این قلعه به عنواد نماد قدمت شهرستان سقز در استان کردستان شناخته می‌شود؛ که باستان شناسان و مورخان کشور، قدمت آن را به قرون نهم تا هفتم قبل از میلاد مسیح و دوران حکومت ماد‌ها نسبت می‌دهند.

قلعه زیویه در ۱۳۴۶/۴/۱۰ به شماره ۷۶۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که  ۸۰۰ متر طول و ۵۰۰ متر عرض و ۱۰۰ الی ۱۴۰ متر از زمین‌های مجاور خود ارتفاع دارد. طول دژ ۴۵۰ متر و از شرق به غرب امتداد دارد وعرض آن نزدیک به ۱۱۸ متر است.

در این دژ تالارها، حیاط، اتاق‌های متعدد، تالار ستوندار، انبار غله، ورودی اصلی و پلکان‌های سنگی با سازه‌های همان دوران وجود دارد که جذابیت آن را برای مخاطب بیشتر می‌کند.

بر اثر عوامل طبیعی همچون باد و باران، بخشی از این تپه ریزش کرد که باعث شد گنجینه‌ای ارزشمند را که درون خود جای داده بود نمایان شود؛ که مربوط به سده هفتم پیش از میلاد و جزو سرزمین ماننا بوده‌ است. این گنجینه در برگیرنده تشت بزرگ مفرغی مزّین به نقوش جنگجویان آشوری است که در نقوش آن عناصری از طلا، نقره و عاج به کار گرفته شده‌است که اشیایی مانند سر عقاب زرین و گردن‌بند‌های طلایی در آن یافت شده است.

در اینجا تصاویری از گنجینه یافت شده مشاهده می‌کنید.

 

 

تاریخ نخستین کاوش‌های صورت گرفته در این منطقه، به سال ۱۳۲۵ بر می‌گردد که توسط یک باستان شناس یهودی به مدت ۸ سال صورت گر فت که در آن حفاری‌هایی در تپه زیویه انجام شد، اما متاسفانه همگی فقط جنبه تجاری داشتند. این باستان شناس با حفاری‌های خود در این منطقه خسارات جبران ناپذیری را به این اثر باستانی وارد کرد چراکه بیش از ۸۰ درصد این قلعه در آن دوران حفاری شد و اکثر آثاری که از دل خاک بیرون آورده شد و به منظور فروش و تجارت به خارج از کشور منتقل شد؛ و از جمله اشیای ارزشمندی که در آن دوران کشف شدند، می‌توان به تابوت برنزی اشاره کرد که درون آن نیز آثار تاریخی بسیاری یافت شدند.

اما اولین حفاری اصولی و علمی در این منطقه در۱۳۵۴ توسط نصرالله معتمدی باستان شناس مطرح ایرانی صورت گرفت؛ که او حفاری هایش را در دو فصل و تا سال ۱۳۷۳ ادامه داد و از سال ۱۳۵۴ تا ۱۳۸۰ طی چند فصل حفاری، مطالعات گسترده‌ای در این منطقه صورت گرفت که منجر به شناخت بهتر وضعیت معماری و تاریخی این محوطه شد. آثار تاریخی ارزشمندی در طی این سال‌ها از قلعه زیویه بدست آمدند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به قطعات عاج‌های فیل، که نقوش حیوانی و صحنه‌های شکار اساطیری بر آن‌ها حک شده است، اشاره کرد.

حالا این قلعه تاریخی که جز اثار ارزشمند کشور محسوب می‌شود متاسفانه از دیده مسئولین مربوطه شهرستان دور مانده و توجهی به آن ندارند که اگر به همین روال ادامه یابد شاهد تخریب آن هستیم.

منبع:باشگاه خبرنگاران جوان