نوشته‌ها

درباره ذخیره‌گاه زیست کره «حرّا» چه می‌دانید؟

ذخیره گاه زیست‌کره حرّا تنها منطقه حفاظت شده از جنگل‌های مانگرو در حاشیه شمالی خلیج فارس و دریای عمان است که بیشترین تراکم پوشش را نیز در همین منطقه دارد. این ذخیره‌گاه در فاصله بین جزیره قشم در خلیج فارس و ساحل سرزمینی ایران قرار دارد و جزو محدوده استان هرمزگان است.

به گزارش ایسنا،  درسال ۱۳۵۱ اراضی پوشیده از مانگرو در سطح ملی به‌عنوان منطـقه حفاظت شده تحت مدیریت قرار گرفت و در سال ۱۳۵۴ به‌عنوان ذخـیره‌گاه زیست‌کـره پذیرفته و ثبت شد همچنین در سال ۱۳۵۵ نواحی بکر جنگل‌های مانگرو، گل‌زارها و نهرها در تنگه خـوران به عنوان تالاب مهم با ارزش بین المللی در کنواسیون بین‌المللی رامسر به ثبت رسید.

براساس اطلاعات سازمان حفاظت محیط زیست، جنگل‌های مانگرو اکوسیستم‌های کاملا ویژه‌ای هستند و اجتماعات گیاهی و جانوری آن‌ها در ارتباط با شرایط خاصی می‌تواند شکل بگیرد. از نظر پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده حّرا شامل دو فرم است. جوامع گیاهی هالوفیت یا شورپسند که متعلق به تیره «Chenopodiaceae» است و در نواحی ساحلی گسترش یافته‌اند و بعضا با بوته‌های گز همراه هستند و گونه حرّا با نام علمی «Avicennia marina»  که به وجود آورنده جنگل‌های انبوه است.

جنگل‌ حرّا، جنگل‌های ساحلی حساس و شکننده‌ای است که نقش ارزنده‌ای در حفظ تنوع زیستی منطقه دارد و حفاظت از گونه‌های خاص حرّا و چندل که آخرین حد پراکنش آن در شمال شرقی ذخیره‌گاه است بسیار حائز اهمیت و ضروری محسوب می‌شود.

کنترل فرسایش ساحلی یعنی جلوگیری از تخریب سواحل در برابر امواج و طوفان ها، تثبیت رسوبگذاری و جلوگیری از جابه‌جایی آن با سیستم ریشه‌ای خاص و حفاظت از آبسنگ‌های مرجانی از ویژگی‌های مهم جنگل حرّا در حفظ تنوع زیستی منطقه است همچنین جنگل حرّا نیازهای زیستگاهی آبزیان را تامین می‌کند بطوری که بسیاری از آبزیان مراحل اولیه رشد و تکثیر خود را در این جنگل‌ها سپری می‌کنند و زیستگاه بسیاری از پرندگان آبزی و کنار آبزی در جنگل های حرّا است.

دسترسی به این ذخیره گاه از بندرعباس – مرکز استان هرمزگان -امکان پذیر است. یکی از راه‌های دسترسی طی مسیر راه شرقی –  غربی جاده بندر عباس – بندر خمیر با مسافتی حدود ۱۲۵ کیلومتر است. از این مسیر می توان به روستاهای پیر حریره، لشتقان، کوشک، سایه خوش رسید که در شمال و غرب منطقه قرار دارند. مسیر دیگر عزیمت به جزیره قشم با قایق و از بندرعباس است و با رسیدن به بندر لافت در شرق محدوده ذخیره گاه می توان به روستای گورزین در شرق منطقه عزیمت کرد. در جهت غرب، روستاهای خورخوران، تیل، دورینی، گوران، چاهو، بندر دولاب و کنار سیاه، مرکز جنوبی ذخیره‌گاه را تشکیل داده‌اند. از این روستاها دسترسی به ذخیره‌گاه با قایق میسر است. مردم این روستاها اغلب به فعالیت‌های تجاری مشغول هستند و به جز نخلستان‌های محدود، فعالیت کشاورزی عمده‌ای ندارند. دامداری محدود همراه با صید ماهی در آب‌های ساحلی از دیگر فعالیت‌های آن‌هاست.

هسته مرکزی ذخیره‌گاه بستر کم عمق بین نوار ساحلی سرزمینی و جزیره قشم قرار دارد و رسوبگذاری رودخانه‌ها در دلتای خود باعث شده است تا محیطی کم‌عمق در دریاچه به وجود آید و باعث استقرار مانگرو شود که با جزر و مد روزانه آب در خلیج فارس سازگار شده‌اند.

طول ذخیره‌گاه حدود ۱۵۰ کیلومتر است و مسافتی بیش از ۸۵۰۰۰ هکتار دارد که بیش از ۶۳۰۰ هکتار آن را جنگل‌های حرّا تشکیل می‌دهد. نزدیک‌ترین ایستگاه سینوپتیکی به ذخیره‌گاه حرّا، ایستگاه بندرعباس است که در ساحل خلیج فارس قرار دارد.

ذخیره‌گاه زیست‌کره حرّا دارای آب و هوای گرم و مرطوب است و در روش طبقه‌بندی اقلیمی «آمبرژه» در طبقه بیابانی گرم شدید قرار دارد. میانگین طولانی مدت بارش سالانه در بندر عباس ۱۴۶ میلیمتر و دمای متوسط سالانه آن ۲۷.۲ درجه سانتیگراد است. بیشترین مقدار بارش در ماه‌های دی و بهمن و تابستان فصلی خشک است.

دراین ذخیره‌گاه، رطوبت نسبی هوا زیاد است به‌طوری‌که متوسط سالانه آن بیش از ۶۵ درصد محاسبه شده که بین ۶۰ تا ۶۸ درصد در ماه‌های مختلف سال نوسان دارد. جریان بادهای منطقه به‌طور عمده دارای جهت شمال غربی – جنوب شرقی و فصل وزش آن‌ها زمستان است و بادهای محلی نیز با شدت کمتر وجود دارند.

ذخیره گاه حرّا در فاصله بین جزیره قشم و ساحل سرزمینی ایران از نظر زمین شناسی در ادامه کوهستان‌های زاگرس قرار گرفته است و در شمال منطقه، کوه‌های بلند با ارتفاع حداکثر ۲۳۴۷ متر در کوه گنو به دشت‌های ساحلی متصل شده‌اند که در این فاصله گسل‌های متعددی وجود دارد و باعث شده‌اند تا گنبدهای نمکی متعددی در دوره زمین‌شناسی «پلیستوسن» بیرون‌زدگی یابند. این گنبدهای نمکی در مسیر جریان آب‌های سطحی، کیفیت آب را به شدت نامناسب می‌کنند. اراضی ساحلی هنگامی که از دریا دور هستند شرایط مناسبی برای کشت دارند اما فاقد آب هستند و ارضی با پوشش گیاهی تنک را تشکیل می‌دهند. اراضی نزدیک به دریا دارای خاک‌های شور و قلیا هستند و آب زیرزمینی در آن‌ها نزدیک به سطح زمین است.

نواحی هسته مرکزی ذخیره‌گاه زیست‌کره حرّا را «ترعه خوران» و  «بندر گوران» و نواحی سپر حفاظتی آن را«لشتگان پایین»، «رودخانه مهران»، «لافت کهنه» و «بندر لافت» تشکیل می‌دهند.

مشارکت بومیان در نحوه بهره برداری از منابع طبیعی در گذشته نسق و عرف رایج و بسیار محکمی داشته و جالب اینکه بسیار منطبق با اصول توسعه پایدار بوده است به طوری‌که نظارت کافی بر نحوه بهره برداری از منابع ذخیره گاه توسط رهبران محلی و مکانیسم‌های تعریف شده آن‌ها صورت گرفته است.

به گزارش ایسنا، در درحالی بر اساس قوانین موجود هرگونه تخریب و آلودگی تالاب ممنوع است و عرصه‌های جنگلی کشور غیر قابل واگذاری به اشخاص حقیقی و حقوقی هستند که تالاب خوربردستان دیّر و جنگل‌های حرّای آن به‌دلیل جاده‌کشی و راه‌اندازی سایت پرورش میگو با خطری جدی مواجه شده‌اند این در حالیست که ماجرای احداث سایت ‌پرورش میگو در این منطقه از سال ۹۵ توسط سرمایه‌گذاران مختلفی ‌پیگیری شد و در سال ۹۷ یک سرمایه‌گذار شخصی که قصد پرورش نوع خاصی از میگو را داشت ‌پس از چند سال دوندگی مجوز کار گرفت و  لودرهایش برای تسطیح منطقه که حتی شهرداری آن را به چشم یک منطقه نمونه گردشگری دیده بود، فعالیت خود را آغاز کرد. دی ماه سال جاری مردم دیّر در استان بوشهر با راه‌اندازی ‌پویش خودجوش نجات جنگل حرّا و نصب پلاکاردهای متعدد در سطح شهر نسبت به تخریب جنگل حرا در تالاب بردستان اعتراض کردند.

منبع:ایسنا

جنگ با جنگل‌های حرا را متوقف کنید!

سواحل استان‌های جنوبی زیبا و دست‌نخورده و منحصربه‌فرد هستند و زیبایی‌های جادویی خلیج‌فارس شگفت‌انگیز… جنگل‌های حرا هم البته نگین خوش‌تراش این سواحل هستند. جنگل‌هایی که یک پا در آب دارند و یک دست در ساحل!

جنگل‌های حرّا به‌عنوان یکی از ده‌ها ویژگی زیست محیطی استان‌های ساحلی و جزئی نادر از اکوسیستم‌های گونه‌گون فلات ایران نگینی ارزشمند بر سواحل خلیج‌فارس هستند.

جذابیتی منحصر به فرد که شهرهای ساحلی استان بوشهر را می تواند به قطب بی نظیر گردشگری دریایی تبدیل کند! این روزها امّا حال حرّاها خوب نیست. از یک سو تخریب‌های گاه و بیگاه انسانی و از ‌سوی دیگر طرح‌های صنعتی که در کمین حیات این اکوسیستم خاص نشسته است.

پروژه‌هایی که بلای جان طبیعت ساحلی هستند

طرح‌ها و پروژه‌هایی که در چند دهه اخیر هر کدام سهم عمده ای در نابودی زیست بوم مناطق ساحلی دارند و بعضاً با مجوزهای غیرکارشناسی و بی توجه به امر توسعه پایدار، نابودی محیط زیست این مناطق را در پی داشته اند.

آخرین نمونه از این طرح ها که در چند روز اخیر اعتراضات گسترده ای را در بین فعالین محیط زیست استان بوشهر ایجاد کرده است پروژه پرورش لارو میگو در محدوده تالاب بردستان-دیر است که به گفته ی مسئولین محیط زیست شهرستان دیّر از کمیسیون ماده ۱۱هوای پاک استانداری نیز مجوز ساخت گرفته است.

به گزارش ایسنا، آنگونه که فعالان محیط زیست بندر دَیر می‌گویند این سایت پرورش میگو قرار است روی بستر رودخانه دلوار که محل ورود آب از بالادست به پایین دست رودخانه و راه تغذیه تالاب دیّر است احداث شود که ناگفته پیداست اگر چنین اتفاقی صورت عملیاتی به خود بگیرد چه فجایع زیست‌محیطی رخ خواهد داد.

دیدگاه مخرب توسعه‌ای

«محسن خیراندیش»، عضو انجمن محیط زیستی سوکا بندر دیّر در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا ضمن اشاره به ثبت ملّی تالاب دیّر در فهرست تالاب های ایران گفت: «متاسفانه در سال‌های اخیر با دیدگاه مخرب توسعه ای مسئولان مختلف که بیشتر توسعه را گسترش سازه های بتنی و صنعتی می دانند شاهد تصرف و تجاوز به سواحل دیر بودیم که چه به وسیله پتروشیمی ها و چه به وسیله ی اسکله های مختلف امروز بندر دیّر جز یکی دو کیلومتر ساحلی برای مردم خود ندارد.»

وی ضمن بازشماری مزیت های این سواحل از نقطه نظر اقتصادی و گردشگری افزود: «جنگل حرا بندر دیّر عمر پنجاه ساله دارند و دست‌کاشت است. در این سالها سازمان حفاظت محیط‌ زیست و مردم بندر دیّر ضمن حفاظت و نگهداری از این گنج بی نظیر هرساله با کاشت نهال سعی در تقویت و نگهداشت این میراث طبیعی داشته اند.»

این فعال محیط زیست می‌گوید صنایع وابسته به دریا باید نقطه ی دیگری را برای آنچه «توسعه منطقه» می نامند پیدا کنند و تأکید می کند مردم دیّر نمی پذیرند که دیر از یک سو در محاصره ی خورده صنایع باشد و از سمت دیگر با نابودی این جنگل و تالاب در بن بست قرار گیرد.

تالاب دیّر در انتظار جهانی شدن

محسن خیراندیش با اشاره به توجه ویژه دفتر محیط زیست از گونه مانگرو ها که حرا نیز از آن خانواده است می گوید: «ما امیدواریم با مطالعات و حفاظتی که انتظار داریم صورت بگیرد تالاب ملی دیّر-بردستان را در کنوانسیون رامسر به عنوان یک تالاب جهانی ثبت کنیم.»

حرا

وی چنین اتفاقی را برای توسعه اقتصادی منطقه یک فرصت ایده آل می داند اما معتقد است در سال‌های اخیر به بهانه هایی همچون اشتغال‌زایی و توسعه اقتصادی دستبردهایی به حریم اکوسیستم تالاب دیّر وارد شده است.

ضرورت مطالعات کارشناسی

خیراندیش می‌گوید: «از نظر ما مطالعات کارشناسی ویژه ای صورت نگرفته و در منطقه‌ای که در حدود ۲۰۰ هکتار است و تالاب بردستان را شامل می شود، حتماً باید مطالعات تخصصی و میدانی صورت بگیرد، خاک بستر رودخانه مورد مطالعه قرار بگیرد، سیلابی بودن منطقه را مطالعه و پیش بینی کنند و پس از آن می شود تصمیم گرفت منطقه ای را که سالهای سال کاربری خور را داشته می شود به عنوان سایت پرورش میگو در نظر گرفت یا خیر.»

وی ضمن اشاره به اثرات مخرب صنایع کوچکی همچون پرورش میگو برای محیط پیرامون و خطرات آن برای کلیه جاندارانی که پیرامون آن زیست می‌کنند می‌گوید: «طبق بررسی های سازمان آب منطقه‌ای استان این پروژه بر خلاف اظهار نظرها در بستر رودخانه فصلی و در محدوده جزر و مدی است. همچنین در کنار ورود سازمان حفاظت از محیط زیست به موضوع، حتی دادستانی نیز دستور به توقف راه‌سازی در این نقطه را داده است اما همچنان شاهد فعالیت این پروژه هستیم.»

این در حالی است که «علیرضا حجازی»، رئیس اداره حافظت از محیط زیست شهرستان دیّر می‌گوید: «سال ۹۲ که مالکین پروژه اقدام به اخذ مجوز تأسیس سایت پرورش میگو کردند در ابتدا درخواست مساحتی قریب به ۴ هکتار برای ساخت این پروژه را داشتند که با مخالفت اداره شهرستان و اداره کل این مساحت به ۲ هکتار کاهش یافت.»

وی می افزاید: «به جهت ایجاد فاصله بیشتر با تالاب دیر و جنگل حرا بازهم با این مساحت هم مخالفت به عمل آمد که این بار مالکین از طریق کمیسیون ۱۱هوای پاک اقدام به اخذ مجوز کردند.»

این مسئول درباره جاده دسترسی به پروژه نیز که توسط مالک پروژه در حال احداث است به ایسنا گفت: «سازمان حفاظت محیط زیست با این جاده نیز به جهت مسدود کردن مسیر سیلاب و ممانعت از تغذیه تالاب مخالف است.»

حجازی تأکید کرد: «از نظر ما باید جاده جدیدی طراحی و ساخته شود که همان هم نیازمند مطالعه و بررسی تأثیر آن بر مسیر سیلاب است.»

حرا

حرّای شگفت‌انگیز

«راضیه اشعثی»، یکی از فعالان محیط زیست استان بوشهر است، او درباره اهمیت جنگل‌های حرّا به ایسنا می‌گوید: «خاک جنگل‌های مانگرو پر اهمیت ترین منبع کربن است. اکوسیستم ساحلی حرا در قیاس با اکوسیستم خشک‌زی در یک واحد سطح معین، میزان کربن دی اکسید بیشتری را از اتمسفر می گیرد و علاوه بر این بر روند کاهش تغییرات آب و هوایی بسیار تاثیر گذار خواهد بود.»

وی افزود: «پوشش جنگلی حرا قادر است مقدار زیادی کربن را در بافت زنده خود و در خاک ذخیره نماید که میزان ذخیره در خاک می تواند تا ۹۹ در صد و در سطح ۶ متری زمین ادامه داشته باشد این کربن می تواند برای مدت طولانی در خاک باقی بماند در حقیقت توان ذخیره‌کنندگی کربن در جامعه گیاهی حرا نشان از جایگاه ارزش اقتصادی آن دارد.»

فرآیند تخریب اکوسیستم تالاب دیر

این فعال محیط زیستی معتقد است تکثیر لارو میگو در دل جنگل های حرّای دیر و حریم ۶۰ متری دریا و در محل تداخل آب شور دریا و سیلاب های ساحلی عملا منطقه خور بردستان و اراضی جنگل حرا آن را به دو نیمه تقسیم می کند.

وی می افزاید: «این مسئله سبب می شود مهم ترین عامل بقای جنگل ها که ورود آب شیرین و غرقاب شدن اراضی بالا دستی و همجواری با حراها است، از دست برود و تجاوزی آشکار به حریم جزر و مدی دریا و این اکوسیستم اتفاق بیافتد.»

اشعثی اجرای این طرح را موجب صدمات جبران ناپذیری به جنگل حرای دیّر می‌داند و می‌گوید بازنگری و ارزیابی معقولانه در مکان یابی این طرح ضرورتی اجتناب ناپذیر و از حقوق انسانی جوامع همجوار آن می باشد.

حرا

قوانین چه می گویند؟!

این فعال محیط زیست ادامه داد: «بنا بر قوانین محیط زیست استحصال حریم سواحل جزر و مدی، پهنه های گلی و خورها ممنوع است. بنابراین مکانیابی اجرای طرح تکثیر لارو میگو در تالاب بردستان نامناسب است و خارج از اصول و ملاحظات زیست محیطی در پهنه جزر ومدی سواحل دیرو تالاب بردستان و حوزه رویش جنگل های حرای آن است.»

وی افزود: «همچنین احداث جاده مواصلاتی مسیر روان آب ها و سیلاب های ناشی از بارش را به حریم حراها کاملا مسدود می نماید که موجب نابودی کامل این زیستگاه می شود.»

حرا

نسبت حفظ محیط زیست با توسعه پایدار

به گزارش ایسنا، جنگل های حرّا به عنوان بستر مناسبی برای رشد گونه های مختلف آبزی دارای ویژگی های منحصر به فرد بسیاری است. در کنار ارزش زیست محیطی، آنها محیط مناسبی برای جذب گردشگر و رونق اقتصاد محلی مردمان ساحل نشین هستند. حفظ این جنگل‌ها در کنار توسعه‌ی زیرساخت های گردشگری می تواند ضامن توسعه پایدار منطقه نیز باشد.

علاوه بر بستر مناسب این اکوسیستم های بکر ساحلی برای جذب گردشگر، قوانین زیست محیطی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و همچنین تعهد اخلاقی و انسانی به نسل های آینده ایجاب می کند نگهداری، حفظ و توسعه ی پایدار این عرصه های طبیعی در بالاترین میزان حساسیت بین مسئولین و شهروندان قرار داشته باشد.

و حالا مردم محلی و دوستداران محیط زیست می‌خواهند بدانند عاقبت چنین پروژه‌هایی که تخریب مسلم محیط زیست و طبیعت منطقه هستند چه می‌شود و اصلا چرا و چگونه چنین مجوزهایی در جوار جاذبه‌ها و محیط‌های طبیعی ساحل و کوه و جنگل و بستر دریا اخذ می‌شود که بعد از آن برای حفظ طبیعت نیاز به جنگ و جنجال میان مردم و منطقه با سازمان‌ها و فعالان صنعتی باشد؟

منبع:ایسنا