خبرگزاری مهر _ گروه جامعه: در روزهای اخیر دو پرونده راه آهن سراسری ایران و منظر فرهنگی اورامانات در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسید. این دو پرونده تعداد آثار تاریخی و فرهنگی ایران را به عدد ۲۶ رساند. پیرامون این موضوع مصطفی پورعلی مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی و فرهنگی در یک گفتگوی مجازی توضیحاتی داد و گفت: پرونده راه آهن در واقع از بندر ترکمن شروع و تا بندر امام خمینی در جنوب کشور ختم می‌شود و محدوده وسیعی را در نظر می‌گیرد.
وی گفت: تقریباً هفت سال پیش یونسکو دستورالعملی داد که در آن تاکید کرد فهرست میراث فرهنگی و تاریخی جهانی نیازمند تنوع بیشتری باشد. طبق کنوانسیون ۱۹۷۲ هر دو سال یک بار باید کمیته دستورالعمل را تدوین و ابلاغ کند. یکی از موضوعات همین است. به همین دلیل به سراغ میراث صنعتی و یا طبیعی رفتیم. مانند بیابان لوت یا جنگل‌های هیرکانی که در فهرست میراث طبیعی قرار گرفتند.
پورعلی افزود: درباره پرونده راه آهن نیز باید گفت پنج راه آهن در دنیا از جمله راه آهن اتریش، سوئیس، هند، ایتالیا و ایران ثبت شده است. همه اینها راه آهن‌هایی هستند که طول مسیرشان کم است و شاید در نهایت مثل راه آهن اتریش حدود ۵۰ کیلومتر از مسیرشان را ثبت کرده‌اند. اما پرونده راه آهن ایران ۱۴۰۰ کیلومتر است که از لحاظ اهمیت فنی مهندسی و معماری و تاریخی در دنیا قابل توجه است.
این مقام مسئول تصریح کرد: در یونسکو روی کنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه (در خصوص حمایت از اموال فرهنگی در صورت بروز مخاصمه مسلحانه) تاکید زیادی شده است. آثار جهانی با تفسیر حقوق بین‌المللی ذیل این کنوانسیون قرار دارند و جزو مناطق امن محسوب می‌شوند پس به لحاظ استراتژیک برای کشور بسیار مهم است که خط آهن شمال به جنوب کشور در فهرست جهانی ثبت شده و جزو مناطق امن محسوب می‌شود. یا منظر فرهنگی اورامانات که در مناطق مرزی کشور قرار دارد و جزو مناطق امن شده است.
مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی گفت: بخشی از مسائل تاریخی یا سیاسی شاید روی موضوعات سایه بیندازد اما وقتی در حوزه میراث فرهنگی صحبت می‌شود باید این موضوعات را از آن جدا کرد. امسال شعار ایکوموس جهانی این بود که می‌گفت اثری شاید در دوره استعمار ایجاد شده باشد اما از لحاظ تاریخی ممکن است شاخص باشد اما آیا درست است که ما به چوب استعمار آن اثر که بالاخره خلاقیت بشری در آن لحاظ شده، به دلایل سیاسی تحت‌الشعاع عدم حفاظت و غیره قرار دهیم؟ این موضوع بسیار مهم است. درباره ساخت راه آهن ایران هم از دوره قاجار یک خواست عمومی مطرح بوده است. این طور نبوده که تنها آن را منتسب به دوره پهلوی بدانیم. از بودجه بیت‌المال برای ساخت آن هزینه شده بود. وقتی راه آهن وارد ایران شد ریل‌های آن آنقدر دارای اهمیت مالی و شأن فرهنگی بودند که مهریه برخی از خانم‌ها را مقداری از این ریل‌ها قرار دادند. حتی نفت سفید هم زمانی مهر خانم‌ها بوده است.
وی در ادامه درباره اینکه چرا راه آهن در اولویت قرار گرفت در صورتی که می‌شد از میراث نفت هم بهره گرفت با این تفاوت که وزارت نفت بسیار می‌توانست کمک بیشتری کند و حفاظت از آن نیز راحت تر از پرونده راه آهن بود گفت: هر دانشمندی هر زمانی کتابی را دست می‌گیرد مطمئن است که کتاب دیگری را نمی‌خواند. ممکن است سلایق به حوزه نفت باشد آن هم مهم است. درباره راه آهن، وزارت راه و شهرسازی و شورای عالی همکاری کرده‌اند این همکاری می‌تواند درباره نفت هم اتفاق بیفتد.
پورعلی در ادامه گفت: پرونده‌ای مانند راه آهن مشکل مالکیتی مثل پرونده‌های دیگر از جمله کاخ گلستان که در حریمش ساخت و سازی می‌شود، ندارد. یا مثل جنگل‌های هیرکانی. اتفاقاً حفاظت از این پرونده‌ها راحت تر است. چون نیازمند توافقاتی هست. یادم هست دکتر حداد عادل مسیری را با راه آهن رفت و می‌گفت کاش به جای خطوط هوایی روی خطوط ریلی سرمایه گذاری بیشتری می‌کردیم.
پورعلی گفت: متأسفانه ما اول روی گردشگری خودرویی و ترافیک جاده‌ای کار می‌کنیم و بعد گردشگری هوایی و اگر راهی نبود، می‌رویم به سمت گردشگری ریلی در حالی که در کشورهای دیگر روی موضوع گردشگری ریلی کار بسیاری می‌شود.
مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی گفت: پرونده راه آهن در کمیته میراث جهانی سال ۹۶ مطرح نشد که بگوییم یک سهمیه سوخته است. وقتی پرونده‌ها به یونسکو ارسال می‌شود اول باید مدارکی از آنها را ارسال کنیم. برای پرونده راه آهن اساساً اعلام وصول قطعی نشده بود گفته بودند که این مدارک را بدهید تا در فرایند ارزیابی قرار دهیم. امسال به ما بعد از ثبت جهانی گفتند که موضوع مربوط به تأسیسات معماری راه آهن را هم به این پرونده اضافه کنید.
وی تصریح کرد: بخشی از ایرادات ایکوموس به پرونده راه آهن به دلیل نداشتن برخی از مدارک بوده است. مقداری موضوع کرونا در این بحث مطرح بود که البته گفتند چرا زودتر مدارک را نفرستادید. ولی به هر حال همه کشورهای عضو کمک کردند تا این پرونده ثبت شود. در سال ۹۸ ایکوموس دو ارزیاب فرستاد که یک نفر محور شمال و دیگری محور جنوب را در دو هفته با ترن‌های ویژه ای که راه آهن در اختیار قرار داده بود، ارزیابی کردند.
منبع:خبرگزاری مهر
