در معماری ایرانی بناهای مختلف، علاوه بر زیبایی‌هایی که معماران در کار کرده‌اند، نوعی روح وجود دارد که در فضای این بناها دمیده شده، در فضای معنوی مساجد تاریخی که در مناطق مختلف ایران ساخته شده، این روح را بیشتر و بهتر می‌توان احساس کرد.

در تاریخ اسلام و ایران، ‌مساجد علاوه بر پایگاه های عبادی از نظر اجتماعی و فرهنگی نیز کانون فعالیت های مختلف بوده و کارکردهای متعدد علاوه بر برگزاری نماز و آیین های معنوی داشته است به گونه ای که محل برپایی اجتماعات، اداره جامعه و حل و فصل مشکلات، بوده است.

شهرستان تاریخی ابرکوه از شهرهای نمونه گردشگری کشور است که دارای بناهای متعدد تاریخی است و در میان این آثار  مسجد جامع ابرکوه که در مرکز این شهر و در محدوده بافت تاریخی قرار گرفته، همچون نگینی بر انگشتری شهر جلوه گری می کند.

ابرکوه قرارگاه ایجاد ۳۰ مسجد تاریخی 

رییس شورای فرهنگ عمومی ابرکوه در گفت و گو با گزارشگر ایرنا اظهار داشت: در میان بناهای مختلف شهرستان ابرکوه مساجد جایگاهی ویژه دارد و از ۷۵ مسجد این شهرستان، ۳۰ باب آن را مساجدی تشکیل می‌دهد که دارای قدمت تاریخی است.

حجت الاسلام سیدابراهیم حسینی افزود: بر اساس گزارش های میراث فرهنگی تاکنون از این تعداد ۱۷ مسجد در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده که قدیمی‌ترین آنها مسجد بیرون (منزلگاه امام رضا (علیه السلام)) و مسجد جامع  ابرکوه است .

وی اظهار کرد: مسجد بیرون منزلگاه علی بن موسی الرضا(علیه السلام) از مساجد تاریخی ابرکوه است که در مسیر حرکت امام (علیه السلام) از مدینه به مرو (مشهد مقدس) قرار داشته و  در ۱۷ آبان ماه سال ۱۹۵ هجری شمسی برابر با هشتم ربیع سال ۲۰۱ هجری قمری بنا شده است .

 مسجد بیرون منزلگاه امام رضا(علیه السلام) و مسجد جامع ابرکوه

امام جمعه ابرکوه ادامه داد: مسجد جامع ابرکوه با شماره ۱۹۷ در تاریخ نهم مرداد ماه ۱۳۱۲ خورشیدی به عنوان دومین اثر ثبتی استان یزد در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و مسجد بیرون (منزلگاه امام رضا علیه السلام) نیز با شماره ۲۱۷۰ در فهرست آثارملی به ثبت رسیده، .

حسینی خاطر نشان کرد: ساخت مسجد جامع ابرکوه قدمتی به بلندای تاریخ این شهر دارد و محراب نفیس گچبری ایوان شرقی مسجد که یکی از پنچ محراب این مسجد است، یادگاری از نخستین روزهای بنای این مسجد است که سال گذشته سر در ورودی و بخشی از ساختمان شمالی آن با مشارکت اداره اوقاف مرمت و بازسازی شده است.

یکی از کارشناسان و پژوهشگران میراث فرهنگی استان یزد نیز در خصوص مسجد جامع ابرکوه گفت: قسمت هایی از این مسجد مربوط به قبل از اسلام و قسمت هایی مربوط به دوره سلجوقی و حکمرانان مغولان در ایران است و تاریخ ساخت محراب این مسجد به سال ۷۳۸ هجری بازمیگردد.

عباس قدیریان ادامه داد:  این مسجد دارای ۲ شبستان در پس ایوان شمالی و جنوبی و سردابه ای به ابعاد ۱۰ در ۱۰ متر در میان صحن با محراب نفیس گچبری در ایوان شرقی است که یکی از پنچ محراب این مسجد بوده و یادگاری از حدود ۷۰۰ سال قبل است.

وی ادامه داد: از چهار محراب دیگر مسجد یادشده سه محراب از جنس سنگ مرمر و آهک و دیگری از جنس کاشی ساده است و محراب اصلی سنگی این بنای معنوی که دارای ۲ ستون تزئینی زیبا از جنس مرمر است و اکنون در تالار مرکزی گنجینه اسلامی موزه ملی ایران نگهداری می شود، نماینده ای شایسته برای نمایش فضای معنوی مساجد ایرانی به گردشگران داخلی و خارجی است .

این کارشناس میراث فرهنگی استان تصریح کرد: از ویژگی های مهم مسجد جامع ابرکوه ۲ محرابه بودن آن است که محراب بزرگ یا اولیه مسجد همانند بناهای مغولی ساخته شد و با جهت قطب مغناطیسی شمال ۴۷ درجه اختلاف دارد به منظور اصلاح محراب اولیه، دومین محراب ساخته شده که تا حدی قبله سابق این مسجد را اصلاح می کند.

۴۰۰ اثر تاریخی و طبیعی در ابرکوه

ابرکوه دارای ۴۰۰ اثر تاریخی و طبیعی شناخته شده است که تاکنون ۱۴۶ اثر آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده که مسجد جامع و  مسجد بیرون منزلگاه امام  رضا (ع)، خانه آقازاده، خانه‌های قدیمی، موزه های مردم شناسی خانه صولت و عبرت (خانه حسینیان) ،دهکده توریستی تیرجرد، قلعه‌های تاریخی، گنبدعالی ، سرو ۴۵۰۰ ساله ، سرو هزار و ۲۰۰ ساله و بافت ۱۶۲ هکتاری تاریخی شاخص ترین آثار ثبت شده این شهرستان است.

مرکز شهرستان ۵۵ هزار نفر ابرکوه در ۱۴۰ کیلومتری جنوب غربی شهر یزد و در مسیر جاده اصلی یزد – شیراز قرار دارد و فاصله این شهر تا شیراز ۳۰۰ کیلومتر و تا اصفهان ۲۸۰ کیلومتر است.

منبع:ایرنا