آشنایی با رودخانه‌های گیلان
گیلان با بارش تقریبی ۱۲۰۰ میلی‌متری در سال پرباران‌ترین استان ایران است و رودها و رودخانه‌های بسیاری دارد.
همشهری آنلاین: در همه فصل‌های سال می‌توان شاهد بارش‌های خوبی در استان گیلان بود، اما این بارش‌ها دربرخی از ماه‌های سال به‌مراتب بیشتر از دیگر ماه‌هاست و همچنین تابستان کم‌بارش‌ترین فصل این استان امحسوب می‌شود. بارش‌های متنوع باران و همچنین برف در مناطق کوهستانی سبب جاری شدن رودخانه‌های زیادی در گیلان شده که همگی آنها در نهایتاز بزرگ‌ترین دریاچه جهان یعنی خزر سردر می‌آورند.
همه رودخانه‌های گیلان
گیلان ۵۴ رشته رودخانه دائمی دارد که از این تعداد، ۱۸ رودخانه از جمله سفیدرود، پلرود، شفارود، شلمان رود، زرجوب، گوهررود، پیربازار، پسیخان، سیاه درویشان، ماسوله رودخان، مرغک، دیناچال، لیسار، لمیر، حویق، لوندویل، آستاراچای و آچی‌رود از لحاظ بیولوژیکی و اکولوژیکی و زیست‌محیطی، اهمیت ویژه‌ای دارند. طول رودخانه‌های گیلان تقریبا ۲۲۰۰ کیلومتر است و ۱۰ رشته رودخانه مهم نیز برای رهاسازی تولیدات شیلات گیلان در استان وجود دارد.
مهم‌ترین رود گیلان
سفید رود به‌عنوان پرآب‌ترین رودخانه شمال کشور است که مهم‌ترین منبع تامین آب گیلان به‌شمار می‌آید. این رودخانه برخلاف تصور عامیانه تقریبا از بارش‌های سالیانه گیلان نصیبی نمی‌برد، زیرا این رود، خود از «شاهرود» که از کوه‌های طالقان و الموت و «قزل اوزن» که از کوه‌های کردستان و زنجان سرچشمه می‌گیرند سیراب می‌شود. در واقع سفیدرود از محل تلاقی این ۲ رود شروع می‌شود و در منطقه کیاشهر از توابع آستانه اشرفیه به دریای خزر می‌ریزد. در محل تلاقی این دو رود سد بزرگی با نام سد سفیدرود یا سد منجیل ساخته شده که در حال حاضر آب کشاورزی ۱۷۲ هزار هکتار از مجموع ۲۳۸ هزار هکتار شالیزارهای استان گیلان را تامین می‌کند. ظرفیت فعلی این سد، یک میلیارد و ۵۰ میلیون متر مکعب است.
پلرود، جاری از اشکورات
پلرود که به زبان محلی به آن (پیلو رود) یعنی رود بزرگ می‌گویند از دیگر رودهای پرآب گیلان در شرق این استان است که از ارتفاعات اشکورات سرچشمه می‌گیرد. دره‌ها و آبشارهای زیادی در مسیر این رودخانه وجود دارد. این رود از مسیرهای جنگلی پرپیج و خم زیادی و در نهایت از منطقه رحیم‌آباد می‌گذرد و در ساحل کلاچای به خزر می‌پیوندد. مواد آلی موجود در آب این رودخانه سبب شده‌است تا محصولات حوزه آبریز این رود از کیفیت بالایی برخوردار باشند. چند سالی است در نزدیکی‌های رحیم‌آباد ساخت سد پلرود کلنک خورده و با پیشرفت کمی در دست ساخت است.
شفارود
شفارود زیبا و پر جاذبه از کوه‌های سنبل و تیرو سرچشمه می‌گیرد، از رضوان شهر عبور می‌کند و سپس به دریای خزر می‌پیوندد. در طول مسیر شفارود به خزر، رودخانه‌های دلبه رود، سیاهرود، میان رود، خوشابر، خولاکو، آستاوربار، هفت خونی و کوری به آن می‌پیوندند. در طول این مسیر رودخانه‌های میناروبار، ملارود و تیزرود نیز از شفارود جدا می‌شوند. شفارود ۲ شاخۀ اصلی شمالی و جنوبی دارد. شاخۀ شمالی آن شفارود و شاخۀ جنوبی آن خوشابر نامیده می‌شود. خوشابر یا سیاه بیل از کوه‌های سه کوه سر، امیر کوه، پالان سر و خالسدان سرچشمه می‌گیرد. این رود حیات‌بخش، آبادی‌های کلته، شیر بچه پیر، دشته میان و سرک را سیراب می‌کند و در نهایت به رودخانۀ شفاورد می‌پیوندد. البته خوشابر پیش از پیوستن به شفارود سیاه بل را نیز با خود همراه می‌کند.
شاخۀ شمالی شفارود، که شفارود اصلی به شمار می‌رود، از به هم پیوستن دو رودخانۀ سیاه رود و میان رود ایجاد شده‌است. سیاه رود از کوه‌های برزه کوه و زندانه سرچشمه می‌گیرد. این رود از آبادی‌های چنگیز خونی، جلوه خوار، کنگه لیوه، رینه و معاف محله عبور می‌کند.
شلمان‌رود
شلمان‌رود از کوه‌های البرز ناتشکوه شهرستان املش سرچشمه می‌گیرد و با گذر از مناطق کوهستانی و جلگه‌ای، از جمله شهر شلمان از توابع شهرستان لنگرود، سرانجام به دریای خزر می‌ریزد. این رود نسبتا پرآب است و در گذشته محلیان با صید ماهی از این رود امرار و معاش می‌کردند.
آستاراچای
آستاراچای از ارتفاعات کوهستان حیران در شهرستان مرزی بندر آستارا و دامنه‌های قلعه شیندان سرچشمه می‌گیرد و به طول ۳۸.۵ کیلومتر حدود مرزی دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان را مشخص می‌کند. پس از اعلام آستاراچای به‌عنوان مرز بین ۲ کشور، توافق اولیه مسئولان وقت برای تعیین مدت زمان ۹ ماهه فصل صید ویژه بومیان منطقه محقق شد و صیادان محلی توانستند از حق صید در این رودخانه برخوردار شوند. طول ۲۰ کیلومتری سنگلاخی کف این رودخانه سبب شده است تا ماهیان مولدی که وارد آن می‌شوند، فضای مناسبی برای تخم‌ریزی داشته باشند؛ اتباع ایرانی و آذری می‌توانند فقط در ۳ کیلومتر از این رودخانه صید کنند که کف شنی دارد و مناسب برای تخم‌ریزی نیست.
زرجوب و گوهر رود
رودخانه‌های زرجوب و گوهررود دو رودخانه‌ای هستند که از میان شهر رشت می‌گذرند. زرجوب از کوه‌های کم ارتفاع هزار مرز، نیزه سر، جوکلبندان و کچا از حدود ۲۵ کیلومتری جنوب شهر رشت سرچشمه می‌گیرد، پس از عبور از منطقه «بهدان» و «چوماچا» و پیوستن به رودخانه گوهررود، رودخانه پیربازار رود را تشکیل می‌دهد به بخش شرقی تالاب انزلی وارد می‌شود. این رودخانه با متوسط حجم سالانه ۱۷۳/۴ میلیون متر مکعب یکی از منابع اصلی و مهم تأمین آب تالاب انزلی به‌شمار می‌رود.
گوهررود هم از ۷۰۰ متری کوه‌های سراوان سرچشمه می‌گیرد، پس ورود از جنوب به شهر رشت به زرجوب می‌پیوندد. این دو رود به دلیل ورود فاضلاب‌های شهری به آنها به آلوده‌ترین رودخانه‌های جهان شهرت یافتند.
رودخانه‌های حوزه آبریز تالش
رودخانه‌های حوزه شهرستان تالش شامل ۹ رودخانه اصلی و تعداد زیادی رودخانه فرعی هستند که از نظر اکولوژیکی و زیستگاهی اهمیت فوق‌العاده‌ای در حفاظت از ذخایر ارزشمند ژنتیکی ماهیان دریای خزر دارند. اکثر ماهیان دریای خزر برای تخم‌ریزی و تکثیر به رودخانه‌های مهم استان گیلان مهاجرت می‌کنند که در این میان حوزه آبریز تالش بسیار مورد توجه ماهیان خزری است. رودخانه حویق و ناورود مهم‌ترین رودهای این حوزه آبریز را تشکیل می‌دهند.
رودخانه لنگرود
رودخانه لنگرود از آرام‌ترین رودخانه‌های گیلان است. در طول سال به‌جز در مواقع بسیار پربارش هیچگاه نشان طغیان و جریان تند آب در آن پیدا نیست. این رود از ارتفاعات سیاهکل و رودبار به‌ویژه بلندی‌های دلفک (درفک) سرچشمه می‌گیرد. این رود بعد از طی مسیر دیلمان، سیاهکل، لاهیجان و لنگرود راهی چمخاله می‌شود. طول مسیر این رودخانه بسیار زیباست و این زیبایی در چمخاله به اوج خود می‌رسد. این رود در یک کیلومتری ساحل خزر به شلمان رود متصل می‌شود. بعد از آن به خزر می‌پیوندد.
منبع:همشهری