دیوان عدالت اداری بر اساس مستنداتی که گفته می‎شود حق مکتسبه مالک است، ادامه کار ساختمان مجتمع نیوشا را در حریم میدان نقش جهان بلامانع دانسته و بنابراین بعد از توقف چند ماهه کار ساخت‌وساز، دوباره رای پیشین تایید و طبق ابلاغی که از سوی دادستانی به شهرداری منطقه سه اصفهان شده، این ساختمان رفع توقف شده و می‌تواند در حریم میدان نقش جهان ارتفاع بگیرد.

معلوم نیست که چگونه این ساختمان توانسته در حقیقت فراتر از حق مکتسبه در حریم میدان نقش جهان از فیلترهای نظارتی و قانونی عبور کند، این ابهام اما می‌تواند برای شهری در شان و جایگاه اصفهان با میراث جهانی و با همه حساسیت‌هایی که می‌توانند داشته باشند زنگ خطری باشد.

متاسفانه باید گفت در ماه‌های گذشته  پیگیری‌های دادستان شهر هم مگر برای یک دوره کوتاه نتوانسته جلودار این نقض حریم آشکار باشد، کارشناسان میراث فرهنگی و فعالان این عرصه بر این باورند که این ساختمان می‌تواند بدعت ناخوشایندی در حریم میدان نقش‌جهان و در گذر سعدی باشد؛ جایی که فاصله چندانی با میدان ندارد و منظر عناصر آن را نشانه گرفته است.

وقتی کارشناسان حفاظت از بافت و میراث فرهنگی تصور می‌کردند راه نجات یکی از گذرهای مهم نقش جهان، یعنی گذر سعدی، جلوگیری از ساخت و ساز مجتمع تجاری نیوشا و مجازات و جریمه متخلفان است تا اتمام حجتی باشد برای همه متخلفان و مالکانی که تصور می‌کنند بر اساس حق مکتسبه می‌توانند ساخت و ساز کنند و ارتفاع حریم میدان نقش جهان را دور بزنند، مجتمع تجاری نیوشا دوباره مجوز ادامه کار ساخت و ساز گرفت و دوباره آش همان آش، کاسه همان کاسه.

نقطه تاریک و ابهام این ماجرا کجاست؟ چرا مالک یک ساختمان تجاری می‌تواند به راحتی ضوابط طرح تفضیلی در حریم یک اثر تاریخی و جهانی  را دور بزند؟ از فیلترهای نظارتی و قوانین شورای عالی معماری و شهرسازی عبور کند و آنگاه دیوان عدالت اداری بر اساس حق مکتسبه‌ای که حق عمومی را در خصوص یک اثر ملی تحت شعاع قرار می‌دهد، رای به بلامانع بودن ساخت چنین ساختمانی با ارتفاع ۲ برابر ارتفاع قانونی، درست در چند قدمی میدان نقش جهان بدهد؟

دستورات مقامات قضایی برای نهادهای اجرایی از جمله میراث فرهنگی و یا شهرداری لازم‌الاجراست؛ با این وجود فعالان میراث فرهنگی چشم امیدشان به احمد درزی رامندی، معاون قضایی در امور اقتصادی، اراضی و شهرسازی است که قرار است همین امروز در اصفهان حضور یابد و شاید از همین رهگذر با بازبینی در تصمیمی که میدان نقش جهان را در سایه قرار داده، این اثر جهانی را از گزند چنین اتفاقی برهاند.

ساختمان مجتمع نیوشا در نزدیکی یکی از گذرهای مهم میدان نقش جهان معروف به گذر سعدی، ارتفاع پنج متری حریم را نقض و توانسته فراتر از حق مکتسبه در سه طبقه و ارتفاع ۹.۵ متر مجوز ساخت و ساز بگیرد.

پیشتر عملیات این ساخت‌وساز  با پیگیری انجمن‌های مردم نهاد و میراث فرهنگی و ورود دادستان اصفهان متوقف شد اما حالا با پیگیری‌های مجدد مالک، دیوان عدالت ادارای بر اساس رای قبلی و حق مکتسبه‌ای که به تعبیر کارشناسان یک اثر جهانی و ملی را تحت شعاع قرار داده است،  ادامه کار ساخت  و ساز را بلامانع دانسته است.

کارشناسان حفاظت از بافت‌های تاریخی اما این اتفاق را ناخوشایند و زنگ خطری می‌دانند که از خیلی وقت پیش به صدا درآمده است، گوش‌ها می‌شنوند اما گویا کسی  جلودار آن نیست، این تنها اتفاق در نزدیکی گذر سعدی نیست و مالک همین مجتمع تجاری، در گذر سعدی نیز با ترفندهایی توانسته طی یک عملیات نوسازی اما با پروانه بازسازی، ارتفاع پنج متری حریم میدان نقش جهان را نقض کند، اتفاقی که بیشتر چگونگی نظارت متولیان میراث فرهنگی و پاسداری از حریم میدان نقش جهان را نشان می دهد.

بر اساس آن‌چه در مفاد قانون شورای عالی شهرسازی و معماری ایران آمده است، هرگونه ساخت‌وساز و یا صدور پروانه ساختمانی باید مطابق با آخرین تغییرات طرح‌های شهری مصوب باشد، مطابق با آخرین تجدید نظر طرح تفضیلی شهر اصفهان، ارتفاع مصوب در بین ۲ گذر سعدی و پشت مطبخ در حریم میدان نقش جهان پنج متر است.

ماجرا مجتمع تجاری‌ای که از قوانین حریم میدان نقش جهان مطابق با آخرین تغییرات طرح تفضیلی اصفهان عدول کرده است و آن‌چه به رفع توقف ساخت‌وساز آن منجر شده، به روایت یکی از فعالان و کارشناسان میراث فرهنگی اصفهان این‌چنین، بیان کرد: دادستان اصفهان در نامه‌ای به تاریخ  ۱۶ مردادماه از دیوان عدالت اداری خواسته بود در خصوص مجتمع تجاری نیوشا اعمال قانون ماده ۱۱۵ کند و کار متوقف شود، عاقبت اما بعد از یکسری بروکراسی های اداری و پیگیری مالک مجتمع نیوشا دیوان عدالت اداری طی نامه‌ای در آبان ماه به دادستان اصفهان، پرونده را خاتمه یافته دانسته و از دادستان خواسته بود، در صورتی  که منع قانونی دیگری وجود نداشته باشد، مالک بتواند کار ساخت‌وساز را ادامه بدهد.

این فعال میراث فرهنگی که خواست نامش در گزارش ذکر نشود، گفت: اما در رابطه با این‌که منع قانونی دیگری وجود دارد یا ندارد، معاون پیشگیری از جرائم دادستان اصفهان از شهرداری و  میراث  فرهنگی مجدد استعلام کرده بود و طی  یک فرصت سه روزه از این نهادها خواسته بود که مستندات و موارد منع قانون را به دادستانی ارائه کنند.

از نگاه این کارشناس، میراث فرهنگی و شهرداری باید مستندات لازم و منع  قانون چنین ساخت و ساز و ارتفاعی را به دادستان اصفهان یادآوری و مشخص می‌کردند که مالک از ضوابط عدول کرده است اما گویا این اتفاق به درستی نیفتاده و مالک مجدد توانسته از دادستانی دستور  ادامه ساخت و ساز را بگیرد.

این فعال میراث فرهنگی معتقد است که باید شهرداری، میراث فرهنگی، انجمن صنفی معماران اصفهان، وزارت راه و شهرسازی و  نظام مهندسی باید دست به دست هم بدهند و در فرصتی که معاون قضایی در امور اقتصادی، اراضی و شهرسازی به اصفهان سفر کرده، جلوی این ساخت و ساز را در حریم میدان نقش جهان بگیرند.

وی ادامه داد: مطلع شدیم که قرار است در روزهای پایانی همین هفته، معاون قضایی امور اقتصادی اراضی و شهرسازی دیوان عدالت اداری از طرح‌های اصفهان بازدید کنند، چشم امیدمان در خصوص بناها و بافت تاریخی اصفهان به معاون دیوان عدالت اداری کشور است که مگر در این بازدید بتوانند در رویه‌ای که در پروژه‌هایی مثل مجتمع نیوشا که نقض حریم میدان هستند یا هتل ارفعی که نقض حریم محور تاریخی فرهنگی و چهارباغ است بررسی  و بازنگری کنند.

مجتمع تجاری نیوشا مساله‌ساز است

همچنین شهریار ناسخیان، عضو هیات علمی دانشکده حفاظت و مرمت دانشگاه هنر اصفهان، گفت: نکته‌ای که برای سیما و منظر شهر اهمیت دارد این است که باید تصمیمات طبق ضوابط و احترام به مسائل بافت و منظر باشد.

وی افزود: شکی نیست که با از سر گرفته شدن ساخت و ساز مجتمع تجاری نیوشا، این موضوع مساله ساز است و  همان ماجرایی می‌شود که با جهان نما داشتیم و حالا این اتفاق در یک فاصله کمتری با میدان نقش جهان اتفاق افتاده است.

از نگاه این کارشناس باید برای این موضوع که مسلم است منظر میدان نقش جهان را تحت شعاع قرار داده  چاره ای اندیشید و گفت: آنچه اتفاق افتاده است، کار مناسبی برای شان شهر اصفهان  و جایگاه جهانی میدان نقش جهان  نیست، نفس کار ایراد دارد و اگر هر اتفاقی بیفتد که سیما و منظر و نظام ارتفاع را در این مکان تحت شعاع قرار بدهد، مساله ساز خواهد بود.

وی در پاسخ به چگونگی مجوز دریافت کردن چنین ساخت و سازهایی از مراجع ناظر و عبور از فیلتر قانونی موجود گفت: باید قدرت بازدارنده و قوه قهریه‌ای این سیستم را نظارت کند که مانع بروز چنین اتفاقاتی بشود. استنتاج اولیه این است که این اتفاق نباید می‌افتاد. در مرحله بعد باید دید که چه کسی دستور آزادسازی یا دستور ادامه کار را داده است.

فریدون الهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان درباره آنچه در خصوص  نگرانی فعالان میراث فرهنگی و هشدار کارشناسان در خصوص تایید دوباره ساخت‌وساز مجتمع تجاری نیوشا از او پرسید، گفت:  مالک رای دیوان عدالت اداری را داشت و بر اساس همین رای هم اقدام کرد آقای دادستان  کار را متوقف کردند و مکاتباتی را هم انجام دادند منتها در نهایت اعلام شد که رای دیوان اجرا بشود.

اما ناصر طاهری معاونت میراث فرهنگی اصفهان در پاسخ به چند و چون ارائه مستندات میراث فرهنگی به دادستانی اصفهان در فرصت سه روزه‌ای که دادستان اصفهان تعیین کرده بود، گفت: هرچه از مستندات لازم بود، ارائه دادیم اما گویا رای دیوان دوباره  تایید شده و مالک با دستور مقام قضایی  شروع به کار کرده است.

طاهری افزود: دستورات مقام قضایی برای همه دستگاه‌ها لازم الاجراست، در مورد مجتمع تجاری نیوشا آنچه که وظیفه سازمانی‌مان بود انجام دادیم اما وقتی مقام قضایی تشخیص می‌دهد که باید ادامه پیدا کند، نمی‌توانیم دخالتی کنیم؛ یعنی نه می‌توانیم موافقت و نه می‌توانیم مخالفت کنیم.

طاهری درباره نگرانی از آنچه ممکن است بدعتی تازه و مخرب برای منظر و حریم میدان نقش جهان و دولتخانه صفوی باشد گفت: این‌چنین  نیست که چون مجتمع تجاری نیوشا اتفاق افتاده است بقیه هم می‌توانند این کار را بکنند. بقیه نمی‌توانند به این موضوع استناد کنند و  پلاک بغلی بگوید چون نیوشا ساخته شده؛ من هم می‌خواهم بسازم هر مورد شرایط خاص خودش را دارد. هر مساله‌ای بررسی‌های خودش را دارد.

وی  افزود: مالک مدارکی از قبل ارائه کرده که پیشتر ساختمانش چنین ارتفاعی را داشته است. این مدارک هم از طرف مراجع قضایی مورد قبول قرار گرفته است. ما هم  وظایف سازمانی‌مان را انجام داده‌ایم و مدارک و مستندات را طبق ضوابطی که بوده است ارائه کرده‌ایم اما تشخیص مقامات قضایی  و دیوان عدالت اداری این بوده که مالک مجتمع تجاری نیوشا حق چنین ارتفاع و ساخت‌وسازی را دارد.

حسین کارگر، مدیر شهرداری منطقه سه اصفهان نیز در خصوص آنچه مقرر بود برای توقف ساخت‌وساز مجتمع تجاری نیوشا در اختیار دادستانی اصفهان قرار دهند، گفت: ما در آن فرصت سه روزه همه مستندات را به دادگستری ارائه کردیم، مستندات ما طرح تفضیلی، نامه میراث فرهنگی و دفاعیه‌هایمان بوده است؛ یعنی چیز دیگری جز طرح تفضیلی در رابطه با ارتفاع و پروانه ساختمانی نداریم و هرچه مستندات داشتیم ارائه کردیم؛ منتها دیوان عدالت اداری  بر اساس مستنداتی که مالک ارائه کرده و حقوق مکتسبه‌ای که از قبل داشته رای داده است.

پیگیری خبرنگار ایرنا برای مصاحبه با دادستان اصفهان و همچنین معاون پیشگیری از جرائم دادستان اصفهان برای اطلاعات بیشتر در این رابطه بی نتیجه ماند اما به نظر می‌رسد با وجود دستور رفع توقف ساخت و ساز مجتمع نیوشا همچنان دادستان اصفهان پیگیر این ماجرا و توقف ساخت و سازی است که حریم و منظر میدان نقش جهان را نشانه رفته است. همه چیز بستگی به سفر یکی از مقامات ارشد دیوان عدالت اداری به اصفهان دارد که این پرونده بازنگری شود.
باید دید امروز با سفر معاون قضایی در امور اقتصادی، اراضی و شهرسازی به اصفهان،  ساخت مجتمع تجاری نیوشا که برخلاف مفاد قانون شورای عالی شهرسازی و معماری از ضوابط طرح تفضیلی عبور و از قوانین و ضوابط حریم میدان نقش جهان عدول کرده به کجا خواهد رسید. آیا این طرح ناسازگار با حریم و منظر یگانه میدان جهانی ایران مورد بازبینی و بازنگری این مقام قضایی قرار خواهد گرفت یا همچنان باید شاهد تعدی به میراث ملی ایران باشیم.

میدان امام (ره) در زمان صفویه و حدود ۴۰۰ سال قبل در هسته مرکزی اصفهان بنا شد؛ معماری و مهندسی این مجموعه تاریخی که زنجیره ای از نیاز های اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی شامل بازار، مسجد ، مدرسه ، امکانات تفریحی و ورزشی را در خود جای داده پس از گذشت ۴۰۰ سال نه تنها همچنان کاربردها و نقش خود را حفظ کرده بلکه به کانون جذب گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شده است.

بناهای تاریخی موجود در چهار طرف این میدان شامل عالی قاپو، مسجد امام، مسجد شیخ لطف‌الله و سر در قیصریه است. علاوه بر این بناها ۲۰۰ حجره دو طبقه در اطراف میدان واقع شده که بیشتر جایگاه عرضهٔ صنایع دستی اصفهان است.

میدان امام در بهمن ۱۳۱۳ به شماره ۱۰۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در اردیبهشت ۱۳۵۸ جزو نخستین آثار ایرانی بود که به‌عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسید.

ایرنا نوشت، استان اصفهان به عنوان قطب گردشگری کشور دارای ۱۰۷ شهر و یکهزار و ۹۳۴ روستاست؛ بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی در این استان شناسایی شده و یکهزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی و چهار اثر آن به نام های میدان امام (نقش جهان)، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع به ثبت جهانی رسیده است.