استان بوشهر، پایتخت انرژی ایران، در قسمت جنوبی کشور و در حاشیه‌ی خلیج فارس قرار گرفته است و می توان یکی از گزینه های سفر نوروزی باشد.
هفدهمین استان بزرگ کشورمان به دلیل قرار گرفتن در ساحل استراتژیک خلیج فارس، صادرات و واردات دریایی، صنعت صیادی، وجود ذخایر نفت و گاز، کشاورزی و نخل‌داری و وجود نیروگاه هسته‌ای از اهمیت راهبردی و اقتصادی ویژه‌ای برخوردار است.مرکز این استان شبه جزیره‌ی بوشهر است که از شمال، غرب و جنوب به خلیج فارس محدود شده است.
بوشهر، تنگستان، جم، دشتستان، دشتی، دیر، دیلم، عسلویه، کنگان و گناوه ده شهرستان این استان جنوبی کشورمان هستند.
مبارزه مردم تنگستان علیه نیروهای خارجی از مهم‌ترین شاخص‌های تاریخی این استان در صد سال اخیر است.
شهرستان بوشهر
شهرستان بوشهر به مرکزیت بندر شبه جزیره‌ای بوشهر جمعیتی حدود ۱۹۵,۰۰۰ نفر دارد و از شمال به شهرستان گناوه، از شرق به شهرستان دشتستان، از جنوب به شهرستان تنگستان و از غرب به خلیج فارس منتهی می‌شود. این بندر در ارتفاع ۱۸ متری از سطح دریا قرار دارد.
جاذبه‌های گردشگری بوشهر
آب انبار قوام بوشهر
ساختمان «آب‌انبار قوام» در محوطه باری در غرب شهر بوشهر قرار گرفته است. پیشینه‌ی این بنا به صد و پنجاه سال پیش بازمی‌گردد.
اسکلت اصلی و طاق آن از سنگ‌های رسوبی خیلی مقاوم ساخته شده و به وسیله چهارطاق پوشیده شده است. ۲ متر از آب‌انبار خارج از زمین و ۲/۶۰ متر آن درون زمین قرار گرفته است.
داخل آب‌انبار با پوشش ساروج بسیار مقاوم ساخته شده و در نمای خارجی آن پنجره‌هایی به ابعاد ۹۰ در ۱۲۰ سانتیمتر وجود دارد که با فاصله‌ی معینی از یکدیگر قرار گرفته‌اند. در حال حاضر از این آب‌انبار به عنوان رستوران سنتی استفاده می‌شود.
موزه دریانوردی و عمارت کلاه فرنگی بوشهر
موزه‌ی دریانوردی خلیج فارس در محله‌ی بهمنی شهر بوشهر قرار دارد. عمارت کلاه‌فرنگی و ساختمان کنسولگری دو بنای موجود در این مجموعه هستند. عمارت موجود در این موزه مربوط به دوره‌ی قاجار است که در سال ۱۸۵۸ میلادی به عنوان مقر کنسولگری دولت انگلیس بنا شده بود.
بیش از ۴۰ قطعه ادوات و تسلیحات جنگی متعلق به ادوار مختلف در این موزه نگهداری می‌شود که کشتی قدیمی پرسپولیس از برجسته‌ترین آنها است.
عمارت گلشن بوشهر
عمارت گلشن در منتهی الیه شمال شهر بوشهر، پشت اداره بندر در خیابان ساحلی واقع شده است. فاصله آن تا دریا فقط ۱۰ متر است.
این عمارت تاریخی در یکی از محله‌های قدیمی بوشهر به نام محله بهبهانی قرار گرفته که اطراف آن ساختمان‌های بافت قدیم وجود دارد.
واقع شدن این بنا در کنار ساحل باعث وزیدن نسیم دریا و باد شمال به داخل ساختمان می‌شود. قدمت این بنا به ۱۷۰ سال پیش می‌رسد. بنای عمارت متعلق به دوره‌ی قاجاریه و نوع معماری آن میلانی است که در نوع خود منحصر به فرد است.
گورستان شغاب بوشهر
در این قبرستان که در جنوب شهر بوشهر قرار دارد، اسکلت اموات در داخل خمره‌های بزرگ و کوچک نخودی رنگ مدفون شده و روی برخی از خمره‌ها نوشته‌ای نقش بسته است.
براساس باورهای دین زرتشت، جسدها را در داخل صخره‌های سنگی، خمره یا تابوت‌هایی از جنس سنگ و سفال می‌گذاشتند تا خاک‌آلوده نشود. گورستان شغاب مربوط به دوره‌ی عیلامی‌ها است.
مدرسه گلستان بوشهر
ساختمان اصلی این مدرسه مربوط به دوره‌ی قاجار است و حدود ۲۰۰ سال قدمت دارد. این مدرسه از قدیمی‌ترین بناهای بافت قدیم بندر بوشهر بوده و توسط انگلیسی‌ها ساخته شده است.
این بنا در زمان انگلیسی‌ها محل حکمرانی شیخ نصر بود و پس از آن هم به اداره‌ی پست و تلگراف تغییر کاربری داد، سپس در سال ۱۳۲۲ تصمیم گرفته شد که این ساختمان به مدرسه‌ای به نام گلستان واگذار شود.
درب چوبی این مکان از جنس ساج است و ۵/۳ متر ارتفاع و ۴ متر عرض دارد. مصالح به کار رفته در ساخت بنا هم سنگ‌های مرجانی و ملاط گچ است و در پوشش سقف از چوب صندل و بوریا استفاده شده است.
پارک جنگلی چاه‌کوتاه بوشهر
پارک جنگلی چاه‌کوتاه در فاصله‌ی ۵۰ کیلومتری شمال شرقی بوشهر و در روستای چاه‌کوتاه واقع شده است. این پارک جنگلی ۴۰ سال قدمت دارد و زیستگاه گونه‌های گیاهی مناطق کویری و حاره‌ای است و گونه‌های مختلفی از پرندگان ساحلی درآن زندگی می‌کنند.
بافت تاریخی بوشهر
بافت تاریخی بوشهر شامل چهار محله‌ی بهبهانی، دهدشتی، کوتی و شنبدی است که در دل شهر بوشهر قرار گرفته است. وسعت این بافت حدود ۳۸ هکتار است و از منحصر به فردترین و زیباترین بافت‌های مسکونی ایران به حساب می‌آید.
قدمت بافت تاریخی بوشهر به دوره‌ی حکومت نادر شاه افشار برمی‌گردد. بافت تاریخی بوشهر دارای بناهایی زیبا شامل عمارت‌ها، کنسولگری کشورهای مختلف، مساجد، کلیسا، بازار قدیمی و کوچه‌هایی زیبا است و معماری آن هر بازدیدکننده‌ای را مجذوب خود می‌کند.
منطقه حفاظت شده حله بوشهر
این منطقه در سواحل خلیج فارس در فاصله ۱۰ کیلومتری شمال شرقی بندر بوشهر است. مساحت آن ۴۲۶۰۰ هکتار است که حدود نیمی از آن تالابی است و آب آن از تالاب رود حله تامین می‌شود. این تالاب در سال ۱۳۴۳ بر اثر طغیان رودخانه تشکیل شده است.
گیاهان آبزی متعددی در این تالاب وجود دارد که زیستگاه پرندگان آبزی و کنار آبزی مختلفی هستند. این منطقه زیستگاه جانداران بسیاری مثل شغال، گرگ، روباه، درنا، فلامینگو، حواصیل و انواع اردک و جانوران دیگر است.
عمارت کازرونی، بازار ماهی‌فروشان، عمارت امیریه، عمارت تنگستانی و عمارت ملک از دیگر جاذبه‌های شهر بوشهر هستند.
شهرستان دیر بوشهر
شهرستان دیر به مرکزیت شهر دیر از شمال به شهرستان‌های دشتی و تنگستان و از طرف مشرق به شهرستان‌های گنگان و جم و از ناحیه جنوب و غرب به خلیج فارس منتهی می‌شود.
گنبد نمکی جاشَک بوشهر
گنبد نمکی جاشک یا کوه نمک ناحیه‌ای وسیع و مرتفع از شمال غرب کوه جاشک در منتهی الیه جنوبی رشته‌کوه زاگرس است. این اثر طبیعی حد فاصل شهرستان دیر و دشتی واقع شده و یکی از بزرگ‌ترین، فعال‌ترین و زیباترین گنبدهای نمکی ایران و خاورمیانه است.
از مهم‌ترین خصوصیات بارز و متفاوت کوه نمکی جاشک می‌توان به نوع نمک‌های این کوه نمکی، آبشارها، بلورها و گنبدها و غارهای منحصر به فرد آن اشاره کرد.
منطقه حفاظت شده مند بوشهر
منطقه‌ی مند با مساحت ۴۶۴۰۰ هکتار، منطقه‌ای جلگه‌ای و کویری است که در بخش بردخون از توابع شهرستان دیر در ۱۳۰ کیلومتری جنوب بوشهر واقع شده و یکی از زیستگاه‌های مهم آهو در استان بوشهر است.
اجتماعات کوچکی از جنگل‌های حرا نیز در این منطقه وجود دارد. مند از نظر زیست جانوری و پوشش گیاهی بسیار متنوع و زیبا است.
شهرستان دشتستان بوشهر
شهرستان دشتستان به مرکزیت شهر برازجان در شرق استان بوشهر قرار دارد و از جنوب به شهرستان دشتی، از مغرب به شهرستان بوشهر و تنگستان از شمال غرب به شهرستان گناوه و از مشرق و شمال شرق به استان فارس منتهی می‌شود.
دژ برازجان بوشهر
این بنای معتبر و مستحکم که به کاروانسرای مشیرالملک برازجان بزرگ هم معروف است، در مقابل میدان اصلی شهر برازجان قراردارد.
پیشینه‌ی این بنا به دوره‌ی قاجاریه می‌رسد و در سال ۱۲۵۰ خورشیدی به دست حاج میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک شیرازی، از نیکوکاران وقت شیراز، و با هزینه‌ای معادل چهل هزار تومان ساخته شد.
دژ برازجان ۴ برج دارد و از ۶۸ اتاق تشکیل شده است. معماری این بنا توسط حاج محمد شیرازی انجام شده است.
گور دختر بوشهر
گور دختر آرامگاهی سنگی از دوره‌ی هخامنشیان است که در تنگ ارم شهرستان دشتستان قرار دارد. این بنا به سبک آرامگاه کوروش بزرگ در پاسارگاد ساخته شده اما اندازه‌ا‌ی کوچک‌تر دارد.
اطلاعات دقیقی از گور دختر در دست نیست اما آ ن را به کوروش کوچک، چیش‌پیش، آتوسا، ماندانا یا خواهر کوروش بزرگ نسبت داده‌اند.
غار چهل خانه بوشهر
غار چهل خانه در ارتفاعات کوهی مشرف به رودخانه‌ی شاپور و در بخش سعدآباد دشتستان قرار دارد. روی این کوه تعدادی اتاق شبیه به غارهای صخره‌ای و حجاری شده دیده می‌شود که مجموعه‌ای بسیار زیبا را تشکیل می‌دهند.
اتاق‌های «غار چهل خانه» ابعاد داخلی گوناگونی دارند. این مجموعه به دلیل جنس سنگ کوه و همچنین به خاطر عوامل طبیعی مثل سیل دچار تخریب شده است. ورودی این دخمه به شکل ذوزنقه بوده و در داخل آن طاقچه‌هایی در اشکال مختلف تعبیه شده است.
کاخ کوروش بوشهر
کاخ کوروش دشتستان در شهر برازجان قرار دارد و در سال ۱۳۵۰ به وسیله هیأت باستان‌شناسی ایران حفاری شده است. با توجه به شیوه‌های معماری و استفاده از سنگ سیاه و سفید زمان احداث آن احتمالا به دوره‌ی کوروش هخامنشی بازمی‌گردد.
شهرستان کنگان بوشهر
مرکز شهرستان کنگان، بندر کنگان است. این شهرستان از شرق و شمال شرق به شهرستان جم، شمال غرب به شهرستان دیر، جنوب به شهرستان عسلویه و از غرب به خلیج فارس منتهی می‌شود.
جاذبه‌های گردشگری کنگان بوشهر
آبگیر دره‌ی لیر سیراف بوشهر
آبگیر دره‌ی لیر سیراف اثری تاریخی مربوط به سده‌های اولیه‌ی دوران تاریخی پس از اسلام است و در شهر بندر طاهری واقع شده است.
بندر سیراف بوشهر
شهر باستانی سیراف در شهرستان کنگان و به فاصله ۲۶۰ کیلومتری شهر بوشهر واقع شده است. سیراف یکی از آثار تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر است.
این شهر از قدیمی‌ترین بنادر ایران است و معماری خاص آن شباهت زیادی به معماری روستای ماسوله در شمال ایران دارد. براساس یافته‌ها، این بندر زمانی بیش از ۳۰۰ هزار نفر جمعیت داشته و پیروان ادیان و مذاهب مختلف و همچنین مردم اقوام گوناگون در آنجا زندگی می‌کردند. گورستان‌های بازمانده از پیروان ادیان مختلف گواهی بر این مطلب هستند.
عمارت شیخ جبار نصوری بوشهر
عمارت شیخ جبار نصوری در شهر تاریخی سیراف از شهرهای شهرستان کنگان قرار دارد. این عمارت در واقع قلعه‌ای متعلق به خاندان نصوری است که روی تپه‌ای بلند و مشرف به دریا بنا شده است.
قلعه دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی و یک شاه‌نشین است که توسط شیخ جبار دوم پدربزرگ شیخ ناصر نصوری در اوایل دوره قاجاریه ساخته شده است. گچبری‌های این بنا قدمت ۲۰۰ ساله‌ی آن را تایید می‌کنند.
همچنین هجده تابلو بسیار زیبا از مجالس شاهنامه فردوسی در ایوان غربی قلعه نقش بسته است.
از دیگر جاذبه‌های این شهرستان می‌توان کانال‌های آبی اختر و گور سیبویه را نام برد.
شهرستان تنگستان بوشهر
شهرستان تنگستان به مرکزیت شهر اهرم از شمال و مشرق به شهرستان دشتستان، از جنوب شرقی به شهرستان دشتی، از شمال غربی به شهرستان بوشهر و از غرب و جنوب غربی به خلیج فارس محدود است.
موزه رئیسعلی دلواری بوشهر
موزه‌ی شهید رئیسعلی دلواری در شهر دلوار از توابع شهرستان تنگستان واقع شده است. ساختمان این موزه، خانه و محل زندگی رئیسعلی دلواری، مبارز مشروطه‌خواه و رهبر قیام جنوب بوده است. دلوار در فاصله‌ی ۴۵ کیلومتری شهر بوشهر قرار دارد.
قلعه کلات اهرم بوشهر
این قلعه در شمال «شهر اهرم» واقع شده است. قلعه‌ی کلات اهرم در زمان حمله‌ی انگلستان به ایران مورد استفاده قرار گرفته و جای اصابت گلوله‌ی توپ بر برج غربی آن هنوز هم باقی مانده است. در زمان جنگ، اسرای انگلیسی هم در همین قلعه نگهداری می‌شدند.
قلعه از چهار برج و بارو و قلعه میانی ساخته شده و تاسیسات خصوصی برای ساکنین در نظر گرفته شده بود. مصالح ساختمان قلعه از خشت خام و گل ساخته شده است.
چشمه آب گرم قوچاک بوشهر
چشمه‌ی آبگرم قوچارک در شهر دلوار در مسیر جاده بوشهر به بندرعباس و در ۵ کیلومتری جنوب غربی اهرم قرار دارد. این چشمه از شکاف سنگ‌های آهک مارنی از زمین خارج می‌شود. آب این چشمه در ردیف آب‌های سولفات، کلیسم، همراه با منیزیم زیاد و کلرورسدیم ولرم است.
شهرستان دشتی بوشهر
شهرستان دشتی در میانه‌ی استان بوشهر قرار دارد و مرکز آن شهر خورموج است. این شهرستان از شمال به شهرستان‌های دشتستان و تنگستان، از غرب به شهرستان تنگستان و خلیج فارس، از جنوب به شهرستان‌های دیر و جم و از شرق به شهرستان فراشبند فارس محدود می‌گردد.
نیایشگاه مند بوشهر
این اثر تاریخی مربوط به دوره‌ی اشکانیان است و در فاصله‌ی ۳۰ کیلومتری خورموج در دامنه‌ی کوه مند قرار دارد. نیایشگاه مند بیش از ۲۰۰۰ سال قدمت دارد و شامل یک آتشکده، شاه‌نشین و چند اتاق است.
اولین ورودی این آتشکده در ارتفاع ۶۰ متری کوه، مشرف به رودخانه‌ی خشکی است که نیایشگاه در آن بنا شده است.
قلعه خورموج بوشهر
قلعه خورموج یا قلعه محمدخان دشتی در شهر خورموج واقع شده که امروزه تنها یکی از برج‌های آن به جا مانده است. این قلعه در قدیم دارای چهار حصار، چهار برج، اندرونی، عمارت مركزی و قراولخانه و اصطبل بوده است.
اين اثر كه يكی از نمونه‌های معماری دوره‌ی قاجاریه می‌باشد تزئينات منحصر به فردی دارد و سبک معماری آن سلجوقی و متاثر از سبک قلعه‌سازی دوره‌ی ساسانی است كه با استفاده از تاق‌نماها و گچبری در آرايش ديوارها و درون اتاق‌ها تزئین شده است.
قلعه‌ی داراب خان، قلعه‌ی دختر دلاور ساحلی، آرامگاه صفاانگیز و آرامگاه شاه اسماعیل از دیگر آثار دیدنی این شهرستان هستند.
شهرستان گناوه بوشهر
شهرستان گناوه به مرکزیت بندر گناوه مساحتی حدود ۱۸۳۷ کیلومترمربع دارد و در ساحل شمالی خلیج فارس قرار گرفته است.
این شهرستان از شمال غربی به شهرستان دیلم، از شمال شرقی به استان فارس، از مشرق به شهرستان دشتستان، از جنوب به شهرستان بوشهر و از مغرب به خلیج فارس منتهی می‌شود.
جاذبه‌های گردشگری گناوه بوشهر
برج خان بوشهر
تاریخ بنای برج خان که در شهر بندر ریگ قرار دارد به سال ۱۷۷۷ میلادی برمی‌گردد. سبک معماری این بنا بیت میلانی است. نمونه‌ی این برج در کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس و ساختمان‌های بافت قدیم شهر زیاد است.
ساختمان برج دارای دو بخش اندرونی و بیرونی بوده و از نوع حیاط مرکزی است که اتاق‌ها در اطراف و حوض در وسط حیاط قرار دارند. بنای برج دو طبقه است که در هر طبقه دارای دو اتاق به ابعاد ۵ در ۵ متر است و بین آنها راهرو وجود دارد.
جلو اتاق‌ها یک بالکن وجود دارد که با ۱۴ ستون از نمای رو به رو نگه داشته شده است.
مصالح به کار رفته در ساختمان، سنگ‌های اسفنجی است که شامل فسیل‌ها، مرجان، گوش‌ماهی و صدف‌های دریایی است.
شهرستان دیلم بوشهر
شهرستان دیلم به مرکزیت بندر دیلم از شمال به شهرستان بهبهان و بندر ماهشهر (از استان خوزستان) از شرق به استان کهکیلویه و بویر احمد، از جنوب به شهرستان گناوه و از غرب به خلیج فارس محدود شده است. آب‌وهوای دیلم گرم و مرطوب است. اهالی شهرستان دیلم به زبان لری صحبت می‌کنند.
قلعه حصار بوشهر
قلعه‌ای تاریخی واقع در روستای حصار در بخش امام حسن شهرستان دیلم است که ۴۰۰۰ متر مربع مساحت دارد. این قلعه دارای چهار برج است که محل نگهبانی تفنگ‌چیان خارک بوده است.
همچنین ۱۵ اتاق و یک حمام هم در این قلعه وجود دارد که حمام آن دارای خزینه بوده و همیشه آب گرم داشته است. پوشش سقف از بوریا و چوبی بسیار محکم به نام چندل است که جهت تیرپوش استفاده شده است.
اتاق‌ها از چوب ساج بوده و از ملاطی محلی به نام چاری نیز استفاده شده است.
شهرستان جم بوشهر
مرکز این شهرستان شهر جم است و از شرق و شمال‌شرقی به استان فارس، از جنوب و جنوب‌غربی به شهرستان کنگان و از شمال به شهرستان دشتی و شمال‌غربی شهرستان دیر محدود می‌شود.
این منطقه با قرارگیری در ارتفاع ۷۰۰ متری از سطح دریا و در نزدیکی خلیج فارس، آب‌وهوای مطلوبی برای پرورش گیاهان و درختان فراهم آورده است.
اختلاف دمای هوا با کنار ساحل خلیج فارس که در برخی از روزهای سال تا ۱۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و همچنین رطوبت ملایم آن، این منطقه را به یکی از خوش آب‌وهواترین مناطق جنوب ایران تبدیل کرده است.
کوه پدری بوشهر
پدری یا کوه پردیس کوهی در حومه‌ی شهر جم است که در مسیر سیراف به سمت جم قرار دارد. در نزدیکی این کوه، مجسمه‌ی «جمشید جم» و «غار آدم» وجود دارد که به دلیل فعالیت‌های شرکت‌های نفتی و گازی در عسلویه در معرض خطر قرار دارند.
شایعات زیادی به این کوه نسبت داده شده است. برخی آن را نزدیک‌ترین نقطه‌ی زمین به خورشید یا پیاده‌روی در آن را برای سلامتی و درمان بیماری‌ها مفید می‌دانند که تمام این‌ها هیچ پایه‌ی علمی ندارد.
پیر بی‌بی بانو، پیر بیراهه آب‌گرمک، جنگل گلوبردکان ریز (یک جنگل انبوه با رودی نسبتا دائمی که از میان آن می‌گذرد و در شمالی‌ترین قسمت شهر ریز قرار دارد، مناظر زیبای گود لح (چشم‌اندازهایی زیبا در پشت کوه‌های بهرباغ و علی‌آباد)، حمام قاجاریه و روستای بسیار زیبای بابامبارکی جاذبه‌های دیگر شهرستان جم هستند.
شهرستان عسلویه بوشهر
مرکز این شهرستان بندر عسلویه است که امروز یکی از مراکز مهم اقتصادی کشور است. عسلویه در همسایگی شهرستان‌های جم و کنگان قرار دارد و از جنوب به خلیج فارس می‌رسد.
پارک ملی نای‌بند بوشهر
این پارک از دو منطقه‌ی خشکی و دریایی تشکیل شده که وسعت محدوده‌ی خشکی آن ۲۲۵۰۰ هکتار می‌باشد و در ساحل جنوبی خلیج نای‌بند واقع شده است. این منطقه گونه‌های جانوری مختلف و بعضا نادری مثل کل و بز، قوچ و میش و گونه‌های نادر جبیر و جیرفتی و پلنگ را در بر دارد.
در چشم‌انداز طبیعی این منطقه خورهای متعدد، جنگل‌های حرا، سواحل ماسه‌ای و درختان کهنسال انجیر معابد، دشت‌های مشجر دره‌های عمیق و صخره‌ای وجود دارد.
از دیگر جاذبه‌های شهرستان عسلویه آب‌انبار بندو، تپه‌ی کوتی، قلعه‌ی شیخ کنعانی و آسیاب آبی و سد بندو می‌باشد. همچنین دیدن پالایشگاه‌های متعدد در مسیرهای منتهی به این شهرستان به خصوص هنگام شب خالی از لطف نیست.
استان بوشهر به دلیل همجواری با خلیج فارس جزایر متعددی دارد که البته در اکثر جزایر مهم آن محدودیت رفت‌وآمد وجود دارد و فقط افراد مجاز اجازه‌ی ورود به آنها را دارند.
و اما سوغاتی‌های بوشهر! وجود نخلستان‌های فراوان در مجاورت استان باعث شده تا خرما به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین سوغاتی‌های این استان به‌حساب آید، بسیاری از روستاییان استان بوشهر با درست کردن صنایع‌دستی و فروش آنها زندگی خود را می‌گذرانند به همین دلیل صنایع‌دستی این استان کم نیست.
سوغاتی‌های خوراکی بوشهر
خرمای بوشهر
کشت خرما در بوشهر به عصر هخامنشیان برمی‌گردد، تولید خرما و فروش آن امروز به‌عنوان یکی از مشاغل اصلی استان بوشهر به‌حساب می‌آید. از خرمای بوشهر فرآورده‌های بسیاری به دست می‌آید که ازجمله آنها می‌توان به شیره خرما، پنیر نخل، لواشک خرما، شهد خرما، سرکه خرما و بسیاری از فرآورده‌های دیگر اشاره کرد.
خرما و فرآورده‌های آن تنها محصول درخت‌های خرما نیست، از درخت‌های خرما صنایع‌دستی نظیر حصیر، زنبیل و کلاه هم تهیه می‌شود.
پنیر نخل بوشهر
پنیر نخل ماده‌ای ترد و سفیدرنگ است که درواقع بخش میانی درخت خرما است. پنیر خرما بسیار شیرین و خوشمزه است و علاوه بر بوشهر در جهرم، و هرمزگان تولید می‌شود، در بوشهر به پنیر خرما «غاپ» هم می‌گویند.
برای به دست آوردن پنیر خرما یا همان غاپ ابتدا سردرخت را می‌اندازند و برگ‌ها و لیف‌های دور برگ‌ها را تا رسیدن به میانه و پنیر درخت جدا می‌کنند.
این سوغاتی خوشمزه بسیار گران‌قیمت است و سرشار از خاصیت! این سوغاتی لذیذ سرشار از قند، مواد معدنی، ویتامین و آهن است.
ارده بوشهر
ارده یکی از فرآورده‌های لذیذ کنجد است که به‌عنوان غذایی پرانرژی در کنار شیره خرما یا شیره انگور مصرف می‌شود. ارده از کنجد تهیه می‌شود و روغن آن منبع غنی از ویتامین، آنتی‌اکسیدان و چربی اشباع‌شده است.
این خوراکی گرم، بدن را در برابر هوای سرد مقاوم می‌کند. تهیه ارده و شیره مرغوب از بوشهر کار بسیار راحتی است، اگر روزی به بوشهر رفتید، خرید این محصول را فراموش نکنید.
خارک بوشهر
بوشهری‌ها به خرمای نارس خارک می‌گویند، خارک یکی از لذیذترین خوراکی‌های جنوبی است.
خارک پخته بوشهر
خارک پخته یکی از شیرینی‌های سنتی و سوغات بوشهر است که طرفداران زیادی دارد. برای تهیه خارک پخته، خارک و شکر را در دیگ می‌ریزند و مقداری آب به آن اضافه می‌کنند و آن را می‌جوشانند تا به‌صورت کامل نرم شود.
بعد از نرم شدن خارک‌ها باید آب آن را گرفت و هسته خرما از آن بیرون کشیده شود و خارک‌ها بر روی حصیر پخش‌شده تا خشک شوند.
حلوای راشی بوشهر
حلوای راشی یا حلواارده یکی از شیرینی‌های سنتی بوشهر است که درواقع نوعی حلوا است. برای تهیه حلوا راشی، شیره خرما را در ظرفی کروی که ته آن گود و مقعر است می‌ریزند و با شعله کم حرارت می‌دهند تا کاملاً سفید شود، سپس مقدار مناسبی از ارده را به آن اضافه می‌کنند و آن‌قدر هم می‌زنند تا کاملاً متلاشی شود.
حلوا سنگک بوشهر
پخت انواع حلوا در بسیاری از مناطق بوشهر رواج دارد، برای پخت حلوا سنگک، شیره خرما را که با حرارت سفید کرده‌اند، باضخامت کم در ظروفی شبیه به سینی می‌ریزند و قبل از اینکه سرد شود، کنجد بوداده را بر روی آن می‌پاشند. حلوا پس از سرد شدن آماده مصرف است.
حلوا پسکی بوشهر
حلوا پسکی نوعی حلوا محلی است که در برخی مناطق استان مانند برازجان پخت آن مرسوم است. برای پخت حلوا پسکی، خرمای رسیده را با آرد در روغن سرخ می‌کنند و سپس مقداری ماست را با حلوا ورز می‌دهند تا حلوا آماده شود.
مسقطی بوشهر
مسقطی فقط سوغاتی مشهور شیراز نیست، در بیشتر شهرهای جنوبی مسقطی به‌عنوان یکی از سوغاتی‌های محبوب شناخته می‌شود. مسقطی دو قرن پیش از مسقط پایتخت عمان به سواحل خلیج‌فارس رسید و به همین دلیل نامش مسقطی است.
برای تهیه مسقطی باید از نشاسته، روغن، شکر، زعفران، هل و گلاب استفاده کرد و ترکیب آن با چای بی‌نظیر است.
استاندار لار این حلوا را در سال ۱۳۹۴ تحت عنوان حلوا مسقطی لاری در سازمان استاندارد ملی به ثبت رساند و شرایط صادران این حلوای خوشمزه را فراهم کرد.
انواع نان بوشهر
نان‌های محلی همیشه عطر و بویی دیگر دارند، بیشتر شهرهای ایران نان‌های محلی خاصی دارند، از نان‌های محلی بوشهر می‌توان به نان نازک، نان گرده و نان بلبل اشاره کرد که نان بلبل بر روی تابه پخته می‌شود.
پخت کماج در بوشهر بسیار متداول است، کماج نان حجیمی است که با آرد گندم سفید و مایه‌خمیری که از نخود لپه درست‌شده است، تهیه می‌شود.
ترشی بوشهر
اگر از طرفداران ترشی‌های خوشمزه هستید، جای درستی آمده‌اید، در بوشهر می‌توانید ترشی‌های بسیار خوشمزه‌ای تهیه کنید. ترشی انبه یکی از ترشی‌های محبوب بوشهر است.
از دیگر ترشی‌های خوشمزه بوشهر می‌توان به ترشی لیموعمانی و ترشی بادنجان اشاره کرد. اگر به بوشهر سفر کردید، ترشی انبه را فراموش نکنید!
ماهی و میگو بوشهر
اگر به دنبال ماهی تازه و خوشمزه هستید، شهر بوشهر بهترین انتخاب است. بازارهای ماهی‌فروشی زیادی در بوشهر وجود دارد که هرروز ماهی‌های تازه‌ای در آنها به فروش می‌رسند.
ازجمله ماهی‌های بوشهر می‌توان به ماهی سنگسر، هامون، ماهی مرکب، ماهی شیر و بسیاری از گونه‌های ماهی‌ها اشاره کرد. میگو بوشهری را هم نباید فراموش کرد.
صنایع‌دستی بوشهر
گبه و گلیم بوشهر
مشهورترین سوغات و محصول صنایع‌دستی استان بوشهر گبه و گلیم صادراتی است که در بسیاری از روستاها بافت آن رواج دارد. گبه و گلیم بوشهر آوازهای جهانی دارد و به بسیاری از کشورهای خارجی صادر می‌شود.
مراکز زیادی در استان بوشهر وجود دارد که گبه‌بافی در آن رایج است ازجمله برترین مراکز گبه‌بافی می‌توان به روستاهای شول، کمالى، بهمنیارى، محمد صالحی، عباسى، فخر آوری، کلر و چهار روستایى از توابع شهرستان گناوه اشاره کرد.
و گلیم‌بافی، این هنر در بیشتر روستاهای بوشهر جریان دارد، فصل بافت گلیم زمستان است و خانواده‌های روستایی در کنار کشاورزی و دام‌پروری، اوایل پاییز شروع به چیدن فصل گوسفندها می‌کنند و در فصل زمستان مشغول بافتن گلیم می‌شوند.
تار گلیم‌های روستایی اغلب از موی بز است که دارای استحکام بیشتری است ولی پود از پشم است.
عبا بافی بوشهر
یکی از محبوب‌ترین سوغاتی‌های بوشهر، عبای شتری است. عبای شتر یکی از گران‌ترین نوع عباها است که به تعداد بسیار محدود تولید می‌شود. عبا بافی ازجمله صنایع‌دستی است که به پشم وابسته است و بیش از ۵۰۰ سال سابقه دارد.
حصیربافی بوشهر
حصیربافی در استان بوشهر به دلیل فراوانی برگ و الیاف درخت خرما و گیاهان خودرو در مناطق باتلاقی و شوره‌زار از دیرباز رایج بوده است. معمولاً در همه روستاهای بوشهر، صدف بافی به‌عنوان تفریحی در اوقات فراغت انجام می‌شود.
مواد اولیه این محصول بسیار فراوان است و کاربرد محصولات حصیری بسیار زیاد، به همین دلیل حصیربافی یکی از حرفه‌های مهم اقتصادی در این منطقه است.
نوعی فرش حصیری به نام «تک» وجود دارد که معمولاً با ۸ ساعت کار یک بافنده ماهر در ابعاد ۲۰۰ در ۲۰۰ سانتیمتر بافته می‌شود و بهترین وسیله برای پوشش سقف کپرهای روستایی است.
از دیگر محصولات حصیری می‌توان به تویزه، مخرف، بادبزن، کلاه حصیری، زیر داغی، کپو، سبد جمع‌آوری خرما اشاره کرد. مهم‌ترین مراکز تولید حصیر در استان بوشهر، شهرستان گناوه، دشتی، دشستان و کنگان است.
سفالگری بوشهر
به دلیل اهمیت آب در منطقه گرم بوشهر، تهیه وسایلی برای خنک نگه داشتن آب به‌صورت طبیعی بسیار مهم است. در کارگاه‌های سفالگری محصولاتی تولید می‌شود تا با استفاده از آنها آب‌خنک نگه‌داشته شود.
خاک کوزه‌گری در بوشهر از معادن شهرهای اطراف تهیه می‌شود و شیوه تولید کوزه‌ها، چرخ‌های سفالگری سنتی است. از مراکز مهم تولید کوزه در استان بوشهر می‌توان به شهرستان دشتستان و کنگان اشاره کرد.
گرگور بافی بوشهر
گرگور نوعی تور ماهیگیری است که با فلز ساخته می‌شود و بوشهر یکی از مهم‌ترین مراکز گرگور بافی است. بیشتر صیادان بوشهری ابتدا گرگورهای خود را با نوعی چوب هندی و چینی که در بوشهر «باصچیل» نامیده می‌شود، تهیه می‌کردند.
تقریباً از ۶۰ سال پیش با وارد شدن سیم بکسل توسط کشتی‌های بین‌المللی به شهر، صیادان از این سیم‌ها و باصچیل برای ساخت تور استفاده می‌کردند.
بعدها در حدود سال‌های اول دهه ۴۰ با وارد شدن سیم‌های مخصوص گالوانیزه که ساخت کشور بلژیک و انگلیس بود، گرگورها کاملاً سیمی شدند و بافت آن باسیمی خاص انجام می‌شد.
در حال حاضر گرگور باسیم فلزی گالوانیزه و به شکل نیم‌کره بافته می‌شود و مردان مسئولیت بافت آن رادارند. ارتفاع گرگور به‌تناسب نوع شناور و محل صید،۳ تا ۱ متر است.
استفاده از گرگور باعث می‌شود تا ماهی زنده و با کمترین آسیب صید شود. از مراکز مهم تولید گرگور می‌توان به شهرستان‌های دیلم، گناوه و دیر و کنگان اشاره کرد.
لنج و قایق سازی (گلافی) بوشهر
لنج و قایق‌سازی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین صنایع‌دستی بوشهر است که سابقه آن به دوره افشاریه برمی‌گردد.
منبع:باشگاه خبرنگاران جوان
