خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها- ندا سپاهی: شهریور سال گذشته بود که واگذاری قلعه تاریخی قمیشلو جنجالی شد. اداره ثبت و اسناد تیران و کرون بنا به درخواست و پیگیری فرماندار این شهرستان سند ۱۸ هکتار از اراضی پارک ملی و پناهگاه حیات وحش قمیشلو شامل قلعه تاریخی و مستثنیات و باغ پیرامون آن را به نام اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان صادر کرد.

خرداد سال گذشته زمانی که عباس رضایی، استاندار اصفهان همراه با مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی این استان از مجموعه حیات‌وحش و پارک ملی قمیشلو بازدید کرد این منطقه را ظرفیت مناسبی برای توسعه گردشگری طبیعت‌گردی با رعایت اصول حفاظت از محیط‌زیست دانست و گفت: قلعه تاریخی قمیشلو با مساحتی در حدود ۹ هزار مترمربع که یادگاری از دوران قاجار است، فرصت مناسبی را برای توسعه گردشگری شهرستان تیران و کرون از منظر طبیعی و تاریخی فراهم آورده و با توجه به این امر، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان و مسئولان شهرستان موظف‌اند در کمترین زمان ممکن، سرمایه‌گذارانی را که آماده همکاری در زمینه مرمت و تبدیل این بنا به یک مجموعه گردشگری هستند، به‌منظور سرمایه‌گذاری در این مجموعه تشویق و حمایت کنند.

وی اطمینان داد: ما نیز در استانداری اصفهان و از طریق کارگروه گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع‌دستی استان، آماده هرگونه همکاری در خصوص ارائه مجوزهای لازم از تمامی دستگاه‌های مربوطه از جمله سازمان محیط‌زیست و حمایت مالی از سرمایه‌گذاران از طریق بانک‌های عامل و یا صندوق توسعه ملی هستیم.

قمیشلو به دلیل وجود قلعه‌ها و بناهای تاریخی مربوط به دوره قاجار دارای اهمیت تاریخی است. این منطقه در کتب تاریخی اواخر عصر قاجار بارها به عنوان شکارگاه یاد شده است. اقلیم مناسب این منطقه و وجود جمعیت زیادی از حیات وحش سبب شده بود تا مسعود میرزا پسر ناصرالدین شاه و حاکم اصفهان (ظل السلطان)، قمیشلو را به عنوان یکی از زیستگاه‌های قرق خود برگزیند و در آن قلعه زیبا و معروف قمیشلو را احداث کند.

طرح اکوتوریسم در قمیشلو با سرمایه گذاری یک گروه آلمانی پیش تر در سال ۹۷ مطرح شده بود و در همان زمان سید رحمان دانیالی مدیرکل وقت حفاظت محیط زیست اصفهان در جریان بازدید اساتید دانشگاه اصفهان از این منطقه اعلام کرده بود که این اداره قصد واگذاری قلعه قمیشلو و بهره برداری گردشگری از آن را دارد که البته موضوع سرمایه گذاری آلمانی‌ها به دلیل تحریم دوباره ایران منتفی شد و روند پیچیده و طولانی این واگذاری با تمام مخالفت‌ها و حاشیه‌ها ادامه داشت تا اینکه به شکلی متفاوت از آنچه مدیر پیشین محیط زیست زیست اصفهان مد نظر داشت سند ۱۸ هکتار از قلعه و باغ قمیشلو به نام میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ثبت شد. براساس این سند بهره بردار قلعه و باغ در پارک ملی و پناهگاه حیات وحش قمیشلو اداره کل میراث فرهنگی اصفهان است.

مناقشه‌ای که بر سر انتقال سند بخشی از اراضی ملی و حفاظت شده از یک سازمان به سازمان دولتی دیگر پیش آمد بیانگر عمق اختلاف نظر و ناهماهنگی بین دستگاهی در اصفهان بود که حتی در استان حل و فصل نشد و رسیدگی به این اختلاف بین دستگاهی در نهایت به دفتر معاونت حقوقی نهاد ریاست جمهوری کشید. براساس پیگیری‌های خبرنگار مهر، با گذشت هشت ماه هنوز تکلیف پرونده قلعه تاریخی و اراضی مجاور آن مشخص نشده و سازمان حفاظت محیط زیست کشور شاید ناامید از فرجام پرونده قمیشلو، در این باره سکوت اختیار کرده است.

آن سوی میدان اما میراث فرهنگی و گردشگری اصفهان که در سال‌های اخیر برای حفظ و مرمت ابنیه تاریخی بزرگ و کوچک در سطح استان ضعیف عمل کرده و همواره به دلیل کمبود اعتبارات ابراز عجز می‌کند، اکنون مدعی است که قلعه قمیشلو را می‌خواهد مرمت و حفظ کند؛ وعده‌ای که اگرچه مایه خرسندی حامیان حوزه گردشگری منطقه است اما به نظر می‌رسد زیستگاه و مامن حیات وحش را نا امن و طبیعت را خانه خراب کند همانگونه که سال‌ها پیش احداث آزادراه کنارگذر غرب اصفهان ۳۵ هکتار از پارک ملی و منطقه حفاظت شده قمیشلو را با تمام حیات وحش آن از بین برد.

صدور پروانه اکتشاف برای معدن سرب «خان سورمه»

اما داستان قمیشلو تنها به واگذاری قلعه و باغ پیرامون آن ختم نمی‌شود از سال گذشته با موافقت شورای عالی معادن، پروانه اکتشاف برای معدن سرب «خان سورمه» صادر و این معدن متروکه پس از نیم قرن دوباره فعال شده است.

هرچند معاون معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت استان در مورد وجود این معدن ابراز بی اطلاعی کرد اما رئیس اداره محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان درباره علت فعال شدن دوباره این معدن به خبرنگار مهر می‌گوید: شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران، سال ۱۳۹۵ درخواست کرد این معدن که از دهه ۵۰ خورشیدی متوقف بوده دوباره فعال شود. با توجه به اینکه معدن خان سورمه و اراضی اطراف آن در مساحتی حدود ۸۰ هکتار جز سند ملکی این شرکت بود این درخواست پس از سه سال کش و قوس بررسی شد و در نهایت مشروط به اینکه استخراج ماده معدنی در همان محدوده قبلی باشد و فرآوری در منطقه انجام نشود، مورد موافقت قرار گرفت.

بهروز ستایش با اشاره به اینکه معدن خان سورمه روی مرز منطقه حفاظت شده قرار دارد، می‌افزاید: این شرکت مد نظر داشت که عملیات فرآوری را بیرون از منطقه حفاظت شده مستقر کند اما با توجه به قانون منع توسعه و استقرار صنایع جدید در شعاع ۵۰ کیلومتر، با فرآوری مخالفت شد و معدنی که حدود ۵۰ سال متوقف بود امسال یا سال آینده مجدد به بهره برداری خواهد رسید.

وجود دو معدن سرب قدیمی در قمیشلو

وی با بیان اینکه پروانه اکتشاف معدن از سال گذشته صادر شده و هم اکنون در حال بررسی اکتشافی است، خاطرنشان می‌کند: این معدن قدیمی از دهه ۲۰ تا ۵۰ خورشیدی فعال بوده و بهره برداری می شده است، اما پس از توقف چون مدت طولانی متروکه بود، بهره بردار مقرر شد مطالعات و گزارشات طرح خود را ارائه کند که سه سالی طول کشید تا اینکه در نهایت در کارگروه بین سازمان محیط زیست و سازمان صنعت معدن و تجارت کشور با بهره برداری از این معدن موافقت شد.

ستایش با اشاره به اینکه در قمیشلو دو معدن قدیمی سرب وجود دارد که یکی از آنها از ۶۰ سال پیش تاکنون فعال است و دومی معدن خان سورمه است، می‌گوید: اگر خان سورمه معدنی جدید بود با بهره برداری از آن مخالفت می‌شد، مانند ده‌ها درخواستی که هفتگی یا ماهانه برای بهره برداری از معادن مناطق حفاظت شده به دست ما می‌رسد و با آنها مخالفت می‌شود اما معدن سرب خان سورمه قدیمی بوده و از این رو با توجه به شرایطی که داشت با راه اندازی دوباره آن موافقت شد.

رئیس اداره محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان تصریح می‌کند: اگر این معادن از ابتدا در قمیشلو وجود نداشت و این قسمت از منطقه نیز حالت بکر و دست نخورده داشت خیلی بهتر بود اما بهره‌بردار مدارک و مستنداتی داشت که حق و حقوقی دارند و قابل رسیدگی بود و بر اساس آن پروانه اکتشاف صادر شد. با توجه به اینکه هنوز در مرحله اکتشاف است هنوز مشخص نیست که معدن به روش زیرزمینی کار می‌کند یا روباز و نحوه فعالیت آن پس از مطالعات مشخص خواهد شد.

مناطق حفاظت شده محیط‌زیست تحت فشارهای سیاسی و اقتصادی به مناطق کاغذی تبدیل شدند

دست باز وزارت صنعت، معدن و تجارت در شورای عالی معادن که اعضای آن شامل ۱۰ نماینده این وزارت خانه و تنها دو نماینده از سازمان محیط زیست و منابع طبیعی و آبخیزداری کشور است، سازمان محیط زیست را به رغم وجود قوانین برای موافقت با بهره برداری معادن تحت فشار می‌گذارد و این امر خود زمینه ساز تخلفات گسترده زیست محیطی معادن در عرصه‌های طبیعی و مناطق چهارگانه تحت مدیریت است.

در این پیوند رئیس گروه محیط زیست در کرسی یونسکو و عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات مراتع و جنگل‌ها به خبرنگار مهر می‌گوید: طبق قانون قرار بود که دستکم ۱۵ تا ۱۷ درصد از خاک ایران جز مناطق چهارگانه تحت مدیریت حفاظت محیط زیست باشد تا این مناطق از هر توسعه‌ای در امان بماند و بتواند ذخیره ژنتیکی نسل‌های آینده را فراهم کند.

محمد درویش می‌افزاید: متأسفانه این مناطق حفاظت شده هر سال تحت فشارهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، بیشتر به مناطق کاغذی تبدیل شدند؛ ابتدا اعلام کردند که اجازه رزمایش‌های نظامی در این مناطق داده شود، پس از آن گفتند مسکن مهر نیز در اطراف این مناطق می‌توان ساخت، گفتند اگر جاده یا خط لوله استراتژیک مانند نفت، آب و گاز بود باید اجازه عبور داد. در ادامه اعلام کردند برای آنکه معیشت مردم دچار مشکل نشود باید اجازه فعالیت معیشتی به آنها داده شود از این رو عملاً دیگر منطقه حفاظت شده‌ای باقی نمانده است.

طرح تغییر مسیر خط لوله انتقال نفت و نگرانی برای حیات وحش

وی خاطرنشان می‌کند: حیات وحش هیچ امنیتی ندارند و آن تعداد اندک حیات وحشی را هم که باقی می‌ماند سازمان محیط زیست با صدور پروانه شکار اجازه می‌دهد آنها را نیز بکشند. عملاً سازمانی به نام محیط زیست در کشور نداریم، ویترین است.

در کنار نگرانی‌های موجود برای طبیعت قمیشلو طرح تغییر مسیر خط لوله انتقال نفت مارون- اصفهان از این پناهگاه از سال گذشته تاکنون در کمیته ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست در حال بررسی است. طرحی که گفته شده به دلیل احتمال خطر انفجار در حریم شهری راهی جز گذراندن بخشی از خط لوله از پناهگاه قمیشلو نیست.

پارک ملی و پناهگاه حیات وحش قمیشلو با وسعتی بالغ بر ۱۱۳ هزار هکتار در ۴۵ کیلومتری شمال غرب اصفهان در میان شهرهای شاهین‌شهر و خمینی شهر در شرق شهرهای نجف‌آباد و تیران واقع شده است.

خط لوله ۳۲ اینچی مارون- اصفهان به طول ۴۳۰ کیلومتر بیش از چهل سال است که ۵۰ درصد خوراک مورد نیاز شماری از پالایشگاه‌های کشور به ویژه مرکز پالایش نفت اصفهان را تأمین می‌کند اما از دهه ۶۰ تاکنون به دلیل فرسودگی حوادث متعددی در مسیر خط لوله داشته است. یکی از چالش‌های مطرح شده این پروژه در سال‌های اخیر رعایت نشدن حریم خط و گسترش واحدهای مسکونی شهری و روستایی عنوان شده است که از جمله آنها می‌توان به توسعه در مجاورت این خط در محدوده شهرهای ویلاشهر، نجف‌آباد و خمینی‌شهر اصفهان اشاره کرد.

حالا اما طرح تغییر مسیر لوله نفت مارون- اصفهان از پناهگاه حیات وحش قمیشلو به نگرانی در مورد آلودگی نفتی این منطقه بکر و تهدید حیات زیستمندانش دامن زده است.

عبور خط لوله انتقال نفت سیمای طبیعی قمیشلو را تغییر نمی‌دهد

با وجود این مدیرکل دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار مهر می‌گوید: تغییر مسیر خط لوله انتقال نفت برای حیات وحش مشکلی ایجاد نمی‌کند زیرا بر اساس مطالعات انجام شده این خط لوله زیرزمینی کار می‌شود و خاک نیز به حالت اولیه بر می‌گردد، خاک نباتی حفظ شده و خاک مازاد از منطقه خارج می‌شود و تأثیر چندانی بر سیمای طبیعی منطقه نخواهد داشت.

رضا اقتدار می‌افزاید: خط نفتی مارون- اصفهان سالیان گذشته از آن منطقه رد شده و اکنون احتمال انفجار در حریم شهری وجود دارد زیرا دور تا دور آن ساخت و ساز مسکونی شده و خط لوله نفت در مجاورت ساختمان‌ها است و به لحاظ ایمنی باید جابه جا شود؛ محیط‌زیست در برخی موقعیت‌ها مجبور است کمک کند زیرا در این منطقه خطر انفجار در محدوده و حریم شهری بوده و گزینه دیگری نیز وجود نداشته است.

وی خاطرنشان می‌کند: با توجه به قدمت خط لوله اگر انفجار رخ دهد تلفات انسانی سنگینی ایجاد خواهد کرد از این رو طرح تغییر مسیر خط لوله انتقال نفت و گزارش ارزیابی آن ارائه شده است. بر اساس ارزیابی‌ها راهی در پناهگاه وجود دارد که محیط‌بانان از آنجا تردد می‌کنند و منتهی الیه مرز منطقه است اما در مجاورت زیستگاه‌های حساس منطقه قرار ندارد از این رو قرار شد مسیر خط لوله نفت را به این محدوده تغییر دهند و مسیر قبلی و محدوده آن زمانی که از مواد نفتی خالی شد بازسازی می‌شود و تأثیر چندانی بر منطقه ندارد.

میراث طبیعی، پارک ملی و پناهگاه حیات وحش قمیشلو، کهن‌ترین منطقه حفاظت شده جهان که به عنوان ذخیره‌گاه زیستکره و مامن گونه شاخص «قوچ اصفهان» است که به عنوان نماد حیات وحش جانوری این استان معرفی و ثبت شده است. در حالی در سکوت خبری و غفلت از بین می‌رود که مسئولان معتقدند عبور خط انتقال نفت، جاده، دکل برق، فعالیت معدن سرب و بلاتکلیفی زیستگاه حیات وحش در اختلافات بین سازمانی، چندان نگران کننده نیست. هر چند که خشکسالی رنج مضاعف این روزهای حیوانات و گیاهان منطقه است. نیاز است مسئولان استان به جای سکوت و مماشات با قهقرای سرزمین، برای نجات قمیشلو چاره اندیشی کنند.

منبع:خبرگزاری مهر