روستای رسول‌آباد(تاج‌آباد سفلی) در شهرستان بهار استان همدان قرار دارد و از جهات مختلفی دارای ویژگی‌های خاصی است. فرهنگ دوست بودن و کتابخوانی اهالی، آوازه تاج‌آباد را تا آن‌سوی مرزها رسانده و کاروانسرای منحصربفرد آن هم در آستانه جهانی شدن است.
فرهنگ دوستی و کتابخوان بودن تاج‌آبادی‌ها مجالی دیگر می‌طلبد تا عزم راسخ این مردمان محروم اما با اراده درسی باشد برای آنان که دَم از فرهنگ و فرهیختگی و کتابخوانی می‌زنند و حرف‌هایشان در حد شعار باقی می‌ماند. در اینجا اما به روستایی که شاهکار معماری‌اش در یک قدمی جهانی شدن است سری می‌زنیم تا با فضایی که قرار است نخستین ثبت جهانی استان همدان را در خود داشته باشد، بیشتر آشنا شویم.
دهیار روستای تاج‌آباد در معرفی این روستا به خبرنگار ایسنا می‌گوید: تاج‌آباد به علت وجود کاروانسرا، نامگذاری منحصربفرد کوچه‌ها، فرهنگ‌دوست بودن اهالی و همت مثال‌زدنی‌شان با روستاهای دیگر تفاوت دارد. با وجود موقعیت و ویژگی‌های خاصی که تاج‌آباد دارد، مردم روستا با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند و با اینکه شورا و دهیاری روستا درصدد رفع آنها هستند اما برخی مشکلات هنوز وجود دارد.
هاجر عزیزی به مشکل حریم کاروانسرای تاج‌آباد اشاره و اضافه می‌کند: در سالهای اخیر ساخت‌وسازهایی در اطراف کاروانسرا انجام شده است که درصدد رفع آنها هستیم و در آینده نزدیک حل خواهد شد.
وی تأمین اعتبار را اصلی‌ترین مشکل روستا می‌داند و اظهار می‌کند: به عنوان مثال برای اجرایی کردن فاز اول نامگذاری روستا اعتبار نداشتیم و این کار فرهنگی به همت مردم انجام شد همچنین مشاوران این طرح چندین ایده دارند که به علت کمبود اعتبار به سرانجام نرسیده است.
عزیزی با بیان اینکه زیرساخت‌های روستا از پایه مشکل دارد، مطرح می‌کند: تاج‌آباد سیستم دفع فاضلاب ندارد و این مسئله یکی از اساسی‌ترین مشکلات مردم است، اگر کاروانسرا جهانی شود گردشگران زیادی برای بازدید به روستا می‌آیند و با افزایش جمعیت این مشکل دوچندان می‌شود.
وی با بیان اینکه خیابان‌های روستا اغلب بدون آسفالت هستند و درخواست داده‌ایم به علت وجود کاروانسرا آنها را سنگفرش کنند که در این مورد هم با مشکل اعتبار مواجه هستیم، اضافه می‌کند: سال گذشته پروژه سنگ‌چینی دیوار رودخانه روستا انجام شد، اما ناتمام ماند که اگر در سال جاری با سیلاب بهاری مواجه می‌شدیم به زمین‌های پایین دست خسارت زیادی وارد می‌شد.
دهیار روستای تاج‌آباد در ادامه به سیستم نامناسب دفع زباله، جایگاه و جمع‌آوری آن اشاره می‌کند و می‌گوید: متأسفانه برای دفع زباله روستا مشکل داریم و مسئولان هم در این زمینه همکاری نمی‌کنند و هر روز دردسر جدیدی درست می‌شود.
وی درباره اینترنت ضعیف روستا هم مطرح می‌کند: در حال حاضر بیشتر شغل‌ها به اینترنت نیاز دارند؛ مثلاً بانک، دفتر پیشخوان و مرکز خدمات کامپیوتری روستا هر روز با قطعی اینترنت مواجه هستند و با وجود اینکه بارها از مخابرات شهرستان پیگیری کرده‌ایم، فعلاً به نتیجه نرسیده است.
عزیزی تصریح می‌کند: در تاج‌آباد به جزء دو مدرسه ابتدایی و راهنمایی و یک خانه بهداشت امکانات دیگری نداریم که بخواهیم درباره‌اش صحبت کنیم؛ به عنوان نمونه روستا به درمانگاه و ورزشگاه نیاز دارد، اما فاقد این مکان‌ها است بنابراین اگر اعتبار خوبی برای روستا بگیریم مشکلات کم کم برطرف می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر بیشترین مانور روی کاروانسرا و ثبت جهانی آن است، اضافه می‌کند: فعالیت‌های شورای دوره قبل و حال حاضر روستا در راستای هدف گردشگری شدن تاج‌آباد است و اگرچه کارها با سرعت کمی پیش می‌رود اما اقدامات موفقی انجام شده که پیش‌زمینه شدن گردشگرپذیر شدن روستا است.
دهیار روستای تاج‌آباد در پایان با بیان اینکه در سال ۹۴ چند نفر از اهالی روستا برای احداث خانه بومگردی اقدام کردند که به نتیجه نرسید، می‌گوید: با توجه به شرایط خاص تاج‌آباد در سال جاری به دنبال تأسیس خانه بومگردی در تاج‌آباد هستیم.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان هم در معرفی این روستا به خبرنگار ایسنا می‌گوید: تاج‌آباد از نظر فرهنگی و واقع شدن در محور غرب و عتبات عالیات دارای ویژگی خاصی است. کاروانسرای تاج‌آباد به عنوان یکی از آثار ویژه استان همدان در مسیر ثبت جهانی است و امیدواریم پس از کامل شدن پرونده، این مسیر به سرانجام برسد.
علی خاکسار درباره شرایط قرار گرفتن روستاها و به ویژه روستای تاج‌آباد در فهرست روستای هدف گردشگری شرح می‌دهد: در دولت‌های نهم و دهم تصمیماتی برای مناطق نمونه گردشگری و روستاهای هدف گردشگری گرفته شد که طبق آن استان‌ها، روستاهایی که قابلیت یا ویژگی خاص مانند ویژگی‌های جغرافیایی و طبیعی، معماری یا فرهنگ و هنر متمایزی دارند تشکیل پرونده داده، معرفی و در هیئت وزیران به عنوان منطقه یا روستای هدف گردشگری مصوب می‌شد.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان تصریح می‌کند: در حاضر مقرر شده است هیچ مجوزی برای روستای جدید هدف گردشگری صادر نشود تا روستاهای فعلی پایش و تعیین تکلیف شده سپس موارد جدید معرفی شوند.
وی در رابطه با مشکل درخواست تأسیس خانه بومگردی در روستای تاج‌آباد می‌گوید: به خاطر ندارم در دوران خدمتم درخواستی از این روستا برای تبدیل خانه بومگردی به معاونت گردشگری استان رسیده و بدون پاسخ مانده باشد، مگر اینکه درخواست احداث بوده که به معاونت سرمایه گذاری رفته و پس از اخذ مجوز ساخت و انجام آن، از معاونت گردشگری پروانه فعالیت می‌گیرد. اگر مورد درخواستی برای احداث خانه بومگردی در روستای تاج‌آباد وجود دارد به این معاونت مراجعه کرده تا پیگیری شود.
سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان بهار نیز به خبرنگار ایسنا می‌گوید: پرونده ثبت جهانی کاروانسرای تاج‌آباد تکمیل شده و در مرحله رفع نواقصی مانند آزادسازی حریم است.
محمد حرمتی با بیان اینکه ثبت جهانی این کاروانسرا امتیاز بزرگی برای استان همدان، شهرستان بهار و روستای تاج‌آباد است، یادآور می‌شود: در شهرستان بهار روستاهای وهنان و حیدره قاضی‌خان جزء روستاهای هدف گردشگری هستند و روستای تاج‌آباد نیز به علت وجود کارروانسرا قابلیت تبدیل به این نوع روستا را دارد.
وی با اشاره به اینکه کاروانسرای تاج‌آباد یکی از زیباترین کاروانسراهای کشور و متعلق به اواخر دوره صفویه و اوایل قاجار است، اظهار می‌کند: این کاروانسرا از معدود کاروانسراهایی است که به شکل مدور ساخته شده و از این نظر کم نظیر است.
حرمتی در ادامه مطرح می‌کند: در حال حاضر در روستا آماده سازی انجام می‌شود و با مردم صحبت می‌کنیم که اهالی با اثرات مثبت این اتفاق جهانی آشنا شوند، مردم فرهیخته و فهیم تاج‌آباد نیز همکاری لازم را دارند و تلاش می‌کنند این اتفاق عملی شود.
سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان بهار ادامه می‌دهد: خوشبختانه زیرساخت‌های گردشگری با کمک شورا و اهالی روستا در حال آماده‌سازی است و میراث فرهنگی هم تلاش می‌کند اعتبارات لازم برای روستا اخذ کند و ثبت کاروانسرا انجام شود.
به گزارش ایسنا، کاروانسرای تاج آباد، از کمیاب‌ترین کاروانسراهای مدور ایران، در روستای تاج‌آباد در همدان قرار دارد. این کاروانسرا در سال ۱۳۷۶ با شماره ثبت ۱۸۷۲ به‌عنوان یک اثر ملی ایران، ثبت شد. کاروانسراها در تمام دوره تاریخ ما نقش مهمی داشته‌اند، کاروانسراهایی وجود داشتند که افراد از آن برای اسکان چهارپایان خود استفاده می‌کردند که آن را رباط می‌خوانند.
سنت ساخت کاروانسرا چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام در ایران جاری بود و بعد از اسلام هم کاروانسراهای زیبایی در ایران ساخته شد، کاروانسرای تاج‌آباد هم یکی از کاروانسراهای زیبای بعد از اسلام است که در عصر صفوی در روستای تاج‌آباد همدان ساخته شده است. مردم این روستا به زبان کردی باهم صحبت می‌کنند.
کاروانسرا در بخش مرکزی روستا قرار دارد، بنا در کنار جاده همدان-کرمانشاه و بر سر راه زائران کربلا قرار دارد. کاروانسرای تاج‌آباد درواقع یک رباط بوده و برعکس اکثر کاروانسراهای ایران که دارای پلانی مستطیل شکل هستند این کاروانسرا دارای پلان مدور است، این پلان در میان کاروانسراهای ایران بسیار کمیاب است و در منطقه غرب یکی از مهمترین کاروانسراها به شما می‌آید. درب ورودی بنا از شرق دارای دو طاق‌نما تزئینی و نمایی مدرن است که دو لنگه درب چوبی بر روی آن قرار دارد. این قسمت محل ورود به اصطبل‌ها و حجره‌های پایین است. در جلو کاروانسرا ۲۶ حجره وجود دارد، کف حیاط کاروانسرا سنگفرش است و ۲ چاه آب داخل بنا است. مصالح اصلی که در ساخت کاروانسرای تاج‌آباد از آن استفاده شده، آجر قرمز و ساروج است.
در پایان اینکه به نظر می‌رسد روستای تاج‌آباد علاوه بر تکمیل پرونده ثبت جهانی و به ثبت رسیدن کاروانسرای زیبای آن که یکی از بزرگترین و بهترین اتفاقاتی است که ممکن است در سال ۱۴۰۰ برای همدان بیفتد، به عزم راسخ مدیران برای برداشته شدن موانع و رفع مشکلات اهالی فرهنگ دوست روستا نیز نیاز دارد چراکه در تعریف روستاهایی با شرایط خاص تاج‌آباد پس از ثبت جهانی کاروانسرا، پارامترهایی تعریف شده که لازم است با آنها آشنا شویم.
منبع:ایسنا
