آثار فاخر هنر سنتی، «میراث فرهنگی» برای آیندگان است
هنرمند پیشکسوت منبت‌کار، آثار فاخر هنرهای سنتی را «میراث فرهنگی» برای آیندگان دانست و گفت: اگر این آثار خلق و حفظ نشود در ۱۰۰ سال آینده حرفی برای گفتن از هنر دوران معاصر نخواهیم داشت.
به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، استاد مهدی طوسی هنرمند پیشکسوت منبت‌کار متولد سال ۱۳۳۰، دارای مدرک درجه یک هنری (معادل دکتری) و بازنشسته پژوهشکده هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع‌دستی است؛ او با مدرک دیپلم سال ۱۳۶۱ در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی استخدام شد و به عنوان راهنمای موزه و بخش تبلیغات در مجموعه‌های فرهنگی تاریخی سعدآباد و نیاوران و موزه آبگینه فعالیت داشت. طوسی پیش از آغاز دوران کاری هنری و انتقال به پژوهشگاه میراث فرهنگی، ۱۲سال مسئول روابط عمومی سعدآباد بود.
آثار و نگاره‌های چوبی استاد طوسی در گروه منبت ظریف یا چاقویی قرار دارد؛ هنری بسیار ظریف و دقیق که بر روی قطعات کوچک چوب‌های شمشاد (زرد) و عناب (قرمز) و گردو (قهوه‌ای) و با استفاده از قلم‌های ریز و ذره‌بین انجام می‌شود، هنری که به سوزن در چشم فروبردن معروف است.
حضور در بیش از ۸۰ نمایشگاه داخلی و خارجی، کسب رتبه‌های برگزیده و برتر در ۲۵ نمایشگاه و مسابقه بین‌المللی، دریافت جوایز و تقدیرنامه از بیشتر مقامات عالیرتبه کشور و خلق بیش از ۱۴ اثر فاخر موزه‌ای در کارنامه هنری این پیشکسوت هنرمند به چشم می‌خورد.
طراحی و خلق آثاری از جمله کتاب‌های نمادین از قرآن کریم و دیوان حافظ و با نقش و نگارهای منبت مشبک، تذهیب تا مقرنس و خوشنویسی، رحل قرآن و آثاری مزین به نام ائمه اطهار (ع)، قلم و قلمدان و جای‌مرکب و انواع تابلوهای خوشنویسی و نظایر آنها با زمینه‌ها و طرح‌های فرهنگی، اسلامی و عرفانی که اکنون در موزه‌های مختلف کشور از جمله گنجینه موزه هنرهای سنتی میراث فرهنگی و موزه صنایع دستی و موزه ملی قرآن و موزه بنیاد امیرکبیر نگهداری می‌شود، حاصل بیش از سه دهه تجربه زندگی هنری و از آثار ماندگار این استاد پیشکسوت منبت کار است.
او معتقد است «خلاقیت و ذوقی که در آثار فاخر تجلی می‌کند نعمت خدادادی است، نباید متوقف شود؛ روح هنر باید در آثار همواره ساری و جاری شود و حیف است اگر به هر دلیلی آثار هنری ارزشمند و موزه‌ای که میراث ماندگار برای آینده یک ملت محسوب می شود، تولید نشود.»
طوسی ریشه گرایش به هنر را علاقه و تماشای دقیق اماکن تاریخی باستانی و هنر معماری و سنگ‌نگارانه و نقوش، آیینه‌کاری‌هایی که در سفر به مناطق مختلف کشور در دهه ۵۰، قبل از ورود به سازمان میراث‌فرهنگی و فعالیت در شرکت‌های راه‌وساختمانی در بخش خصوصی داشته، می داند و معتقد است «در کار هنری، ۹۹درصد نگاه‌کردن و تفکر است و فقط یک درصد کار کردن است، روش کار و ابزار کار را می‌توان آموخت، اما تولید یک اثر هنری به خلاقیت و اندیشه بستگی دارد.»
آثار این پیشکسوت هنرمند که خلق و تجلی هنر قدسی و معنوی است در دو دهه اخیر علاوه بر نمایش در کشورهای خارجی در نمایشگاه‌های بین‌المللی قرآن کریم و کتاب تهران و همچنین در ادوار جشنواره رضوی و بسیاری از نمایشگاه‌های هنری کار بر روی چوب در شهرهای مختلف کشور به نمایش گذاشته شده و همواره مورد توجه علاقه‌مندان قرار گرفته است؛ وی همچنین دو اثر منبت ظریف در دوازدهمین نمایشگاه نگاره‌های چوبی که در بهمن ماه ۹۹ در فرهنگسرای نیاوران به نمایش گذاشته بود.
به دنبال خلق اثر هنری فاخر و میراث فرهنگی برای آیندگان هستم نه شهرت
طوسی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا بیان کرد: هنرمندان و خالقان آثار فاخر و موزه‌ای سختی‌های بسیاری را از جهات مختلف تحمل می‌کنند، اما به عشق روح‌ِهنر باز هم کار و اثر تولید می‌کنند، اما به واقع دولت‌ها باید از آنها حمایت کنند؛ هنرمند سرمایه، جان، روح و جسم خود را برای تولید یک اثر فاخر می‌گذارد، گاهی چندین سال برای تولید یک اثر وقت صرف می شود، دولت باید از آثار موزه‌ای و فاخر و ارزشمند که زمان‌بر است حمایت کند؛ نه اینکه فقط در نمایشگاه‌ها ارائه شود؛ گاهی هنرمند برای زندگی خود حتی برای هزینه ازدواج فرزندان خود با مشکل اقتصادی مواجه است و مجبور می‌شود آثار فاخر را حتی زیر قیمت و ارزش واقعی و به اجبار و ضرر بفروشد.
به‌دنبال معروف شده نبودم و نیستم، فقط عاشق تولید و خلق اثر هستم. شهرت چه چیزی برای من خواهد داشت، برای من خلق یک اثر فاخر میراث فرهنگی برای آیندگان اهمیت داردطوسی درباره حمایت دولت‌ها از هنرمندان و آثار هنرهای سنتی گفت: گاهی یک هنرمند در شرایطی قرار می گیرد که مجبور می‌شود برخی آثار خود را به برخی مجموعه‌داران داخلی و خارجی – شاید زیر قیمت و شاید هم به قیمت – بفروشد، اما حیف است این آثار دست مجموعه‌داران بچرخد، این آثار باید در جایی باشد که مردم آن را ببیند و از تماشای هنر،خلاقیت، فلسفه و حکمت آن لذت ببرند.
هنرمند پیشکسوت منبت‌کار گفت: مسئولان فرهنگی کشور وقتی می‌بینند که آثار یک هنرمند هر سال جزو آثار برگزیده جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها می‌شود، می‌توانند از بودجه و اعتباری که برای همان نمایشگاه‌ها هزینه می‌شود چند اثر از هنرمندان مختلف در رشته‌های مختلف را خریداری کنند، یک مجموعه آثار فاخر هنری گردآوری می‌شود؛ بجای اینکه یک هنرمند را با همه هزینه‌های سفر به نمایشگاه‌های داخلی و خارجی بفرستند، می‌توانند این مجموعه آثار را که خریداری کرده‌اند، در هر جایی از دنیا ببرند و به نمایش بگذارند، یقینا هزینه‌ها هم کاهش می‌یاید.
وی بیان کرد: معمولا خود هنرمندان آنچنان توان مالی ندارند که با هزینه شخصی به نمایشگاه‌های خارجی بروند یا نمایشگاه انفرادی در گالری‌ها برگزار کنند، یا از مجموعه آثار خود کاتالوگ و کتاب منتشر کنند؛ در هر نمایشگاه خارجی که حضور داشتم یا دولت هزینه داده و یا در نمایشگاه‌های داخلی شهرداری‌ها و سازمان‌های فرهنگی و هنری، آن هم برای برنامه‌ها و اهداف فرهنگی سازمانی، هزینه کرده‌اند، من که به دنبال معروف شدن نبودم و نیستم، فقط عاشق تولید و خلق اثر هستم و شهرت چه چیزی برای من خواهد داشت، برای من خلق یک اثر فاخر میراث فرهنگی برای آیندگان اهمیت دارد.
طوسی گفت: مرحوم دکتر حسن حبیبی (خدا رحمتشان کند) پس از دوره معاون اولی ریاست‌جمهوری رییس بنیاد ایران‌شناسی شد؛ جلسات ادواری با هنرمندان داشتند، همان زمان در جلسه‌ای به ایشان گفتم که مصوبه خود هیات‌وزیران است که دستگاه‌ها یک‌درصد از بودجه جاری را به خرید آثار هنری اختصاص دهند، اما دستگاه‌ها آن را انجام نمی‌دهند؛ خدا رحمتشان کند، خندید و گفت «مگر چند وزیر و چند اتاق وزیر داریم که بخواهند این همه آثار را بخرند و در اتاق‌های کارشان بگذارند…»
کتاب مصور از آثارم ندارم
هنرمند پیشکسوت منبت‌کار گفت: آثار هنری که خلق کردم را به برخی مراکز فرهنگی و موزه‌ها هدیده دادم؛ کتاب مدون و مصوری از آثارم ندارم، حتی یک عکس از آنها هم ندارم؛ آن زمان هم پول نداشتم که عکاسی حرفه‌ای انجام بدهم، هیچ‌کس هم نبود که آثار را با همان فلسفه و حکمت شان گردآوری کند، البته برخی آثار را به موزه‌ها فروخته‌ام و برخی دیگر هم در مراکز و سازمان‌ها قرار دارد، که شاید در اتاق مدیرعامل و مقام عالیرتبه آن سازمان باشد که در معرض دید میهمانان خارجی باشد، حتی اگر می‌خواستم عکاس ببرم و از آن آثار عکاسی کنم، شاید به‌راحتی ممکن نبود. انتظار داشتم مسئولان حمایت کنند و کتاب این آثار را تولید کنند که البته انجام ندادند؛ یک اثر با موضوع امام علی(ع) تولید کردم خط و نمونه آن در تاریخ نیست، تصویر آن در کتابی منتشر شده است که ناشر آنرا چندصد هزار تومان می‌فروشد.
وی تصریح کرد: بیشتر مسئولان آثار مرا در نمایشگاه‌ها دیده‌اند و در همان زمان نمایشگاه‌ها و بازدیدها از آثار عکس انداخته‌اند، من نه عکاس خصوصی دارم و نه علاقه‌ای به عکس گرفتن و عکس جمع کردن، تلفن همراه و دوربین حرفه‌ای هم ندارم، که بخواهم عکس با کیفیت بگیرم، اما از مجموعه آثار در قالب یک مجموعه ماندگار و یادگار هیچ عکسی ندارم.
حاضرم گرسنگی بکشم و آثارم را نفروشم تا مردم آنها را در نمایشگاه‌ها ببینند
طوسی گفت: آثاری هنری که خلق کرده‌ام، جزو آثار برجسته شناخته شده کشور است و بر اساس قانون امور استخدامی کشور، برای خلق یکی از همین آثار از وزیر فرهنگ و ارشاد(وقت) یک گروه تشویقی شغلی آثار و خدمت برجسته گرفته‌ام؛ در این قانون اگر کارمندی، سازمان خود را در سطح کشور معرفی کند بالاترین مقام دستگاه می‌تواند یک گروه تشویقی و اگر در سطح جهان مطرح کند می‌تواند دو گروه شغلی به او بدهند، من هم در نمایشگاه بین‌المللی کتاب، یکی از آثار هنری ایران را مطرح کردم، اما انتظار دارم این آثار که با تایید و تشخیص و طبق قانون، برجسته و فاخر تشخیص داده شده و در موزه یا در یک سازمان قرار دارد یک ویترین داشته باشد و در معرض دید عمومی قرار بگیرد.
هنرمند پیشکسوت منبت‌کار با بیان اینکه کم‌نظیری و بی‌نظیری آثار را اهل فن و مخاطب آن هنر باید تشخیص دهد، گفت: عامه مردم شاید هنرمند نباشند، اما زیبایی را کاملا درک می‌کنند؛ اگر ۱۰ اثر هنری کنار هم قرار داده شود، مردم زیباترین اثر را تشخیص می‌دهند؛ و نیازی به متخصص‌بودن و اهل‌فن بودن ندارد؛ آثاری را که تولید می‌کنم در نمایشگاه نمی‌فروشم؛ نمونه‌های آن در بازار هم نیست، این آثار اگر به شخص فروخته شود یا در خانه نگهداری می‌شود، یا در دست مجموعه داران بچرخد و حراج شود، حیف است، اینگونه آثار باید برای آینده مردم حفظ شود.
وی گفت: حاضرم گرسنگی و سختی بکشم، اما آثارم را نفروشم و نگه دارم تا همه مردم در نمایشگاه‌ها ببینند، آثاری که تولید کرده‌ام در چند دوره نمایشگاه بوده و فقط تعداد محدودی از مردم آنها را دیده‌اند، اما همه ۶۰ – ۷۰ میلیون نفر ایرانی که ندیده‌اند، و اگر هم در خانه من باقی بماند باز هم دیده نمی‌شود؛ دولت باید از هنرمند و آثار هنری حمایت کند تا همه مردم ایران و جهان آثار فاخر هنرهای‌سنتی را ببینند.
آثار هنری حفظ نشود در ۱۰۰ سال آینده حرفی برای گفتن از هنر دوران معاصر نداریم
طوسی گفت: اگر آثار هنرهای سنتی معاصر حفظ نشود در ۱۰۰ سال آینده حرفی برای گفتن از هنر این دوران و از تاریخ فرهنگ و هنر مملکت در قرن اخیر نخواهیم داشت، آنچه اکنون می‌بینیم از آثار هنری دوره صفویه است، آثار هنرمندانی است که شاید آن موقع هم فقیر و گرفتار بودند و به نوع حکومت هم کاری نداشتند وقتی می‌دیدند که می‌توانند فرهنگ بسازند و اثری خلق کنند، کار کردند و اثر فاخر تولید کردند و آثارشان هم در حال حاضر در موزه‌های ایران و جهان قرار دارد.
امثال من که به دنبال سفر خارجی و فروش هنر نیستند؛ من به آینده هنرسنتی و میراث‌فرهنگی ملتم فکر می‌کنم.هنرمند پیشکسوت منبت‌کار اظهار داشت: اگر هنرمند حمایت نشود مجبور است به سمت تولید بازاری برود، زیرا نیازمند شغل و معیشت روزمره است، اکنون حتی کار هنر دستی را با ابزار و ماشین‌آلات هم انجام می‌دهند، اما اگر صیانت از اثر فرهنگی، دینی و عرفانی مد نظر است، دولت‌ها باید یا کار سفارش دهند و یا آثار هنرمندانی که کار نمایشگاهی، موزه‌ای و فاخر تولید کرده‌اند را شناسایی و خریداری کنند.
طوسی افزد: هر سال نمایشگاه‌های بین‌المللی با چندصد میلیارد تومان هزینه برگزار می‌شود اگر بخشی از این هزینه به خرید آثار اختصاص یابد و از هر هنرمند۱۰ اثر فاخر بخرند تا ۵ سال می‌توانند بهترین نمایشگاه‌های هنری را در داخل و خارج برگزار کنند.
وی افزود: در طول این سال‌ها با هزینه دولتی در نمایشگاه‌های خارجی در انگلیس، آفریقایی‌جنوبی، مراکش، الجزایر، هند، جمهوری آذربایجان و قزاقستان حضور داشته‌ام؛ اما امثال من که به دنبال سفر و فروش هنر نیستند؛ اگر پول داشته باشیم و یا بخواهیم که می‌توانیم بر اساس سبک و قالب فرهنگ و هنری بازار آن کشورها کار کنیم و پول درآوریم، اما من به آینده هنرسنتی و میراث‌فرهنگی ملتم فکر می‌کنم.
طوسی گفت: از سال‌ها پیش یکی از شیوخ ثروتمند کویت (مرحوم طارق سید رجب که به پدر موزه‌های کویت مشهور شد) دستور داده بود کارشناسان و متخصصان در جهان تحقیق و مطالعه کنند بگردند و آثار فاخر هنرمندان برجسته جهان اسلام را شناسایی و خریداری کنند با هدف حمایت از هنرمندان مسلمان جهان و با پول خود یک یک موزه ساخت و اکنون تمام این آثار را در آن موزه به نمایش گذاشت و اعلام کرد «این موزه با همه این آثار فاخر هدیه به ملت کویت»؛ اما در کشور ما برخی مجموعه‌داران با این تفکر و بیان که «هنرمندان محتاج و نیازمند هستند» بر سر قیمت آثار می‌زنند و آنها را زیر قیمت می‌خرند و در لندن به حراج می‌گذارند و می‌فروشند.
شیوه استاد-شاگردی جایی در نظام آموزش عالی نداشت
طوسی درباره ضرورت آموزش شاگرد و توسعه شیوه استاد-شاگردی برای صیانت از هنرهای‌سنتی کشور گفت: نوع کار موزه‌ای و فاخر به هنرمند فرصت نمی‌دهد که بتواند به صورت منظم شاگرد آموزش دهد، البته دو دوره در دانشگاه سوره و دانشکده میراث‌فرهنگی تدریس کردم، اما واقعا فرصت نمیشد.
هنرمند پیشکوست منبت کار با اشاره به افتتاح دانشگاه استاد فرشچیان در ایران، گفت: استاد فرشچیان شیوه استاد-شاگردی را مدنظر داشت، ۱۰ تا ۲۰ سال در فرهنگستان هنر و ادب، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و میراث فرهنگی تا ریاست‌جمهوری هم موضوع را پیگیری می‌کرد که دانشگاه هنری و تخصصی به شیوه استاد-شاگردی، نه یک دانشگاه صرفا تئوری و مدرک‌گرا، تاسیس شود.
وی افزود: استاد فرشچیان این همه تلاش کرد تا این سبک آموزش جا بیفتد، چرا که شیوه استاد-شاگردی در وزارت علوم جایی نداشت، اختلاف نظر وجود دارد؛ باید بازار و اقتصاد و جایگاه استاد را در نظر بگیرند؛ می‌خواهند از یک استاد سرکلاس استفاده کنند به او حقوق اداری بدهند در صورتی که اگر او یک‌جا بنشیند و یک اثر فاخر خلق کند، ارزش مادی و معنوی اثر او بسیار بیشتر است.