بومگردی کنار ارگ سنگی سنگان | موزه‌های روستایی دیدنی همین حوالی
۳ سال پیش و برای نخستین بار، اهالی محله قدیمی و تاریخی کن تصمیم گرفتند اشیا و وسایل قدیمی و تاریخی محله را از دل خانه هایشان بیرون آورند و در محلی نگهداری کنند. این وسایل جمع آوری و در ادامه، موزه ای هم مدتی برپا شد که مورد استقبال بی نظیری قرار گرفت.
همشهری آنلاین – سمیرا باباجانپور: موزه‌ها آنچه را در طول تاریخ و طی زمان حیات نسل‌های گذشته رخ داده یا در کتاب‌های تاریخ برای ما ترسیم شده، پیش چشممان به نمایش می‌گذارند. به همین دلیل، اغراق نیست اگر موزه را نوعی حافظه تصویری و زنده بشری بنامیم. با این توضیح می‌خواهیم به سراغ مفهومی به نام موزه محلی برویم. شاید بپرسید چرا موزه محله‌ای؟ توضیح می‌دهیم.
مدتی پیش سنگ‌نوشته‌های تاریخی و اشیای باارزشی در محله کن پیدا شد که مورد توجه اهالی قرار گرفت. پیش‌تر نیز حین اجرای پروژه بزرگراه همت، سکه‌های ضرب‌شده با نام انوشیروان عادل، متعلق به قرن هشتم هجری قمری، کشف شد که نظرها را به خود جلب کرد.
با توجه به نزدیک شدن به پایان سال و ضرورت ایجاد فرصت‌های گردشگری در محله‌های اصیل تهران، در پی پاسخ به این سؤال برآمدیم که آیا موزه‌های محلی قابلیت توسعه و جذب گردشگر را دارند؟
گنجینه‌های ارزشمند محلی
«امین نورقربان»، کارشناس گردشگری، معتقد است که یک محله یا یک بافت تاریخی هم می‌تواند به‌عنوان موزه انتخاب شود. او از قابلیت‌های محله کن در منطقه ۵ به‌عنوان نخستین موزه محله پایتخت می‌گوید و می‌افزاید: «تهران با تاریخ و هویت خود فاصله گرفته است. کم‌کم بافت قدیمی محله‌ها و کوچه و خیابان‌های شهر را باید در فیلم‌ها و کتاب‌ها و عکس‌ها جست‌وجو کنیم. از سوی دیگر، برخی محله‌ها هنوز شاخصه‌های هویت تاریخی‌شان را با خود دارند.
برای نمونه، محله کن در منطقه ۵ هنوز بافت قدیمی با کوچه‌باغ‌های زیبا و خانه‌های بزرگ و درختان تنومند را حفظ کرده است. اگرچه این محله با عملی نشدن طرح تفصیلی هنوز با مشکلات زیادی در زمینه خدمات شهری و رفاه اجتماعی دست‌به‌گریبان است، اما حفظ بافت قدیمی محله و احیای آن با بهره‌گیری از تاریخ و هویت محله می‌تواند آن را به‌عنوان نخستین موزه محله تهران معرفی کند.»
از نظر نورقربان، زمانی که به هویت و بافت تاریخی یک محله به‌عنوان گنجینه نگاه شود، می‌توان از مشارکت مردمی برای حفظ این گنجینه بهره گرفت. او از رونق موزه‌های خصوصی می‌گوید و می‌افزاید: «بخش خصوصی یا اهالی محله می‌توانند از این بافت تاریخی بهره‌مند شوند تا موزه‌های خصوصی رونق پیدا کند. حمایت از راه‌اندازی موزه‌های خصوصی چند سال است که در دستور کار متولیان میراث فرهنگی قرار گرفته است تا از این طریق بتوانند از همیاری مردمی برای حفظ هویت فرهنگی و تاریخی شهرها بهره‌جویند. آثار تاریخی زیادی در مساجد ۳۰۰ساله و حسینیه‌های قدیمی محله کن وجود دارد. بسیاری از خانه‌های محله می‌توانند به‌عنوان نمونه خانه‌های تهران قدیم حفظ شوند و در قالب یک مجموعه تاریخی در معرض بازدید عموم قرار بگیرند.»
حمایت از راه‌اندازی موزه‌های محله
«حسین دلبری»، معاون فرهنگی و اجتماعی شهردار منطقه ۵، معتقد است: «بحث موزه محله که همشهری محله مطرح می‌کند، یکی از طرح‌های خوب و کاربردی است که مغفول مانده. اگر بتوانیم مشارکت شهروندان یک محله را برای جمع‌آوری آثار قدیمی و تاریخی محله ترغیب کنیم، بسیار ارزشمند خواهد بود. حتی ما می‌توانیم در‌سراهای محله، بخشی را به‌عنوان موزه راه‌اندازی کنیم.»
او ادامه می‌دهد: «هویت‌سازی و ماهیت‌سازی از همین روش شکل می‌گیرد. مثلاً شما به بعضی از کشورهای غربی نگاه کنید؛ سابقه طولانی و تاریخی خاصی ندارند. حتی در کشورهایی، بومی‌های آنجا را هم حذف کرده‌اند، اما بر اساس همان سابقه، دائم در حال ساخت موزه و جمع‌آوری آثار شهروندان هستند؛ از عکس و تصویر تا آثار و تألیفات شهروندان. این فعالیت‌ها به یک محله یا یک شهر ماهیت می‌دهد. ما باید حتماً وارد این مسیر شویم. به نظرم ایده بسیار خوبی است و ما حتماً در منطقه ۵ در مورد آن مطالعه خواهیم کرد.»
موزه‌های جذاب روستایی
روستای سنگان به‌عنوان ۴ روستای حلقه گردشگری تهران انتخاب شده است. همین موضوع باعث شده تا کلبه گردشگری در این روستا راه‌اندازی شود. این کلبه با مصالح طبیعی و بر اساس فرهنگ روستانشینی ساخته شده و در حال حاضر به‌عنوان مرکز صنایع‌دستی و فعالیت فرهنگی سنگان فعال است.
«علی بذرانبار»، عضو شورای روستا، درباره منابع طبیعی و جذابیت‌های خاص آن بیشتر توضیح می‌دهد؛ منابعی که موزه طبیعت تهران خواهد بود: «آبشار معروف روستای سنگان و چنار قدیمی هزارساله روستا به ثبت ملی رسیده و این نخستین ثبت ملی آثار طبیعی استان تهران است.» او درباره نخستین موزه گیاهان دارویی روستا می‌گوید: «موزه ارگ سنگی سنگان را چند سالی است راه‌اندازی کرده‌ایم. در مجموعه بومگردی که گیاهان دارویی پرورش داده می‌شود.»
اتاق‌موزه در روستای سولقان
روستاهای حاشیه مناطق ۵ و ۲۲ نقطه قوتی برای شکل‌گیری موزه محله‌های کوچک و فضایی برای ایجاد مجموعه‌های بومگردی جذاب هستند. سال گذشته، دهیاری روستای سولقان از طریق فراخوانی از اهالی روستا درخواست کرد اشیای قدیمی و تاریخی روستا را در صورت تمایل به دهیاری تحویل دهند.
«محمد میری»، روابط‌عمومی دهیاری سولقان، از راه‌اندازی نخستین موزه روستا در پایتخت خبر می‌دهد و می‌گوید: «ساختمان جدید دهیاری روستای سولقان در حال تکمیل است. در طبقه دوم این ساختمان فضایی را برای موزه روستا در نظر گرفته‌ایم. در حقیقت، این موزه یک اتاق‌موزه خاص و دیدنی خواهد بود که با اشیا و وسایل قدیمی و تاریخی روستا ساخته خواهد شد. مثلاً در ورودی این اتاق یک در قدیمی ۱۰۰ساله هست که از روزگار قدیم به یادگار مانده است.»