به گزارش ایرنا، آذربایجان‌غربی از استان‌های کهن و با سابقه تاریخی زیاد در کشور به شمار می‌رود که جای جای آن، یادگاری به جای مانده از دوران مختلف کهن است که بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی برای دیدن آنها، هزاران کیلومتر راه طی می کنند.

از جمله این آثار کهن، تپه‌های تاریخی است که با ایستادگی بی‌نظیرشان، عمق تاریخ این سرزمین را به رخ جهانیان می‌کشد.

هر لایه این تپه ها، زبان گویای تاریخ پرفراز و نشیب این دیار بوده که موجب حیرت محققان و پژوهشگران خارجی و داخلی شده و تحیّر جهانیان را بر انگیخته است.

قدمت برخی از این میراث کهن به بیش از هشت هزار سال می‌رسد که نمونه بارز آن “تپه تاریخی حسنلو” بوده که قدمتی بیش از هشت هزار سال دارد.

قبل از انقلاب اسلامی و از سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۵۵ هجری شمسی به سرپرستی پروفسور دایسون از دانشگاه پنسیلوانیای آمریکا کاوش های باستان شناسی در تپه تاریخی حسنلو صورت گرفت و پس از این کاوش ها ۳۵ جلد کتاب درخصوص این کاوش ها و هزاران مقاله و پایان نامه منتشر شد.

این مجموعه تاریخی از سال ۱۳۸۲ شمسی جهت انجام مطالعات علمی و فنی تبدیل به پایگاه ملی شد و هم اکنون در لیست موقت ثبت جهانی قرار دارد.

همچنین تپه اهرنجان با ۹ هزار سال قدمت در دشت سلماس که به آن در زبان محلی “کول تپه سی” یا تپه خاکستری گفته می‌شود، جزو نخستین سکونتگاه‌های بشری در ایران به شمار می‌رود.

از تپه تاریخی اهرنجان که بگذریم “تپه قلایچی” در روستای قلایچی و ۱۲ کیلومتری شمال شرقی شهرستان بوکان از دیگر تپه های تاریخی استان است که برای نخستین بار در سال ۱۳۶۳ شمسی کاوش‌های باستان شناسی در این تپه صورت گرفت و آثاری از هزاره اول قبل از میلاد در آن نمایان شد.

این تپه باستانی بر اساس آثار و کتیبه‌های موجود، مرکز حکومت ماناها بوده و با دولت ” اورارتو” در شمال‌غرب و “آشور” در غرب ایران زمین معاصر بوده است.

“گوگ تپه” در ۶ کیلومتری جنوب شرق ارومیه در دره ای به همین نام واقع شده و یکی از آثار به دست آمده از این تپه صفحه مفرغی منقش به تصویر” ˈگیلگمش” پهلوان حماسی بابل بوده که در آن نقش گیلگمش میان دایره‌ای دو گاو وحشی را در دست گرفته است این اثر ارزشمند تاریخی به سده هشتم قبل از میلاد تعلق دارد.

علاوه براین تپه‌های حاجی فیروز، دالما، هفتوان سلماس، پیزدلی، دین خواه، کردلر و صدها تپه تاریخی دیگر حکایت های بی شماری از تمدن این استان داشته و همچنان بر تارک این دیار می‌درخشند.

ولی این تپه های باستانی و به عبارتی تاریخ گویای دیار رنگین کمان اقوام و ادیان برای جاودانه ماندن و درامان ماندن از گزند هر صدمه و آسیبی نیازمند و تشنه حمایت مردم این سرزمین هستند چراکه بی تفاوتی آنان، آسیب های جبران ناپذیری براین میراث کهن وارد کرده و در دراز مدت و یا کوتاه مدت دیگر اثری از آنها باقی نخواهد ماند.

به گفته کارشناسان، محققان، پژوهشگران و باستان‌شناسان میراث فرهنگی و گردشگری پراکندگی تپه های باستانی موجود در استان و تعداد بیشتر آنها می‌طلبد تا برای حمایت ازآنها مردم وارد میدان شده و خود به حراست از میراث خود بپردازند.

آنها براین اعتقاد هستند که افزایش دانش و آگاهی مردم و شناخت دقیق از آثار تاریخی، آنها را ملزم می سازد که آثار تاریخی از جمله تپه های باستانی را ثروت و سرمایه خود دانسته و اجازه سوء استفاده به سودجویان ندهند.

محققان استفاده از قدرت رسانه ای و معرفی شایسته و موثر آثار تاریخی را از جمله عوامل مهم دیگر برای صیانت از داشته های تاریخی عنوان می کنند آنها براین باورند باید به مردم فهمانده شوند آثار تاریخی ثروت آنهاست و باید از آن حفاظت کنند.

ثروت عمومی تپه‌های باستانی

محقق و پژوهشگر ارومیه ای در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: باید به مردم این فکر القا شود که آثار تاریخی از جمله تپه های باستانی جزو دارایی و ثروت آنها محسوب می‌شود که باید به آن افتخار کنند.

عیسی عزیزنژاد با بیان اینکه مردم هر روستا و منطقه می‌توانند حامی آثار تاریخی منطقه خود باشند، افزود: با توجه به پراکندگی و قرار گرفتن تپه های باستانی در مناطق صعب العبور، ضروری است جوامع محلی وارد میدان شده و همگام با میراث فرهنگی حرکت کرده و به صیانت از تپه های باستانی بپردازند.

وی اضافه کرد: باید این مهم به مردم مناطق و روستاهای دارای تپه های تاریخی و آثار تاریخی القا شود که تپه های باستانی ثروت منطقه خودشان است و باید از این ثروتشان حفاظت کرده و اجازه ندهند که افراد غریبه به منطقه شان وارد شده و سوء استفاده کنند.

این پژوهشگر بیان کرد: در سال‌های اخیر گسترش شبکه های مجازی و ارتباطات تلفنی و گرم شدن بازار مباحث زیرخاکی، سودجویان را به وسوسه انداخته بنابراین در چنین فضایی مردم برای جلوگیری از دسترسی دلالان و سودجویان به تپه‌های باستانی و سایر آثار تاریخی نقش موثری می‌توانند ایفا کنند.

آغاز حفاظت آثار تاریخی از مدارس 

“مدیر پایگاه ملی تپه تاریخی حسنلو” نیز گفت: صیانت از آثار تاریخی باید توسط آموزش و پرورش و از مدارس آغاز شود؛ دانش آموزان مهمترین و تاثیرگذارترین قشری هستند که شناساندن و معرفی آثار تاریخی از جمله تپه های باستانی و ارزش آنها به این قشر می تواند نتیجه مثبتی به بار بیاورد.

حسن شیری اضافه کرد: دانش‌آموزان وقتی ارزش آثار تاریخی را می‌فهمند و یاد می‌گیرند که تپه های باستانی و آثار تاریخی، جزو هویت و ثروت آنان است، بدون تردید این مهم را حتی به خانواده ها و والدین خود نیز انتقال داده و سفیران شایسته ای برای تبلیغ جایگاه آثار تاریخی استان می‌شوند.

وی به جای خالی کتاب های آثار تاریخی و میراث فرهنگی در مدارس اشاره کرد و گفت: این کتاب ها باید بین کتب درسی دانش آموزان قرار گرفته و به معرفی جاذبه های تاریخی و طبیعی استان پرداخته و پیوندی عمیق بین ذهن دانش آموز و داشته های تاریخی، ببندند.

وی ادامه داد: دانش آموزان بهتر از سایر گروه های سنی می توانند بحث صیانت از آثار تاریخی را درک کرده و بدان عمل کنند؛ این نسل بعد از چندسال تبدیل به نسل کاری می شود بنابراین آگاه سازی آنها نتیجه ارزشمندی به دنبال خواهد داشت.

مدیر پایگاه ملی تپه تاریخی حسنلو ادامه داد: با توجه به اینکه بیشتر آثار تاریخی در مناطق دور افتاده قرار گرفته اند، اهالی بومی و محلی بهترین گزینه جهت صیانت از آنها هستند.

شیری به نقش رسانه ها در معرفی و صیانت آثار تاریخی، اشاره کرد و گفت: رسانه ها اعم از رادیو و تلویزیون با به تصویر کشیدن آثار تاریخی و معرفی آنها ارتباطی عمیق بین مخاطب و آثار تاریخی برقرار کرده و ارزش این میراث کهن را به مردم تبیین کنند که در این صورت است که آثار تاریخی و مهم‌تر از همه تپه های تاریخی از گزند سود جویان درامان خواهد ماند.

وی ادامه داد: میراث فرهنگی و گردشگری استان درسال های اخیر اقدام به راه اندازی انجمن های مردم نهاد  و همیاران میراث در راستای حمایت و صیانت از آثار تاریخی کرده است که توجه و آگاهی بیشتر مردم می تواند به این اقدام شتاب بیشتری ببخشد.

آگاه سازی مردم رمز ماندگاری تپه های باستانی

باستان شناس ارومیه ای نیز در این خصوص گفت: آگاه سازی و آگاهی بخشی به مردم و شناساندن هویت تاریخی استان به آنها، مهمترین عاملی است که می تواند جاودانگی آثار تاریخی را رقم بزند.

بهروز خان محمدی اظهار داشت: اگر مردم ارزش اثر تاریخی اعم از تپه تاریخی و آثار دیگر را بدانند، برای حفظ آن تلاش خواهند کرد.

وی تاکید کرد: رسانه ها، دانشگاه ها و مدارس در زمینه صیانت از داشته های تاریخی باید به میدان بیایند؛ رسانه ها با اطلاع رسانی و مدارس و دانشگاه ها با آموزش های خود می توانند گام موثری در حمایت از آثار تاریخی بردارند.

باستان شناس ارومیه ای با بیان اینکه اگر ما فرهنگ سازی نکنیم، زمینه برای فعالیت افراد سودجو فراهم خواهد شد، گفت: برای صیانت از آثار تاریخی به‌ویژه تپه های باستانی باید مردم در کنار میراث فرهنگی قرار بگیرند.

“خان محمدی” ادامه داد: برخی از محوطه های تاریخی، که ۷۰ سال قبل تپه باستانی بودند، امروز نشانه ای از آنها نمانده که برای جلوگیری از تکرار چنین اتفاقاتی وارد میدان شدن مردم ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

وی اضافه کرد: آثار تاریخی، درحقیقت شناسنامه یک ملت است بنابراین حفاظت از این شناسنامه به عهده تمام مردم است.

بیش از یک‌هزار تپه باستانی درآذربایجان‌غربی وجود دارد؛ تپه های باستانی حکایتگر راز زندگی گذشتگان این مرز و بوم و فرهنگ و هویت آنان است و تخریب و صدمه دیدن آنان درحقیقت صدمه دیدن هویت تاریخی، این دیار است.

آذربایجان‌غربی دارای یک هزار و ۶۰۰ اثر ثبت شده ملی و جهانی است که قره کلیسای چالدران و تخت سلیمان تکاب، آثار جهانی این استان کهن محسوب می‌شوند.

منبع:ایرنا