حمام تاریخی زرین‌رود یادگاری از دوران زندیه
زرین‌رود یکی از شهرهای ایران در استان زنجان است. این شهر مرکز بخش بزینه رود شهرستان خدابنده قرار دارد و جمعیت این شهر بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۵۷۶۴ نفر بوده است. این بخش از شمال به بخش مرکزی خدابنده و از جنوب به شهرستان کبودرآهنگ و از شرق به شهرستان رزن و از غرب به بخش افشار خدابنده منتهی می‌شود.
ایرانیان از دیرباز به حفظ نظافت بدن و شستشوی همیشگی آن اهمیت فراوان می‌داده‌اند، حتی قبل از اسلام پیروان آیین مهر و زردشت توجه به پاکیزگی داشته و آب که مظهر پاکیزگی است از قداست فوق العاده برخوردار بوده است.
حمام زرین رود یکی از زیباترین حمام‌های استان زنجان است که در نزدیکی شهر زرین رود از توابع شهرستان خدابنده واقع شده است. حمام تاریخی زرین رود در جنوب محور ۲۴ متری شهر زرین رود واقع شده که از دسترسی‌های اصلی و جزء شریان‌های اصلی شهر محسوب می‌شود، در قسمت غربی آن یک دسترسی فرعی قرار گرفته که منتهی به ورودی بنا در قسمت جنوبی می‌شود و در قسمت شرقی نیز مسجد جامع در حال ساخت شهر است که با جداره حمام برخورد می‌کند.
حمام تاریخی زرین آباد، در بخش مرکزی شهرستان ایجرود، جنوب شهر زرین‌آباد، داخل باغ ها، ۱۰۰ متری جنوب خانه‌های مسکونی قرار دارد که با توجه به ابلاغ رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری وقت در سال ۹۷ در فهرست آثار ملی ثبت شد. این حمام تاریخی در منتهی الیه جنوب روستا و در میان باغاتی که شامل درختان غیرمثمر بوده، واقع شده است.
این حمام بنا به شیوه معماری سنتی ساخته شده است، حمام‌های عمومی به لحاظ معماری غالبا دارای در ورودی پیچ داری بودند که به رختکن منتهی می‌شد. در گوشه‌ای از رختکن محل استقرار صندوق‌دار حمام قرار داشت. معماری حمام‌ها هم شکل خاصی داشت؛ بینه محلی بود برای رختکن و آماده شدن، خزینه محل شستشو و آب تنی بود، تون، آتشدان یا آتشخان بود که آب خزینه را گرم می‌کرد.
انتخاب این محل برای احداث این حمام به دلیل شیب محل بوده که هم به دلیل سهولت انتقال آب مورد نیاز حمام و هم به دلیل سهولت در دفع پس آب‌های حمام بوده است. این حمام دارای بخش‌های مختلف مانند: راهروی ورودی، رختکن، سربینه، گرمخانه و …است.
طبق سنت رایج مناطق سردسیر، که بنای حمام را در حدود ۲/۵ متر پایین‌تر از سطح زمین‌های اطراف می‌ساختند این بنا نیز از این امر تبعیت کرده است. این امر به دلیل حفظ گرمای حمام و هم به دلیل انتقال آسان آب به حمام است. مصالح اصلی استفاده شده در بنا از آجر است. از آجر در ساخت قسمت عمده دیوارها و طاق‌ها استفاده شده است.
علاوه بر آجر، لاشه سنگ نیز در قسمت‌هایی از دیوارها به کار رفته است. ملاط به کار رفته همراه با مصالح ساختمانی دیگر همچون بیشتر حمام‌ها، آهک و یا مخلوطی از آهک و گل یا ماسه است. سقف آن گنبدی با طاق‌های جناقی ساخته شده و پایه طاق‌ها بر ستون‌های سنگی ۸ ضلعی با سر ستون‌های مربعی شکل استوار است.
این حمام یک طبقه پایین‌تر از کوچه مجاور ساخته شده که در زمستان به خوبی گرمای داخل را حفظ می‌کرده است.
در این بنا، فضاها به صورت متراکم در کنار یکدیگر قرار دارند و دسترسی به همدیگر از طریق ورودی‌ها و راهروهایی که در کنار آن‌ها تعبیه شده، امکان‌پذیر است. اما فضاها در یک محور و راستای هم قرار ندارند. به طوری که بینه ورودی در یک محور و سربینه و خزینه در محوری جداگانه و موازی آن‌ها ساخته شده است. حمام از نوع زیرزمینی و با چندین پله دسترسی به داخل آن امکان‌پذیر است.
استاد حمامی بر سکویی در پشت میز چوبی در کنار در ورود و خروج حمام جای داشت. مردم پس از استحمام و پوشیدن لباس بقچه حمام را بغل کرده، مزد حمام را پرداخت می‌کردند و خارج می‌شدند.