نوشته‌ها

غار دژمنده شهر زیرزمینی خوئین

روستای خوئین زنجان در ۶۰ کیلومتری جاده زنجان – بیجار قرارگرفته و دارای آثار تاریخی بسیاری است؛ روستای خوئین از توابع شهر ایجرود است و به این دلیل که علما و مشاهیر زیادی در آن به دنیا آمدند به «دارالمؤمنین» معروف است.

علاوه بر جاذبه‌های طبیعی آثار تاریخی متعددی مانند حمام باستانی، آسیاب، مسجد تاریخی و شهر زیرزمینی دژمند در این روستا قرار دارند و آن را به یکی از مقصدهای مهم گردشگری در استان زنجان و شهر ایجرود تبدیل کرده‌اند. خود روستا نیز از روستاهای جاذب گردشگر محسوب می‎شود، شهر زیرزمینی دژمنده یا دژمند با قرار گرفتن در این روستا جاذبه آن را دوچندان کرده است. شهر زیرزمینی دژمند تا سال‌های سال مدفون بوده و کسی از وجود این شهر تاریخی خبر نداشته است تا اینکه نشست خانه‎ای در روستای خوئین راز سربه‌مهر این شهر را آشکار می‎‌کند.

شهر زیرزمینی دژمنده یا دژمند، اثری تاریخی خاص است که در عمق تقریبی ۴ متر از سطح زمین کنده‌ شده است؛ که دارای دالان طولانی زیرزمینی با اتاق‌های متعددی است که در سقف‌های سنگی این بنا منافذی برای تهویه هوا تعبیه‌شده که در حدود ۴ کیلومتر طول دارد و نشان‌دهنده این است که توسط معماران خبره‌ای ساخته‌شده است. یکی از دلایل معماری پرپیچ‌وخم این شهر این است که هنگام حمله دشمنان مانع پیشروی سریع آن‌ها می‌شده، برای همین ساکنان قدیم خوئین می‌توانستند از فرصت استفاده کرده و در اتاقک‌های تودرتوی دژمند پنهان شوند.

به گفته باستان‌شناسان در این شهر زمینی بزرگ که اطراف آن را مغازه‌ها احاطه کرده و در وسط میدان حوض آب به شکل لوزی وجود داشته و اطراف حوض تخت‌هایی از چوب بوده که روی آن‌ها گلیم انداخته و محل اجتماع اهالی بوده است.

در این دژ زیر زیرزمینی اتاق‌های مجزا، طاقچه، تنور و اسطبل و طویله برای نگهداری حیوانات و انبار و چهارراه‌های تودرتو در طبقات مختلف رؤیت شده است. درب سنگی بزرگی در ابعاد ۳*۲ متر در ورودی این غار وجود داشته که محل ورود و خروج اهالی بوده است. در میانه این غار در سنگی وجود دارد که جمله‌ای پیکرتراشی شده که رمزگشایی نشده است. این شهر زیرزمینی نظیر چند ورودی دارد اما دو ورودی این شهر تابه‌حال بازگشایی‌شده است یکی از این ورودی‌ها در روستا تعبیه‌شده و دیگری مشرف‌به یک دره سرسبز است. غار زیرزمینی (شهر زیرزمینی) یا همان دژ زیرزمینی از طریق تونل‌هایی با مناطق اطراف ارتباط داشته که یکی از این تونل‌ها با عبور از زیر رودخانه (چای) به روستای قمچقای متصل می‌شده است.

بدون شک راه‌های متعددی که در طبقات مختلف این غار وجود دارد و برخی از آن‌ها مسدود و برخی همچنان باز است، نیازمند پژوهش‌های گسترده‌ای است.

منبع:میراث آریا

شهر زیر‌زمینی “دژمنده” گنجی پنهان در دل زمین

استان زنجان با دارا بودن شگفتی اعجاب آور شهر زیرزمینی “دژمنده” در کنار سایر ظرفیت‌های گردشگری با این‌که می‌تواند یکی از مقاصد اصلی گردشگران محسوب شود، اما متاسفانه در غفلت مسئولان این ظرفیت نادیده گرفته شده است.

به گزارش خبرگزاری تسنیم از زنجان، طرح روستا‌های هدف گردشگری‌ می‌تواند در روستاهای استان زنجان زمینه‌‌ساز توسعه اشتغال، درآمدزایی، توسعه گردشگری و جلوگیری از مهاجرت باشد، چراکه صنعت گردشگری امروز جزء مهم‌ترین و کارآمدترین منابع اقتصادی در دنیاست. استان زنجان نیز با داشتن طبیعت و آثار تاریخی بی‌نظیر از ظرفیت‌های ویژه گردشگری برخوردار است اما متاسفانه به دلیل نبود مدیریت، برنامه‌ریزی و نبود تبلیغات کافی مورد بی‌مهری بوده و از لحاظ جذب گردشگر ‌و سرمایه‌گذار نیز در سایه بی‌توجهی قرار گرفته است.

با این اوصاف “دژمنده” یا شهر زیرزمینی خوئین نیز گرفتار همین بی‌تدبیری مسئولان شده چر‌اکه یک مکان زیرزمینی بی‌نظیری است که در روستای هدف گردشگری در شهرستان ایجرود استان زنجان قرار گرفته است. شهری با دالان‌های طولانی زیرزمینی، اثری بسیار استثنایی که معماران خبره‌ای با در نظر گرفتن همه جوانب آن را احداث کرده‌اند. با این وجود این شهر دارای  کتیبه‌ای است که متخصصان زبان‌های باستان شناسی نیز هنوز موفق به رمزگشایی از آن نشده‌اند.

این شهر زیرزمینی چنان بی‌نظیر است که حتی یکی از شگفتی‌های جهان نیز به شمار می‌رود زیرا چنان معماری منحصر به فردی دارد که در عمق چهار متری دل زمین چهار کیلومتر اتاقک‌های تو در تو، راهرو، انبار  و پیچ و خم‌های بسیار با تهویه‌های مناسب ایجاد شده است که دیدن هر جزئی از آن می‌تواند تصور بسیاری از چیز‌ها را که در ذهن نمی‌گنجد را به اثبات برساند. اما با این حال این ظرفیت به باد فراموشی سپرده شده و اداره میراث فرهنگی نیز انگار برنامه‌ای برای شناساندن چنین مکان شگفت‌انگیزی به ایران و جهانیان ندارد.

از سویی دیگر با توجه به شرایط امسال کشور که دچار بحران کرونا شده صنعت گردشگری در استان نیز با مشکلات بی‌شماری مواجه شده که بیش از پیش عزم و اراده جدی توجه مسئولان را می‌طلبد تا شاید بتوان مقداری از آسیب به این صنعت را جبران کرد. با این اوصاف قبل از شیوع کرونا نیز ظرفیت گردشگری “دژمنده” همواره در حاشیه قرار داشته و توجهی به آن نشده است. اما سوال این است که چرا وجود شهر زیر زمینی دژمنده بعد گذر هزاران سال اینچنین مورد بی‌مهری قرار دارد و تلاشی برای شناساندن این ظرفیت گردشگری در استان نمی‌شود؟ مدیرکل میراث‌فرهنگی استان چرا هیچ اقدامی در راستای احیای این آثار باستانی انجام نمی‌دهد؟

امیر ارجمند، مدیر‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان در گفت‌وگو با تسنیم با اشاره به این‌که طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده امسال جشنواره‌ای در قالب انتخاب گردشگر‌ پذیر‌ترین روستای استان زنجان برگزار می‌شود اظهار داشت: اقدامات لازم همزمان از شهریور‌ ماه با شروع هفته دولت با همکاری هشت فرمانداری شهرستان‌های استان آغاز شده است.

وی افزود: برای هر کدام از شهرستان‌ها یک روستای گردشگر‌پذیر انتخاب می‌شود که در مجموع مورد داوری و ارزشیابی قرار گرفته و یک روستا به عنوان روستای شاخص انتخاب می‌گردد. در نهایت در روز جهانی گردشگری مراسم اختتامیه برگزار شده و روستای گردشگرپذیر استان معرفی می‌گردد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان با اشاره به علت ناشناخته ماندن شهر زیر‌زمینی “دژمنده” شهرستان ایجرود گفت: روستای خوئین از توابع شهرستان ایجرود یکی از روستاهای هدف گردشگری است که با داشتن آثار تاریخی از جمله دژمنده، حمام تاریخی و برج نگهبانی که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است مورد توجه قرار دارد. اما متاسفانه به دلیل دست کنده‌ و ارتفاع کوتاه این شهر زیرزمینی دژمنده امکان بازدید وجود ندارد.

وی عنوان کرد: این مکان امکان اصلاح و فراهم نمودن بازدید گردشگران را ندارد چرا که با اصلاح آثار ماهیت اثر بهم می‌ریزد و از لحاظ ایمنی برای بازید‌کننده می‌تواند خطرناک آفرین باشد.

حال با تمام آن‌چه که گفته شد، با این‌که استان زنجان ظرفیت‌های عظیم گردشگری همچون شهر زیر‌زمینی دژمنده را در روستای خوئین شهرستان ایجرود در خود جای داده است، اما عدم اطلاع رسانی، بی‌توجهی و عدم برنامه‌ریزی سازمان میراث فرهنگی بر روی این شهر سبب شده است که این ظرفیت گردشگری کاملا ناشناخته بماند به طوری که حتی زنجانی‌ها نیز از وجود شهر زیر‌زمینی در این استان کاملا بی‌اطلاع هستند. بنابراین بر اساس برنامه‌ریزی که مدیرکل میراث فرهنگی استان عنوان کرده ظرفیت روستای خوئین از لحاظ وجود این غار کاملا نادیده گرفته شده است.

از سویی دیگر استاندار زنجان نیز بار‌ها تاکید کرده است که عدم توجه به ظرفیت گردشگری استان سبب شده که زنجان تنها محل عبور گردشگران باشد و برای اسکان مورد توجه قرار نگیرد که این امر تاثیر سو در اقتصاد بخش گردشگری استان داشته است. حقیقی با این‌که بارها یک درخواست کوچک از سازمان میراث فرهنگی استان در جلسات متعدد برای ایجاد یک المان استان در ورودی شهر زنجان داشته است اما این مسئله تا حال حاضر نیز میسر نشده است. البته خود عملکرد استاندار فعلی زنجان نیز در بحث جذب گردشگری مورد سوال است چرا که طبق گفته کارشناسان این استاندار نیز همانند استانداران قبلی نتوانسته بحث گردشگری را در زنجان احیا کند.

با این حال آن‌طور که به نظر می‌رسد برنامه‌ای برای شناساندن ظرفیت‌های گردشگری همچون دژمنده در استان تا سال‌های دور و درازی وجود ندارد و المان شاخص استان، نیز با آمدن کرونا دیگر به دست فراموشی سپرده شده و احتمالا ساخت آن هم در آینده‌ای نزدیک میسر نیست.

منبع:تسنیم