کردند و تعداد ورودی‌‌ها به این کشور ۶۵ میلیون گردشگر خارجی بوده که توانست رتبه چهارم گردشگرپذیرترین کشور جهان را به خود اختصاص دهد. در سال ۲۰۱۹ (سال ۹۸) معادل ۴۸ هزار و ۵۹۷ چینی به ایران سفر کردند و تعداد خروجی از ایران به چین حدود ۱۰۴ هزار ۷۱۸ نفر بوده است.

اگرچه درآمد سرانه چین حدود ۱۸ هزار و ۲۰۰ دلار است و در رتبه ۹۶ جهان قرار دارد، اما این کشور جزو دو اقتصاد برتر جهان است و در رقابت دائمی با آمریکا قرار دارد و این پایین بودن درآمد سرانه ناشی از جمعیت بیش از یک میلیارد و ۲۰۰میلیونی این کشور است.

کرونا نزدیک به دو سال صنعت گردشگری جهان و ایران را زمین‌‌گیر کرد. از این رو نیاز به اقداماتی ضربتی در حوزه گردشگری است و در حال حاضر احیای بخش گردشگری در اولویت قرار دارد. بنابراین نخستین هدف، تمرکز بر کشورهای همسایه است. البته این به معنای نادیده گرفتن بازارهای سنتی همچون اروپا نیست. اما باتوجه به شرایط کنونی، اروپا بازار آماده‌‌ای برای جذب گردشگر به ایران نیست؛ زیرا باتوجه به محدودیت‌‌هایی که از سوی اتحادیه اروپا پس از همه‌‌گیری کرونا برای سفر به کشورهای دیگر اعمال شده و اعطای ویزا به حوزه شنگن به راحتی امکان‌‌پذیر نیست، پس ما هم نمی‌توانیم فرش قرمز برای آنها پهن کنیم. هرگاه گشایشی پیش آمد، گردشگران اروپایی به ایران بازمی‌گردند.

چین به مدت دو سال تمام مرزهای خود را به روی گردشگران بین‌المللی بسته و محدودیت‌‌های سختگیرانه‌‌ای برای خروج از کشور تا به امروز مقرر کرده و تمرکز خود را کاملا بر حوزه توریسم داخلی قرار داده است، احتمال بازگشت سفرهای خارجی چینی‌‌ها به سطح پیش از کرونا در سال ۲۰۲۴ یا پس از آن می‌رود؛ بنابراین، بسیاری از کشورهای جهان که بیشترین توریست چینی را پذیرا بودند در حال حاضر تمرکز خود را بر جذب گردشگران منطقه‌‌ای یا داخلی معطوف کرده‌‌اند. باتوجه به شرایط بحرانی کنونی تمرکز بر جذب گردشگران چینی منجر به هدر رفتن سرمایه‌های ملی نمی‌شود؟

ما نمی‌توانیم کلا از بازار رقابت‌‌های جذب گردشگران چینی کنار برویم و منتظر بمانیم تا چند سال دیگر که کشورها مجددا به سمت گردشگران چینی بازگشتند ما هم دوباره روند جذب گردشگر را از اول آغاز کنیم. ما باید در بازار تبلیغاتی خود در چین باقی بمانیم و در این دو سال و تا پیش از بازگشت ورود گردشگران چینی، تبلیغات تنها به صورت آنلاین از طریق وبینار و ویدئو کنفرانس‌‌ها در روابط با شرکت‌‌ها به صورت B۲B یا به‌‌صورت مستقیم با شهروندان چینی (B۲C) صورت می‌گیرد. بنابراین نه تنها هزینه چندانی صرف نمی‌شود بلکه کمترین میزان هزینه در این شیوه تبلیغاتی وجود دارد.

باید این نکته را درنظر داشت که چینی‌‌ها بالاترین میزان هزینه‌‌کرد را دارند به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۹ بیش از ۲۵۵ میلیون دلار هزینه توریستی داشتند. تا پیش از کرونا هیات دولت در سال ۹۸ برای استفاده از این فرصت به نفع گردشگری ایران برای گردشگران چینی روادید را لغو کرد و خطوط پروازی ثابت به چند شهر توریست‌‌پذیر چین نیز برقرار شد. حتی پیش از کرونا عید بهاره چینی‌‌ها در ایران برگزار می‌شد که این امر منجر به افزایش گردشگران چینی به ایران شده بود. امسال هم به‌‌صورت آنلاین این جشن برگزار خواهد شد و از سال آینده سفرها مجددا بازگشایی خواهد شد. ما نمی‌توانیم از این بازار فرصت‌‌ساز بگذریم.

باتوجه به اینکه، مقصد اول روس‌‌ها در منطقه کشورهایی همچون ترکیه و امارات است و تا پیش از کرونا، گردشگران روسی سهم قابل توجهی را برای سفر به ایران نداشتند، دلیل انتخاب روسیه به عنوان نخستین کشور هدف گردشگری چیست؟

در ابتدا باید بگویم روسیه جزو نخستین کشور هدف در جذب گردشگر به‌‌شمار نمی‌‌رود بلکه ششمین کشور هدف است. دیگر آنکه، این تحلیل اشتباه در میان بسیاری از کارشناسان دولتی، خصوصی و رسانه وجود دارد که باید مسافران روسی به ترکیه یا امارات را قاپ بزنیم و به ایران بیاوریم. در حالی که هرکشوری جذابیت خودش را دارد و از جاذبه‌های متفاوتی برخوردار است. مقایسه کشورها چندان علمی نیست و هر کشوری ویژگی‌‌ها و پتانسیل منحصربه‌فرد و متفاوتی دارد و قرار نیست سهم بازار کشوری را به ایران بیاوریم. در واقع این هنر ما است که جذابیت‌‌های گردشگری کشور خود را به بهترین شکل ممکن به روس‌‌ها معرفی کنیم و این کار تنها با معرفی درست از ظرفیت‌‌های توریسم ایران امکان‌‌پذیر خواهد بود.

بنابر اظهارات فم تورهای روسی در سفر به ایران، ایران کشوری بی‌‌نظیر است که کویرهای آن متفاوت از ترکیه، امارات یا هرجای دیگر است. بنابراین، ما فقط در جست‌وجوی سهم بازار گردشگری خود در روسیه هستیم تا با معرفی کامل جاذبه‌های ایران، مقصد بعدی سفر منطقه‌‌ای روس‌‌ها، ایران باشد و قصدی مبنی بر گرفتن سهم دیگر کشورهای منطقه‌‌ای به نفع خود نداریم.

بررسی‌‌هایی که در سال‌های گذشته برای شاخص‌‌گذاری بر کشورهای هدف صورت گرفته، پس از بحران کرونا با تغییرات چشمگیری در شاخص‌ها و سبک‌‌ها و ذائقه‌های سفر مواجه شده است. باتوجه به این شرایط به‌‌کارگیری مجدد شاخص‌‌های پیشاکرونا اثرگذار و کاربردی خواهد بود؟ باتوجه به اینکه دولت سیزدهم در آغاز فعالیت خود هدف خود را بر مبنای دیپلماسی گردشگری بیان کرده، چرا ارتباط با کشورهایی همچون مصر و اردن در منطقه از طریق گردشگری را پیش‌زمینه از سرگیری روابط دو کشور از طریق دیپلماسی گردشگری قرار نمی‌دهید؟

این تحلیل کاملا درستی است که روابط کشورها در سیاست خارجی بر مبنای دیپلماسی شکل بگیرد و دیپلماسی عمومی مهم‌ترین دستگاهی است که می‌تواند زمینه‌‌ساز شکل‌‌گیری روابط دو کشور باشد. از این رو، باید سراغ مردم رفت و صنعت گردشگری مهم‌ترین ابزار برای تحقق این امر محسوب می‌شود. اما در این شرایط بحرانی باید واقع‌‌گرایانه به قضیه نگاه کرد نه ایده‌‌آلیستی. باتوجه به قرار گرفتن بازار گردشگری در وضعیت اضطراری، باید در ابتدا سراغ کشورهایی برویم که از لحاظ روابط سیاسی و اقتصادی با ایران آماده و پخته هستند تا با هزینه بسیار کمتری به معرفی فرصت‌‌های گردشگری ایران بپردازیم. باتوجه به اینکه در حال حاضر اولویت، بازگشت بخش خصوصی برای ازسرگیری فعالیت‌‌های خود در عرصه بین‌المللی است نمی‌توان بر کشورهایی که در حال حاضر به‌‌لحاظ سیاسی با آنها هیچ‌گونه روابطی نداریم متمرکز شویم. زیرا برای برقراری دیپلماسی عمومی از طریق گردشگری در کشوهایی همچون اردن و مصر باید زیرساخت‌‌های اولیه روابط را ایجاد کرد و بسیاری از ابهامات و سوءتفاهم‌‌ها رفع شوند. بنابراین ایجاد زیرساخت‌‌های روابط دو کشور بر مبنای دیپلماسی گردشگری نیازمند پروسه‌‌ای طولانی‌‌مدت است که در حال حاضر نمی‌تواند به عنوان اهداف اولیه سیاست خارجی در جهت جذب گردشگر قرار گیرد. اما در آینده پس از بازیابی سفرهای بین‌المللی می‌توان از گردشگری به عنوان ابزاری در دیپلماسی عمومی کشور در عرصه سیاست خارجی بهره برد.

منبع:دنیای اقتصاد

رعایت استانداردهای مربوط به اخذ «پرچم آبی» در مراکز اقامتی-تفریحی مستقر در سواحل ترکیه و امارات که بتوانند جایگاه خودشان را در بین ۴۷ کشوردارای پرچم آبی تثبیت کنند؛ به شکل خودکار باعث جذب پایدار و تصاعدی توریست خارجی در جزایر این کشورها شده است. ترکیه مجهز به بیشترین ساحل گردشگری با پرچم آبی است که این امر با سرمایه‌گذاری نامحدود، بدون مانع و حاوی مشوق‌‌‌های دولتی امکان‌پذیر شده است به عنوان مثال در ترکیه سرمایه‌گذاران در بخش مالیات بر درآمد و کسب و کار مشمول معافیت‌‌‌های مالیاتی هستند.

به گزارش «دنیای‌اقتصاد»سواحل آبی شمال ایران با وجود شرایط زیست محیطی و چشم‌اندازهای طبیعی و توریستی در کرانه‌‌‌های استان گلستان، مازندران و به‌ویژه گیلان در طول ۷۰۰ کیلومتر با برخورداری از جاذبه‌‌‌های متعدد طبیعی و سواحل شنی، یکی از بزرگ‌ترین کانون‌‌‌های گردشگری ایران است و از نظر توریسم تفریحی و اکوتوریست‌‌‌های داخلی و خارجی اهمیت بسیاری دارد. ساحل «چاف و چمخاله» به عنوان یکی از بهترین سواحل ماسه‌‌‌ای ایران و ایجاد امکانات رفاهی و گردشگری، توریست‌‌‌های بسیاری را به خود جذب می‌کند. این ساحل مانند سایر سواحل شمال ایران به‌رغم اینکه فضای مناسبی برای رونق کسب و کار و قابلیت گسترد‌‌‌ه‌‌‌ای برای جذب سرمایه‌گذار در بخش گردشگری دریایی دارد، هنوز از تمامی ظرفیت‌‌‌ها و استانداردهای گردشگری دریایی برای جذب گردشگران خارجی استفاده نکرده است. در این گزارش با نگاهی به گردشگری آبی ترکیه و مالزی و امارات در توسعه صنعت گردشگری و رشد اقتصادی این کشورها به بررسی سواحل شمالی و به‌‌‌ویژه چمخاله پرداخته شده است.

بررسی‌‌‌های«دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد: گردشگری آبی تقریبا نوع جدیدی از توریسم در جهان است که گردشگران با هدف انجام فعالیت، تفریح، ورزش یا بازدید از مناطق ساحلی و آبی به سفر به آن مناطق می‌‌‌پردازند. این نوع گردشگری درآمدزایی بسیاری برای کشورهای هدف دارد. کشورهای بسیاری همچون ترکیه، امارات و مالزی با توجه به ظرفیت‌های محیطی ساحلی و آبی خود در جهت افزایش درآمدزایی و اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی و توسعه صنعت گردشگری خود با بهره‌‌‌برداری و توسعه سواحل آبی توانسته‌‌‌اند جز بهترین مناطق گردشگری ساحلی جهان به شمار آیند. این کشورها با توجه به پتانسیل‌‌‌های ساحلی خود اعم از صخره‌‌‌ها، کوه‌‌‌ها و جنگل‌‌‌ها در کنار سواحل و جزایر طبیعی و سواحل شنی زیبا و تمیز و البته استراتژی و فعالیت‌های دولت‌‌‌ها و سرمایه‌گذاری‌‌‌های بخش خصوصی با ایجاد امکانات تفریحی و ورزشی و رفاهی و تشکیل کمیته ملی مدیریت مناطق ساحلی و آژانس مدیریت محیط‌زیست و مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی و همچنین رعایت استانداردهای بین‌المللی و تلاش برای گرفتن پرچم آبی گردشگران بسیاری را از سراسر جهان به سوی خود می‌‌‌کشاند و علاوه بر درآمدزایی و اشتغال بر رشد اقتصادی و توسعه گردشگری این کشورها بسیار اثرگذار است.

در سواحل ترکیه در بخش‌‌‌های عمومی که شهرداری‌‌‌ها به‌صورت رایگان در اختیار گردشگران قرار می‌دهد، امکاناتی همچون آلاچیق، تخت و سایه‌‌‌بان، سرویس‌‌‌های بهداشتی و به خصوص حمام‌‌‌های ساحلی و شرایط ایجاد ماهیگیری وجود دارد. و بخش‌‌‌های خصوصی با تکمیل امکانات و استفاده از تفریحات آبی مانند اسکی روی آب، موج سواری، استخرهای شنا، قایق‌‌‌های تفریحی و ورزش‌‌‌های ساحلی مانند والیبال ساحلی، فوتبال ساحلی، دیواره‌‌‌های صخره‌‌‌نوردی و قدم زدن در سواحل شنی تمیز و همچنین برگزاری کنسرت و جشن‌‌‌های بسیار و ایجاد هتل‌‌‌های لوکس و مراکز تجاری و تفریحی و بازارهای ساحلی در افزایش توریست نقش بسیاری دارد. ترکیه با داشتن دریا و ساحل تمیز و استاندارد و قابل استفاده برای گردشگران رکورددار داشتن بیشترین ساحل «پرچم آبی» در دنیا شده است. «پرچم آبی» علامتی است که از طرف سازمان بین‌المللی استاندارد و محیط‌زیست به کشورهایی داده می‌شود که استاندارد مخصوص «نگهداری» و «بهره‌‌‌برداری چند منظوره» از سواحل آبی در آن کشور رعایت می‌شود. این استاندارد تمامی سواحل جهان را از باب استاندارد بودن و تمیزی و دوستی با محیط‌زیست و رضایتمندی بررسی می‌کند.

در دبی سواحل آبی مهم‌ترین جاذبه‌‌‌های طبیعی این شهر است. دبی با استفاده از ظرفیت بیابانی ساحلی خود مانند ماسه‌‌‌های نرم و تمیز، درختان نخل و باغ‌‌‌های بیابانی و ایجاد امکانات رفاهی مانند دوش، تخت و آفتاب‌‌‌گیر، سرویس بهداشتی و آلاچیق و امکانات گردشگری و جذاب مانند ورزش‌‌‌های آبی و ساحلی، باشگاه‌‌‌های ورزشی، پارک‌‌‌های کودکان، شترسواری و اتومبیل‌‌‌رانی، کیوسک‌‌‌های اغذیه، کافه‌ها و رستوران‌ها و باربیکیوهای نزدیک پلاژها، هتل‌‌‌های لوکس و مراکز تجاری و بازارهای محلی و صنایع دستی در اطراف دریا توانسته به یکی از بهترین مناطق گردشگری ساحلی جهان تبدیل شود. سواحل عمومی دبی با کمک شهرداری دبی و ایجاد امکانات رفاهی و سواحل خصوصی که امکانات رفاهی و گردشگری بسیاری دارد توریست‌‌‌های بسیاری را جذب خود می‌کند.  سواحل مالزی با انواع تفریحات و جاذبه‌‌‌های طبیعی و مصنوعی همچون آفتاب، سواحل شنی، صخره، سواحل تمیز و مناظر سبز و تخنه سنگ‌‌‌ها، درختان نخل طبیعی، هتل‌‌‌های بزرگ، مکان‌‌‌های تفریحی و ورزش‌‌‌های آبی و چتربازی، ماهیگیری، تور جزیره، رستوران‌‌‌هایی با غذاهای دریایی و بین‌المللی، امکانات رفاهی گسترده و دسترسی آسان به وسایل حمل‌ونقل برای رسیدن به سواحل جز بهترین سواحل جهان محسوب می‌شود. نزدیک به ۴۰ جزیره بزرگ و کوچک در اطراف آب‌‌‌های این کشور وجود دارد.

جاذبه‌‌‌های گردشگری ترکیبی از همکاری مشترک دولت، شهرداری‌‌‌ها و بخش‌‌‌های خصوصی است که امکانات رفاهی و گردشگری مناسب با ظرفیت‌‌‌های محیطی این کشور برای گردشگران فراهم شده است.

 فاصله سواحل «شمال»تا جذابیت توریستی

سواحل شمال ایران به دلیل برخورداری از عوامل مساعد طبیعی و آب و هوایی، رطوبت نسبی، پوشش جنگلی و چشم‌اندازهای طبیعی و همچنین سهولت دسترسی به تهران و سایر شهرهای پرجمعیت یکی از مساعدترین مناطق ایران برای توسعه صنعت گردشگری است. این مناطق علاوه بر داشتن سواحل شنی دارای اراضی سرسبز و کوه‌‌‌های بلند و دامنه‌‌‌های پوشیده از جنگل، تالاب‌‌‌ها و مرداب‌‌‌ها و جزایر طبیعی و زیستگاه حیات وحش است.

این سواحل در کنار استفاده از آبزیان و توسعه صنعت شیلات، نگاه ویژه‌‌‌ای به گردشگری دریایی داشته‌اند. سواحلی همچون سلمانشهر (متل قو)، نمک آبرود، رامسر، نوشهر، چمخاله و بندر انزلی و ساحل گیسوم با ایجاد امکانات رفاهی مانند دوش، تخت و سایه‌‌‌بان، کافه، اتاق‌‌‌های تعویض لباس، رختکن و کمد در پلاژها، رستوران‌‌‌ها و هتل‌‌‌ها و ویلاهای اطراف ساحل، اسکله تفریحی، ورزش‌‌‌های آبی مانند موج سواری، قایق سواری، شاتل پاراسل و جت‌اسکی و ورزش‌‌‌های ساحلی مانند والیبال و فوتبال ساحلی، چتربازی بر فراز دریا، سوارکاری، موتورهای ATV، ایجاد آلاچیق‌‌‌هایی اطراف ساحل و شرایط شب‌‌‌مانی، مراکز تجاری و پارک‌‌‌های بازی کودکان و شهر بازی در برخی سواحل، جاذبه‌های بسیاری برای گردشگری در کشور دارند. ساحل چاف و چمخاله با داشتن امکانات رفاهی و خدماتی و تفریحی بسیار که توسط شهرداری این شهر ایجاد شده و دارای پتانسیل‌‌‌ها و ظرفیت‌‌‌های طبیعی بسیاری همچون دو جزیره ارشیا و فلامینگو، مرداب و رودخانه‌‌‌ای که با گذشتن از شهر به دریا می‌رسد و سواحل شنی زیبا یکی از بهترین سواحل گیلان به شمار می‌‌‌آید. اما این ساحل همچون سایر سواحل شمال ایران به‌رغم ایجاد امکانات بسیار هنوز به استانداردهای بین‌المللی و محیط‌زیستی مناطق ساحلی دست نیافته است.  دلایل متعددی همچون عدم‌حمایت از سرمایه‌گذاری بخش‌‌‌های خصوصی، رقابت بین شهرهای مختلف برای گرفتن امتیازات به نفع خود برای جذب گردشگر، کم توجهی به محیط‌زیست و عدم‌مدیریت کافی در پاک‌‌‌سازی و تمیزی سواحل از جمله موانع استفاده از تمام ظرفیت‌‌‌های گردشگری دریایی این منطقه است.

منبع:دنیای اقتصاد