باغ موزه بکر در نقطه صفر مرزی
مقاومت مردم آبادان در جنگ تحمیلی آنقدر بی‌نظیر بود که حالا این مقاومت در سرزمین “نخلستان بِریم” در نقطه صفر مرزی به شکل یک باغ موزه درآمده تا خون‌های ریخته شده، رشادت‌ها و ایثارگری‌ها در راه دفاع از وطن، برای نسل جدید ملموس‌تر باشد.
اگر آبادان در زمان جنگ و آن محاصره‌ی بیش از یک سال سقوط می‌کرد، طبیعتا پیشروی رژیم بعث عراق در خاک ایران نیز ادامه پیدا می‌کرد اما مقاومت مردان و زنان آبادانی باعث عقب‌نشینی عراقی‌ها شد.
به گزارش ایسنا، پیش از اینکه عراقی‌ها رسما جنگ را آغاز کنند، در منطقه سرسبز نخلستان بِریم مانند هر منطقه دیگرِ آبادان و ایران، زندگی در جریان بود اما چشم طمع دشمن به خاک ایران زمین، نخلستان بِریم را به منطقه‌ای تحت تاثیر مستقیم جنگ تبدیل کرد. منطقه‌ای که اگرچه سر از نخل‌هایش افتاد و به جای آب شیرین اروند، خون، نخل‌هایش را آبیاری کرد اما مقاومت مردمانش نگذاشت ذره‌ای از خاک نقطه صفر مرزی به دست دشمن بیافتد.
حالا منطقه سرسبز آن زمانِ “نخلستان بِریم” که امروز نخل‌هایش خشک و بی‌سر شدند و جوانان، مردان و زنانش جان خود را برای دفاع از شهر از دست دادند، به باغ موزه‌ای بی‌بدیل در ایران تبدیل شده تا آیندگان بدانند در این منطقه چه مقاومت‌ها و رشادت‌هایی برای حفظ خاک ایرانِ عزیز انجام شد.
برای اطلاع از ویژگی‌های خاص این باغ موزه و خاطراتی که در آن نهفته است، پای صحبت‌های سرهنگ رضا صریحی، مدیر مرکز فرهنگی دفاع مقدس آبادان نشستیم.
دلایل انتخاب محل باغ موزه آبادان
سرهنگ صریحی در ابتدا درباره دلیل تاسیس باغ موزه در محل “نخلستان بِریم” آبادان، اظهارکرد: با توجه به وضعیت آبادان که در طول هشت سال دفاع مقدس، یکی از شهرهای مقاوم برابر هجوم بعثی‌ها بود و یک سال نیز این شهر در محاصره دشمن قرار گرفت، بنا بر این شد که یک موزه دفاع مقدس در آبادان تاسیس شود. از سال ۹۱ پیگیر بودیم تا در آبادان یک باغ موزه تاسیس کنیم و با توجه به اینکه محل فعلی باغ موزه از بعد از جنگ در اختیار یگان‌های نظامی بود، همین منطقه را برای راه‌اندازی موزه انتخاب کردیم. آن موقع نیز با هماهنگی هیات مدیره وقت پالایشگاه نفت آبادان که این زمین‌ها متعلق به صنعت نفت است، این زمین فعلی به باغ موزه اختصاص پیدا کرد.
وی افزود: پیش از این نیز فضای باغ موزه به این صورت نبود و با بازسازی مناطق شرکتی، نخاله‌های آن‌ها در این محل تخلیه می‌شد اما با شروع کار برای تاسیس باغ موزه، بازسازی محل انجام شد و مسیرها را مشخص کردیم و کم‌کم کارها انجام شد. اما اگر مدیران شهری همت می‌کردند، باغ موزه زودتر از این افتتاح می‌شد. به هر حال شاید برخی مدیران شهری، امر دفاع مقدس چندان برای‌شان اهمیت موضوعی نداشته باشد و به همین دلیل کار تاسیس موزه کمی کند پیش رفت.
خصوصیات خاص باغ موزه آبادان
مدیر مرکز فرهنگی دفاع مقدس آبادان همچنین با اشاره به خصوصیات این باغ موزه که آن را از سایر باغ موزه‌های کشور متمایز کرده است، افزود: باغ موزه آبادان خصوصیات خاصی نسبت به سایر باغ موزه‌های کشور دارد. اول اینکه در نقطه صفر مرزی قرار دارد، دوم اینکه آثار به جا مانده از دفاع مقدس هنوز به همان صورت در محل باقی مانده‌اند و سوم اینکه محل باغ موزه همان خط پدافندی است که رزمنده‌ها در یک سال محاصره شهر و هشت سال دفاع مقدس از همین مکان به دفاع پرداختند.
وی با اشاره به وضعیت محل باغ موزه در گذشته، گفت: در گذشته محل باغ موزه یک منطقه مسکونی بود و خانواده‌ها در این محل زندگی می‌کردند که با شروع جنگ و حمله دشمن، از همین منطقه شهید به انقلاب اهدا کردیم و رزمنده نیز داریم. همین‌ها خصوصیات این موزه را از سایر موزه‌ها مختص می‌کند و این‌ها ویژگی‌ها خاص این موزه هستند و از نظر تاریخی نیز محل موزه مورد اهمیت خاصی قرار گرفته است. همچنین مزار هشت شهید گمنام در همین باغ موزه بوده که مزار آن‌ها در حال ساخت است.
قبر ۵۳۸ اروپایی در نخلستان بِریم
صریحی ادامه داد: کانال آبی که اکنون نیز در محوطه موزه قرار دارد، در زمان جنگ جهانی دوم مورد استفاده قرار می‌گرفت و هواپیماهای متفقین در همین کانال مونتاژ می‌شدند. ضمن اینکه در همین محل موزه، قبرستانی به نام قبرستان انگلیسی‌ها قرار دارد که جزو آثار تاریخی بوده و قبر ۵۳۸ نفر که متعلق به کارمندان اروپایی به ویژه انگلیسی‌هایی که پالایشگاه نفت آبادان را تاسیس کردند، در این محل است.
آثاری دست نخورده از جنگ
وی عنوان کرد: تمام آنچه در محوطه نمایشگاه می‌بینید، همان چیزی است که در زمان جنگ وجود داشته و مورد حمله دشمن و اصابت موشک و گلوله قرار گرفته است. تلاش کرده‌ایم تا این آثار دست نخورده برای آیندگان باقی بماند زیرا ممکن است در آینده به این نیز محکوم شویم که جنگی به راه انداخته‌ایم و اگر آثار دفاع مقدس را از بین ببریم، آن موقع نمی‌توانیم از خودمان برابر آیندگان دفاع کنیم.
مدیر مرکز فرهنگی دفاع مقدس آبادان همچنین گفت: قبل از جنگ یعنی زمانی که انقلاب پیروز شد، این خانه‌ها مربوط به کارمندان شرکت نفت بود که پس از انقلاب نیز مردمان مستضعف و بی‌خانمان در این خانه‌ها مستقر شدند. ضمن این که ساختمان ادارات پالایشگاه نیز در همین مکان بودند. شش ماه قبل از شروع جنگ دیدیم که عراقی‌ها که آن سوی رودخانه مشخص بودند، در حال ساختن سنگر هستند؛ به مسئولان خبر دادیم که عراقی‌ها در حال انجام چنین کاری هستند، اما بنی‌صدر رئیس جمهور وقت زیر بار نرفت.
تصور مردم از یک جنگ سه چهار روزه
وی با اشاره به شروع جنگ و حس مردم آبادان به کوتاه بودن زمان جنگ، عنوان کرد: جنگ که شروع شد، مردم این حس را داشتند که جنگ سه چهار روز بیشتر طول نمی‌کشد. زیرا در سال ۴۶ – ۴۷ بود که تجربه جنگ در آبادان را داشتیم، این جنگ پس از ۴۸ ساعت به اتمام رسید و به همین دلیل مردم فکر می‌کردند این جنگ نیز به همان صورت است. به هر حال در این جنگ، مردم عادی خیلی ضرر کردند.
صریحی با بیان یک خاطره از خانواده ساکن در محل تاسیس باغ موزه، گفت: خاطره‌ای که از مردم همین منطقه باغ موزه باقی مانده است، مربوط به خانواده‌ای می‌شود که متشکل از مادر و دو دختر بود. زمان جنگ باتوجه به این که سربازهای ژاندارمری در منطقه مستقر بودند، مادر این خانواده در حال بردن یک فلاسک چای برای این سربازها بود که متاسفانه تک‌تیرانداز عراقی مادر این خانواده را به شهادت می‌رساند و صحنه دلخراش و ناراحت‌کننده‌ای رقم می‌خورد. به هر حال در همین منطقه باغ موزه، خانواده‌ها و رزمنده‌ها به شهادت رسیدند و این نیز از خصوصیات باغ موزه است که در هیچ کجای کشور وجود ندارد.
قابلیت گردشگری باغ موزه
وی عنوان کرد: بیشترین تلاش برای ساخت این موزه از طرف پالایشگاه نفت آبادان و مدیریت آن و همچنین بنیاد حفظ آثار که خود بانی این کار است، صورت گرفته است. مدتی است که منطقه آزاد اروند نیز پای کار آمده است. هر چند که انتظار داشتیم زودتر از این‌ها وارد کار شود و شاید اگر زودتر از این کمک می‌کرد، شرایط باغ موزه آبادان بهتر از شرایط فعلی بود. ضمن اینکه باغ موزه قابلیت گردشگری بسیاری دارد زیرا هم کنار رودخانه اروند واقع شده و هم اینکه بحث دفاع مقدس مطرح است. البته طرح‌هایی مدنظر است تا بتوانیم آن‌ها را در آینده عملی کنیم. امیدوارم دیگر ارگان‌ها نیز از جمله شهرداری و شورای شهر نیز پای کار بیایند تا مجموعه را به سر و سامان برسانیم. همچنین سرلشکر باقری طی بازدیدی که از اینجا داشت، دستور اکید داد که به هیچ وجه ساختمان‌های موجود در باغ موزه دست زده نشود و ساختمان جدیدی نیز بین این ساختمان‌ها احداث نشود و منطقه بکر بماند و اگر قرار است ساخت و سازی جهت گسترش باغ موزه و بحث گردشگری آن داشته باشیم، در قسمت‌های دیگر منطقه انجام شود. در هر صورت اگر منطقه آزاد اروند پای کار بیاید، به نظرم این باغ موزه در بحث گردشگری دفاع مقدس نیز در کشور نمونه خواهد شد. همچنین تجهیزات موجود در باغ موزه، ادوات غنیمتی از عملیات ثامن‌الائمه تا بیت‌المقدس هستند که از همه جای ایران جمع‌آوری شده و در محل باغ موزه قرار داده شده‌اند.
باغ موزه آبادان برند جمهوری اسلامی ایران
مدیر مرکز فرهنگی دفاع مقدس آبادان بیان کرد: اگر اطلاع‌رسانی در بحث این باغ موزه از سوی خبرنگاران و رسانه‌ها به خوبی به مسئولان رسانده شود، شاید این باغ موزه برندی برای جمهوری اسلامی ایران باشد. زمانی که در حال تاسیس این باغ موزه بودیم، برخی از اساتید دانشگاه با هماهنگی ما از روند کار و باغ موزه بازدید داشتند که من همیشه عنوان می‌کردم هر موقع بخواهیم در خصوص دفاع مردمی در جنگ صحبت کنیم، باید مردم را به محل باغ موزه بیاوریم. ضمن اینکه کاروان‌های دانشجویی همیشه سوال‌شان در بازدید از باغ موزه این بود که وقتی به شلمچه و یادمان والفجر ۸ می‌رویم از حمله یگان‌های نظامی صحبت می‌شود، پس ما کی دفاع کردیم؟ وقتی آن‌ها را به این باغ موزه که محل دفاع بوده است، می‌آوریم و اینجا و خانه‌های مسکونی را که مورد ترکش توپ، تانک و گلوله قرار گرفته‌اند نشان‌شان می‌دهیم، آن‌ها راحت‌تر می‌توانند شرایط مردم و دفاع مردمی را درک کنند. آن موقع خود مردم کار را مدیریت می‌کردند و حتی برای بهتر پیش رفتن کارِ دفاع نیز مجبور شدند که شهر و منطقه را تخلیه کنند.
خاطره‌ای از تلاش برای دفاع از خرمشهر
وی عنوان کرد: زمانی که جنگ شروع شد، من محصل بودم و با توجه به ارتباطی که با سپاه داشتیم، برای دفاع از کشور اسلحه به دست گرفتیم. زمانی که عراقی‌ها به خرمشهر حمله کردند، بیشتر جوانان آبادانی نیز برای دفاع از خرمشهر به این شهر رفتند. ضمن اینکه نیم‌نگاهی هم به آبادان داشتیم که دشمن از این سمت نیز وارد شهر نشود. به هر حال صبح‌ها به خرمشهر می‌رفتیم و می‌جنگیدیم و عصرها کنار همین رودخانه اروند که بخشی از آن از کنار باغ موزه آبادان می‌گذرد، برای حفاظت از شهر پُست می‌دادیم. در هفته‌های اول جنگ شوکه شده بودیم. در آن زمان سه‌راهی‌های لوله‌کشی‌های آب را برمی‌داشتیم و آن را از باروت تشکیل شده از مواد عطاری پر می‌کردیم و با خیال اینکه همین سه‌راهی‌های پر شده از باروت را به سمت تانک‌های دشمن بفرستیم و مانع از حملات آن‌ها شویم، آن ها را به سمت تانک‌ها پرتاب می‌کردیم اما دیدیم تانک‌ها از یک تا دو کیلومتری ما شروع به پرتاب توپ کردند و ما نتوانستیم با سه‌راهی‌های در دست‌مان کاری انجام دهیم و مجددا به آبادان برگشتیم.