نوشته‌ها

جیرفت، سرزمین تمدن‌های اساطیری

جیرفت سرزمین نخل و کنار‌صندل، سرزمین تمدن‌های اساطیری که در روشن‌ترین و قدیمی‌ترین جای هستی تمدنی نوین بنا نهاد تا روزی و روزگاری زیست انسانهایی شود که شهره جوان‌مردی و مهمان‌نوازی کویراند.

شهرستان جیرفت در فاصله ۲۲۵ کیلومتری جنوب مرکز استان کرمان واقع شده است. این شهرستان دارای سه اقلیم متفاوت جغرافیای سرد کوهستانی ساردوییه، معتدل کوهستانی دلفارد و جبال‌بارز و گرم مرطوب نواحی دشت جیرفت است.

موزه باستان‌شناسی جیرفت

در این موزه اشیای منحصربه‌فردی از سنگ کلوریت به نمایش گذاشته شده است این اشیا از نظر تفکیک ساخت و تزیین در نوع خود کم‌نظیر و گاه بی‌نظیرند. برخی از اشیای موزه متعلق به دوره‌های مختلف تاریخ است که با مطالعه آن‌ها می‌توان سیر تحول و سبک‌های گوناگون صنعت سفالگری و هنر و تزیین آن در دوران اسلامی را مشاهده کرد.

موزه باستان‌شناسی جیرفت یکی از اماکن قابل بازدید برای علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ این شهرستان است. این موزه به تاریخ و فرهنگ غنی جیرفت می‌پردازد، شهری که آثار تاریخی و باستانی آن قدمتی هفت هزارساله دارند. در این موزه نزدیک به ۵۰۰ شیء و ظرف با کنده‌کاری‌ها و نقوش پیچیده و پر رمز و راز از انسان، جانوران و… نگهداری می‌شود. همچنین تندیس و سردیس‌های مرمری، مجسمه‌های مفرغی، سفال‌های منقوش و ساده و اشیای کوچک مانند مهره‌های مسطح و استوانه‌ای در این موزه در معرض نمایش قرار داده شده است.

محوطه باستانی شهر قدیم جیرفت (شهردقیانوس) 

در فاصله ۵ کیلومتری شهر جیرفت (جاده جیرفت – بلوک) یکی از شهرهای آباد ایران تا قرن هفتم هجری واقع شده که تا اواخر دوره سلجوقیان از شهرهای آباد و معمور ایران بوده است. طی فصل‌های مختلف کاوش بقایای چند منزل مسکونی، حمام شهر و… نمایان شده است.

مسجد جامع دقیانوس

قدمت این مسجد به اوایل دوره اسلامی قرون اولیه اسلامی باز می‌گردد و در حاشیه‌ هلیل‌رود در محوطه شهر تاریخی جیرفت (دقیانوس) واقع شده، مساحت کل مسجد ۶هزار متر مربع است که ۴هزار متر مربع آن از شهر دقیانوس کاوش شده و صحنی دارد که وسعت آن به ۲هزار متر مربع می‌رسد. مسجد دارای محراب، گچ‌بری‌های منقوش، وضوخانه، یک مدار با قطر ۴ متر و یک شبستان است. محراب این مسجد دارای گچ‌بری‌های ارزنده با رنگ‌های لاجوردی و قرمز است.

مقبره میرحیدر (گورخان) 

امیرحیدر از مشایخ صوفیه و بزرگان طایفه مهنی دولت‌آباد در اسفندقه بوده است. این مقبره یادگاری از دوره صفویه است که در باغی بسیار زیبا و محصور از درختان مختلف در اسفندقه جیرفت قرار دارد.

قلعه سموران

قلعه سموران جیرفت که از سنگ‌های مرمر متمایل به قرمز ساخته شده است، از جاهای دیدنی جیرفت در استان کرمان به شمار می‌آید و در ۶۰ کیلومتری شرق این شهر، بر فراز کوهی قرار دارد. دیواره بالای کوه از صخره‌ها و پرتگاه‌های طبیعی تشکیل می‌شود. در قسمت‌هایی که امکان نفوذ دشمن وجود داشته، دیواری بلند با دو دروازه در ضلع جنوبی و ۱۲ برج دیده‌بانی ساخته شده است. در ارتفاع ۲۰۰ متری بالای قلعه، دیوار سنگی دیگری با ملات آهک وجود دارد که دورتادور قلعه کشیده شده است.

قلعه اسفندقه

قلعه اسفندقه متعلق به دوره پهلوی اول در دهستان اسفندقه جیرفت واقع شده که با معماری منحصربفرد به عنوان نگینی بر تارک تاریخ این مرز و بوم قدرت نمایی می‌کند. این قلعه یکی دیگر از دو بنای تاریخی متعلق به دوران پهلوی اول است که بخشی از آن تخریب شده و احیا آن‌ها نیاز به اعتبارات قابل توجه‌ای دارد ولی دیگر قسمت‌های آن توسط صاحبانش که در آن سکونت دارند حفظ شده است. این قلعه از جمله بناهای تاریخی دوره‌های اسلامی است و در مرکز دهستان دولت‌آباد واقع شده است که در سال ۱۳۸۱ به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است.

از دیگر جاذبه‌های تاریخی شهرستان جیرفت می‌توان به  کاروانسرای مسکون،  قلعه سلیمان واقع در روستای قرقطوئیه، منطقه‌ باستانی قلعه کوچک واقع در قلعه کوچل و ییلاق اسفندقه اشاره کرد.

ییلاق مسکون

منطقه‌ ییلاق مسکون در مسیر ارتباطی بم به جیرفت و به فاصله‌ ۳۰ کیلومتری جیرفت قرار دارد. این منطقه با مناظر زیبا و هوای خوب یکی از مرکز تفرجگاهی بزرگ تابستانی استان کرمان به‌شمار می‌رود.

ییلاق دلفارد

ییلاق دلفارد از دیگر ییلاق‌های زیبا و شگفت‌انگیز طبیعی استان در ۳۰ کیلومتری مسیر جیرفت- ساردوییه واقع شده‌است. یکی از نقاط بازدید و گردشگری در سطح استان آبشارهای واقع در دره گلم دخترکش این ییلاق است که بسیار دیدنی و جاذب توریست است و در تابستان محل ییلاق مناطق گرمسیری و جزو مناطق هدف گردشگری جنوب استان محسوب می‌شود.

ییلاق درب بهشت

این ییلاق در مرکز بخش ساردوییه از بخش‌های شهرستان جیرفت در مسیر جاده جیرفت- بافت قرار دارد. فاصله مرکز بخش ساردوییه تا کرمان ۱۶۰ کیلومتراست. درب بهشت در تابستان مرکز ییلاق عشایر رودبار است. ساردوییه پوشیده شده از درخت و جنگل است و چشمه‌های آب آن در هر گوشه می‌جوشد. خانه‌های روستاییان آن از سنگ و چوب ساخته شده است که جلوه‌ای خاص به این ییلاق بخشیده است.

از دیگر جاذبه‌های طبیعی شهرستان جیرفت آبگرم مسکون، آبشار درین، ییلاق ساردوییه، سد جیرفت، جنگل حفاظت شده انار شیطان و کوچه‌باغ‌های میانچیل و باغ‌های نخل و مرکبات کشت و صنعت است.

منبع:میراث آریا

قدمت هلیل‌رودِ جیرفت به پارینه‌سنگی رسید

دستاوردهای نخست بررسی پارینه‌سنگی «جیرفت» که در راستای تکمیل نقشه باستان‌شناسی کشور صورت گرفت، نشانگر وجود استقرارهای دوران پارینه‌سنگی میانی و احتمالا پارینه‌سنگی قدیم در حوزه هلیل‌رود است.

به گزارش ایسنا به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، سلمان انجم‌روز ـ سرپرست هیأت باستان‌شناسی در این منطقه ـ گفت: پروژه بررسی پارینه‌سنگی شهرستان جیرفت در راستای طرح مطالعه محوطه‌های پارینه‌سنگی (۱) حوزه هلیل‌رود، به منظور ارزیابی پراکنش گروه‌های انسانی دوران پلیئستوسن (۲) از نواحی جنوبی خلیج فارس به فلات ایران در حال انجام است.

وی افزود: این بررسی، نخستین مطالعه پارینه‌سنگی به صورت کاملا تخصصی برای شناسایی محوطه‌های پارینه‌سنگی در جنوب‌شرق ایران است که پس از حدود ۵۰ سال از نخستین مطالعاتِ انجام‌شده در این ناحیه از ایران، صورت می‌گیرد.

به گفته این باستان‌شناس، دستاوردهای نخست این بررسی، شناسایی فناوری‌های لوالوا، صنایع دووجهی‌سازی و ساطور ابزاری در محوطه‌های شناسایی‌شده در ارتفاعات شمالی و کوهپایه‌های غربی جیرفت و نشانگر وجود استقرارهای دوران پارینه‌سنگی میانی و احتمالا پارینه‌سنگی قدیم در حوزه هلیل‌رود است.

او با بیان این‌که مجموعه آثار شناسایی‌شده نتیجه ۱۰ روز فعالیت میدانی است،  گفت: متاسفانه به دلیل انجام فعالیت‌های معدن‌کاوی تقریبا بیشتر ارتفاعات آهکی و تراورتنی که دارای غارها و پناهگاه‌های صخره‌ای‌اند، در حال تخریب کامل هستند.

سرپرست هیأت باستان‌شناسی این منطقه افزود: از جمله عمیق‌ترین و  منحصر به فردترین غارها که در این بررسی، دست‌افزارهای سنگی از درون آن‌ها به‌دست آمد غار «شعیب» در کوهپایه‌های غربی جیرفت است که به سبب فعالیت‌های معدن‌کاوی تخریب و به طور کامل مسدود شده است.

او اضافه کرد: به دلیل درزهای ایجادشده در سقف غار و نفوذ آب باران، بیشتر رسوبات و نهشته‌های استقراری کف غار شسته شده است.

این باستان‌شناس اظهار کرد: در جنوب شرق ایران به سبب فعالیت‌های کوه‌زاییِ متفاوت نسبت به زاگرس و شمال ایران، کمتر شاهد بسترهای مناسب برای سیستم کارستی و شکل‌گیری غارها و پناهگاهایی صخره‌ای هستیم و از این جهت، از بین رفتن این گونه غارها، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به میراث‌فرهنگی و مطالعات پارینه‌سنگی در این ناحیه وارد کرده است.

انجم‌روز گفت: از جمله مناطق حائز اهمیتِ شناسایی شده در این بررسی که مجموعه‌ای از محوطه‌های پارینه‌سنگی به اشکال محوطه‌های باز و پناهگاه‌های صخره‌ای را آشکار ساخته کوه «شیخ‌یعقوب» در ارتفاعات شمال غربی جیرفت است که حاکی از شکل‌گیری و توسعه محوطه‌های پارینه‌سنگی روی برونزدهای سنگ چرت در ارتفاع ۲۵۰۰ متری از سطح دریا در محدوده‌ای به وسعت ۲۰۰ کیلومتر مربع است.

۱) دوران پارینه‌سنگی: ابتدایی‌ترین و طولانی‌ترین مرحله زندگی انسان است که به سه دوره دیرینه‌سنگی آغازین/قدیم، میانی و پایانی دسته‌بندی شده است. در این دوره روند فرگشت فکری، جسمی، فرهنگی و فناورانه انسان شکل می‌گیرد. اولین ابزارها به دست گونه‌هایِ نخستین انسان، به وسیله سنگ در این دوره ساخته شده است. بنا به نظر محققان، پارینه‌سنگی از حدود سه  میلیون سال پیش تا زمان عقب‌نشینی یخچال‌ها از نیمکرهه شمالی در فاصلهٔ سال‌های ۱۰ هزار تا۸۵۰۰ قبل میلاد ادامه داشته‌ است.

۲) دوران پلیئستوسن (Pleistocene) یکی از دوره‌های زمین‌شناسی است که از دو و نیم میلیون سال پیش تا ۱۰ هزار سال پیش را پوشش می‌دهد. انقراض گروه بزرگی از پستانداران و شمار زیادی از گونه‌های پرندگان از اواخر دور پلیئستوسن (حدود ۱۰۰۰۰ سال پیش) آغاز شد. ماموت، پستانک‌دندان، ببر خنجردندان، تنبل زمینی، شیاردندان، گوزن ایرلندی و خرس غارنشین از جمله حیوانات منقرض شده در اواخر پلیستوسن بودند.  در اوایل این دوره، استفاده از ابزارهای سنگی ساده در بین گونه انسان ماهر، گسترش یافت.

منبع:ایسنا

جاذبه های گردشگری و تاریخی شهر جیرفت

تا به حال چیزی راجع به معنای جالب اسم شهر جیرفت شنیده اید؟ این شهر با قدمت بسیار زیاد و تمدن 5 هزار ساله از جاذبه های گردشگری زیادی برخوردار است که با تک تک آنها اشنا میشویم.

جاذبه های گردشگری و تاریخی جیرفت

در مرکز شهرستان جیرفت شهری در کرمان به نام جیرفت واقع است. شهر جیرفت گهواره تمدن خاورمیانه می باشد و تمدن پنج هزار ساله دارد ، تمدنی که دنیا با شناختن آن متحول شد.جیرفت جاها و مکان های بسیار بکر و دیدنی در دل خود جای داده است.

جیرفت

وجه تسمیه

(جیر) به معنی پست و پایین و (افت) به معنی افتاده کلمه جیرفت را تشکیل داده بهتر می توان گفت معنای جیرفت یعنی (جلگه پست آبرفتی) است. نظر دیگری در این میان وجود دارد اینکه (جی) مخفف جوی آب می باشد و (رفت) فعل ماضی از مصدر دویدن و رفتن و پاک کردن می باشد که به عبارتی گفته می شود در گذشته دور این شهر به خاطر سیل مهیب از بین رفته و نابود شده و پس از آن نام “جیرفت” به خود گرفته است.

قدمت شهر جیرفت گهواره تمدن خاورمیانه

با بررسی های علمی مورخان ایرانی در زمینه روستای کنار صندل و هلیل رود به این نتیجه رسیدند که شهر جیرفت گهواره تمدن خاورمیانه می باشد نه بین النهرین.

مورخان با حفاری و تحقیقات و کشف سنگ های صابونی در حوزه هلیل رود به اثبات نظریه کنار صندل و دقیانوس دست یافته اند و آن را در فهرست ملی به ثبت رساندند. و همچنین موفق به کشف یک پیکره انسان نمای یک بت شدند. بر اساس این نظریه در کنار هلیل رود شهری با مساحت 400 کیلومتر مربع واقع بوده است که قدمت ان حتی از تمدن بین النهرین و بابل هم بیشتر بوده که با این کشف بیشتر از 400 شی گران قیمت به دست آمد و به عنوان پروژه شهر کنار صندل و دقیانوس از اولین تمدن خاورمیانه به ثبت ملی رسید.

دیدنی های شهر جیرفت

روستای دوساری جیرفت

روستای زیبا دوساری در فاصله 5 کیلومتری ضلع شرقی جادهٔ جیرفت به کهنوج ، قرار گرفته است. این روستا دارای باغات مرکبات و نخل های خرما زیبایی است که جذابیت خاصی به این روستا بخشیده است . جریان آب طبیعی گوارایی است به نام بندری در شمال این روستا از لابه لای صخره ها می جوشد و به این منطقه زندگی و طراوت می بخشد.

محوطه باستان شناسی روستای کنار صندل

در فاصله 30 کیلومتری جنوب شهر جیرفت روستایی به نام کنار صندل قرار دارد که به سرپرستی یوسف مجیدزاده در محوطه باستانی این روستا و در تپه های شمالی و جنوبی کنارصندل ، گورستان قلعه کوچک در چهار کیلومتری شمال غرب روستای کنار صندل در روستای قلعه کوچک و گورستان محطوط آباد در هشت هزار متری شرقی تفریح جنوبی کاوش هایی انجام گرفت.

در طول هزاره سوم بر اساس کاوش های باستانی که در حوزه فرهنگی هلیل رود انجام شده این منطقه از رونق و شکوفایی بسیار بالایی برخوردار بوده است به طوری که بقایای یکی از اولین شهر های ساخته شده به دست بشر در محدوده این شهرستان با همه ویژگی ها و خصوصیت های یک شهر طوری که در ادبیات باستان شناسی عنوان شده شناسایی شده است.

کنار صندل جیرفت

مسجد شهر قدیم جیرفت (دقیانوس)

قدمت مسجد شهر قدیم جیرفت به 1200 سال پیش برمی گردد و از اولین مساجدی می باشد که در ایران ساخته شده است و همانطور که از اسمش پیداست یکی از قدیمی ترین مساجد اسلامی دنیا محسوب می شود.

محلی که این مسجد در آن ساخته شده است در حاشیه رودخانه هلیل رود و در شهر دقیانوس می باشد جدا از اینکه شاهکار معماری ایران زمین به تصویر کشیده شده است از اوج دیانت مردمان این سرزمین حکایت دارد. احداث مسجد شهر دقیانوس که یکی از بزرگترین مساجد جهان است به دستور در دوره صفاری و دهه سوم هجری قمری انجام شد.

چشمه آبگرم جیرفت «در گُرج»

همانطور که در بخش گردشگری نمناک گفته ایم آب گرم «درگُرج» از نوع چشمه های گسلی است و دمایی در حدود 34 درجه سانتیگراد دارد ، در 20 کیلومتری شرق شهر جیرفت قرار دارد . آب دهی این چشمه دو لیتر در ثانیه بوده و از کیفیت مناسبی برخوردار است.

چشمه آب گرم مغو

این چشمه در 45 کیلومتری غرب شهر جیرفت و در نزدیکی روستای حسین آباد اسفندقه قرار گرفته است که با 36 درجه سانتیگراد دما، مورد استفاده بیماران پوستی و کسانی که از دردهای استخوان و مفصل رنج می برند، قرار می گیرد.

از دیگر چشمه های جیرفت ، چشمه آبگرم انجیر سیاه است که در 35 کیلومتری شمال جیرفت در روستایی به همین نام واقع شده است. از نظر شیمیایی، آب این چشمه از نوع سولفاته است که به صورت دایمی جریان دارد. آبگرم محمد آباد مسکون است که در 50 کیلومتری شمال شهر جیرفت قرار دارد که علاوه بر بهره برداری درمانی از آن، مورد استفاده بخش کشاورزی منطقه نیز است.

آرامگاه امیر حیدر

محل قرار گیری این آرامگاه در دولت آباد اسفندقه می باشد و به دوره صفویه تعلق دارد داخل بنا یادبود های مختلف و مطالب زیادی با خطوط ممتاز و خوش نستعلیق و نسخ عالی درج شده است که تجلیل مقام معنوی صاحب مزار و اخلاص قلبی آن را نشان می دهد. تاریخ این نوشته ها به سال های 1002 ، 1012 ، و 821 هجری قمری بر می گردد. این بنا از تزیینات گچبری بسیار زیبا و نقوش هندی اسلیمی و شاخ و برگ با نقش شاه عباسی برخوردار است و با شماره 532 به ثبت ملی و تاریخی رسیده است.

سایر مکان های دیدنی جیرفت کرمان

آرامگاه سالار رضا

آرامگاه سالار رضا متعلق به دوره صفوی می باشد و واقع در شهرستان جیرفت ، روستای گرم سالار رضا این بنا با شماره ثبت 2753 و در تاریخ 22 تیر 1379 به عنوان یکی از آثار ملی ایران در فهرست ملی ثبت شده است.

قلعه سموران جیرفت

در 60 کیلومتری شرق شهر جیرفت بر فراز کوهی قلعه ای به نام سموران با سنگ های مرمر متمایل به قرمز بنا شده است.صخره ها و پرتگاه های طبیعی دیوار بالای کوه را که حدود 1000 متر مربع است به وجود آوردند. دیوار بلندی شامل دو دروازه در ضلع جنوبی با 12 برج دیده بانی دربخش هایی که امکان حمله و نفوذ دشمن بیشتر بود احداث شده است دیوار سنگی دیگری با ملات آهک در ارتفاع 200 متری بالای قلعه وجود دارد که دور تا دور قلعه را احاطه کرده است.

موقعیت طبیعی قلعه سموران و استحکام بالای آن بی شباهت به قلعه های اسماعیلی نیست و این گمان وجود دارد که توسط پیروان اسماعیلیه مدت ها مورد استفاده قرار گرفته بود چرا که گروهی از فرقه اسماعیلیه در منطقه زندگی می کردند.

موزه جیرفت کرمان 

موزه باستان شناسی جیرفت موزه ای تاریخی با فرهنگ غنی جیرفت است که آثار تاریخی و باستانی این شهر با قدمت هفت هزار ساله را در خود جای داده است. جالب است بدانید بخش عمده این اشیای کشف شده از جنس سنگ صابون تشکیل می دهد.

از بین تقریبا هزار قلم اشیا کشف شده و بازیافتی حدود 300 قلم از ظروف تزیینی با کنده کاری و نقوش برجسته زینت داده شده اند که نقش مایه های آنها شامل موجودات هیولایی و افسانه ای ، انواع خاصی از جانوران نیز گونه های چندی از گیاهان همچون نخل نمای برج داخل بنا ها و شهر ها می شود.

جاذبه های گردشگری جیرفت کرمان

غار شعیب

در منطقه ای به نام مارون در 18 کیلومتری غرب جیرفت غاری به نام غار شعیب واقع است این غار به اعتقاد مردم بومی منطقه غار اصحاب کهف است که البته درستی و نادرستی این گفته نیاز به بررسی های علمی بیشتری دارد اما عده ای دیگر نیز این اعتقاد را دارند که شعیب اسم عارفی بوده است که در اطراف این منطقه زندگی می کرده است و برای عبادت کردن به این غار رفت و آمد می کرد به همین خاطر این غار از اهمیت بیشتری برای اهالی این منطقه برخوردار است و احترام خاصی به آن قائلند.

کاروانسرای گنجعلیخان

کاروانسرای گنجعلیخان دارای حجره های متعدد است و نقش اژدهای بزرگ بالدار که به سبک چینی و مغولی بر پیشانی ضلع شمالی کاروانسرا دیده می شود از جمله ارزش های هنری آن محسوب می شود.این مکان در مقاطعی از تاریخ به عنوان مدرسه نیز استفاده شده است که درجریان حمله سربازان آقامحمدخان به این مدرسه، سید علویه، معلم این مدرسه از در شمالی آن که در بازار کلاه مالها قرار دارد، بیرون رفت و خود رابه آقا محمد خان رساند. در سالهای اخیر نیز از این محل به عنوان دانشکده هنر استفاده شده است.

کاروان سرای گنجلی خان جیرفت

آبشارها

چندین آبشار در این منطقه قرار دارد . آبشارسرنکوه که ارتفاعی بیش از 150 متردارد و از بلندترین آبشارهای ایران است. آبشار دره گلم دخترکش که ارتفاع 10 متر در فاصله 47 کیلومتری شمال جیرفت از چهار حوضچه یا گُلم تشکیل شده که گُلم دوم برزگتر از بقیه است.

دریاچه سد جیرفت :

این دریاچه از بزرگ ترین و پرحجم ترین دریاچه های استان کرمان به شمار می رود که در 40 کیلومتری شمال غربی شهرستان جیرفت قرار دارد. این سد بزرگ ترین سد مخزنی استان کرمان است که بر روی رودخانه هلیل رود در دامنه کوه های زاگرس به منظور ذخیره آب و تولید برق د احداث شده است و حدود 400 میلیون متر مکعب آب شیرین را ذخیره می کند.

منبع:نمناک